Obrońca w postępowaniu karnym skarbowym

Kodeks określa ponadto sytuacje gdy oskarżony musi mieć fachowego obrońcę/ Przepisy dotyczące oskarżonego stosuje się także do osoby podejrzanego.

Zgodnie z art. 82 kpk obrońcą może być jedynie osoba uprawniona do obrony według przepisów o ustroju adwokatury. Obrońcę ustanawia oskarżony. Do czasu ustanowienia obrońcy przez oskarżonego, który został pozbawiony wolności, w zastępstwie oskarżonego obrońcę może tymczasowo ustanowić inna osoba, o czym niezwłocznie zawiadamia się oskarżonego.
Upoważnienie do obrony może być udzielone na piśmie albo przez oświadczenie do protokołu organu prowadzącego postępowanie karne. Oznacza to więc, że obrońca zawsze działa na podstawie udzielonego mu pełnomocnictwa (zwykle przez oskarżonego). W przypadku obrońcy z urzędu ekwiwalentem pełnomocnictwa jest zarządzenie prezesa sądu.

Stosownie do treści art. 79 § 1 Kodeksu postępowania karnego, w postępowaniu karnym oskarżony musi mieć obrońcę, jeżeli jest: nieletni, głuchy, niemy lub niewidomy oraz gdy zachodzi uzasadniona wątpliwość co do jego poczytalności. Oskarżony musi mieć obrońcę również wtedy, gdy sąd uzna to za niezbędne ze względu na okoliczności utrudniające obronę (problemy zdrowotne, skomplikowany charakter sprawy itp).

We wskazanych wypadkach, udział obrońcy jest obowiązkowy w rozprawie oraz we wszystkich tych posiedzeniach, w których obowiązkowy jest udział oskarżonego.

Zobacz również: Jak ustanowić obrońcę?

Należy jednak zauważyć, że gdy w toku postępowania biegli lekarze psychiatrzy stwierdzą, że poczytalność oskarżonego zarówno w chwili popełnienia zarzucanego mu czynu, jak i w czasie postępowania nie budzi wątpliwości, udział obrońcy w dalszym postępowaniu nie jest obowiązkowy. Prezes sądu, a na rozprawie sąd, może wówczas cofnąć wyznaczenie obrońcy.

Ponadto oskarżony musi mieć obrońcę w postępowaniu przed sądem okręgowym jako sądem pierwszej instancji, jeżeli zarzucono mu zbrodnię lub jest pozbawiony wolności. Sytuacje te nie będą miały jednak zastosowania w procesie karnym skarbowym, które zawsze toczy się przed sądem rejonowym.

Jeżeli zaistnieją okoliczności, w których oskarżony musi mieć obrońcę, a nie udzielił pełnomocnictwa żadnemu adwokatowi, prezes sądu właściwego do rozpoznania sprawy wyznaczy mu obrońcę z urzędu.

Poza opisanymi wyżej wypadkami – w sytuacji gdy oskarżony nie jest w stanie ponieść kosztów obrony bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny może on zażądać, aby wyznaczono mu obrońcę z urzędu. Sąd może jednak cofnąć wyznaczenie obrońcy, jeżeli okaże się, że nie istnieją okoliczności, na podstawie których go wyznaczono