Zatrzymanie w postępowaniu karnym skarbowym

Zatrzymanie osoby to czasowe pozbawienie wolności osobistej, wykonywane w drodze przymusu. Ograniczeniu podlegają zwłaszcza prawa do swobodnego poruszania się, porozumiewania się z innymi osobami, przyjmowania lub przekazywania przedmiotów innym osobom.

Kodeks postępowania karnego wyróżnia dwa rodzaje zatrzymania: zatrzymanie uregulowane w art. 244 kpk i zatrzymanie oparte o zarządzenie prokuratora – art. 247 kpk.

W postępowaniu karnym skarbowym, zgodnie z przepisem art. 113§1 kks, stosuje się odpowiednio regulacje zawarte w kodeksie postępowania karnego chyba, że wyjątkowo przepisy kks zawierają reguły odmienne. Oprócz Policji czynność zatrzymania, o której mowa w art. 244 kpk, może być dokonana także przez Straż Graniczną, Służbę Celną, Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Centralne Biuro Antykorupcyjne lub Żandarmerię Wojskową. należy podkreślić,  iż wolą ustawodawcy została wyeliminowania możliwość zastosowania tej instytucji przez inspektora kontroli skarbowej,

Policja a także wyżej wymienione organy służb mundurowych, mają prawo zatrzymać osobę podejrzaną, jeżeli zachodzi uzasadnione podejrzenie, że popełniła ona przestępstwo a jednocześnie istnieje obawa, iż dojdzie do ucieczki lub ukrycia się tej osoby albo do zatarcia śladów przestępstwa, bądź też nie można ustalić tożsamości sprawcy.

Funkcjonariusz przeprowadzający zatrzymanie zobowiązany jest natychmiast poinformować osobę podejrzewaną o popełnienie czynu zabronionego o przyczynach zatrzymania i  o przysługujących mu uprawnieniach oraz wysłuchać go. Podając przyczynę zatrzymania funkcjonariusz wskazuje podstawy faktyczne i prawne, w tym między innymi wskazuje o jakie przestępstwo podejrzewa się zatrzymanego. W związku z faktem, iż zatrzymanie jest ingerencją w wolność osobistą jednostki,  funkcjonariusz ma również obowiązek podać przesłankę uzasadniającą zatrzymanie, a to np. obawę ucieczki, ukrycia się czy też zatarcia śladów przestępstwa.

Zobacz również serwis: Sprawy karne

Należy dodać, iż wysłuchanie nie stanowi przesłuchania procesowego.

Osobie zatrzymanej wręcza się pisemne pouczenie zawierające informację o posiadanych przez zatrzymanego prawach, w tym o prawie do skorzystania z pomocy adwokata.
Z zatrzymania sporządza się protokół, w którym należy podać imię, nazwisko i funkcję dokonującego tej czynności, imię i nazwisko osoby zatrzymanej, a w razie niemożności ustalenia tożsamości - jej rysopis oraz dzień, godzinę, miejsce i przyczynę zatrzymania z podaniem, o jakie przestępstwo się ją podejrzewa. Należy także wciągnąć do protokołu złożone przez zatrzymanego oświadczenia oraz zaznaczyć udzielenie mu informacji o przysługujących prawach. Odpis protokołu doręcza się zatrzymanemu.

Zatrzymany ma prawo do: niezwłocznego nawiązania w dostępnej formie kontaktu z adwokatem i bezpośredniej rozmowy z nim, żądania zawiadomienia o zatrzymaniu osoby przez nią wskazanej,  złożenia zażalenia na zatrzymanie.

Osobie zatrzymanej przysługuje prawo do złożenia zażalenia na zatrzymanie. Zgodnie z ogólnymi zasadami kpk, zażalenie wnosi się w terminie 7 dni od daty doręczenia odpisu zarządzenia o zatrzymaniu, za pośrednictwem organu, który zarządził zatrzymanie, albo bezpośrednio do sądu rejonowego – właściwego ze względu na miejsce zatrzymania lub ze względu na miejsce prowadzenia danego postępowania przygotowawczego.

Organ do którego wniesiono zażalenie przekazuje niezwłocznie (tak szybko jak to jest możliwe z technicznego punktu widzenia, w danych okolicznościach) sądowi, który też niezwłocznie  je rozpoznaje.

Przedmiotem zażalenia może być zarówno legalność zatrzymania (zgodność zatrzymania z prawem), zasadność zatrzymania (wystarczające podstawy faktyczne podejrzenia popełnienia przestępstwa  przez tę osobę i celowość stosowania zatrzymania), jak i jego prawidłowość, od chwili pozbawienia wolności do chwili zwolnienia albo zastosowania tymczasowego aresztowania.

Zobacz również: Kiedy przysługuje mi odszkodowanie za niesłuszne tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie?

W razie uznania bezzasadności lub nielegalności zatrzymania sąd zarządza natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego. W wypadku stwierdzenia bezzasadności, nielegalności lub nieprawidłowości zatrzymania sąd zawiadamia o tym prokuratora i organ przełożony nad organem, który dokonał zatrzymania.  W razie jednoczesnego złożenia zażaleń na zatrzymanie i tymczasowe aresztowanie można rozpoznać je łącznie. Na postanowienie sądu rozpoznającego zażalenie środek odwoławczy nie przysługuje.

Umożliwienie nawiązania zatrzymanemu kontaktu z adwokatem jest jego uprawnieniem bezwzględnie obowiązującym, z którego skorzystania nie można mu odmówić w żadnej sytuacji.

Tak więc zawsze funkcjonariusz dokonujący zatrzymania umożliwia zatrzymanemu kontakt z adwokatem na żądanie tego zatrzymanego. Obowiązkiem  zatrzymanego jest natomiast wskazanie danych personalnych adwokata. Żądanie zatrzymanego skontaktowania z jakimkolwiek adwokatem nie jest więc samo w sobie skuteczne.
W przypadku powzięcia przez funkcjonariusza jakichkolwiek wątpliwości co do tego, czy wskazana przez zatrzymanego osoba jest rzeczywiście adwokatem, organ sprawdza prawdziwość danych w tym zakresie, a następnie po ich potwierdzeniu umożliwia zatrzymanemu kontakt z osobą będącą adwokatem w dostępnej formie np.  telefonicznie lub za pomocą faksu.

Zatrzymany może również żądać bezpośredniej rozmowy z adwokatem, jednakże zatrzymujący może zastrzec, że będzie podczas niej obecny. Decyzja w tym zakresie jest niezaskarżalna.
Należy podkreślić, że kontakt z adwokatem nie jest oznacza powierzenia mu funkcji obrońcy. Obrońcę może posiadać jedynie podejrzany. Dlatego do czasu postawienia ewentualnych zarzutów, adwokat wypełnia rolę pełnomocnika osoby zatrzymanej.

Niezwłocznie po zatrzymaniu osoby podejrzanej należy przystąpić do zebrania niezbędnych danych, a także o zatrzymaniu zawiadomić prokuratora. W razie istnienia podstaw dla stosowania nie izolacyjnych środków zapobiegawczych albo tymczasowego aresztowania, należy wystąpić do prokuratora w sprawie zastosowania takiego środka bądź skierowania do sądu wniosku o tymczasowe aresztowanie.

Zobacz również: Bezpłatny wzór zażalenia na postanowienie w przedmiocie tymczasowego aresztowania

Zatrzymanego należy natychmiast zwolnić:

1. gdy ustanie przyczyna zatrzymania
2. jeżeli w ciągu 48 godzin od chwili zatrzymania przez uprawniony organ nie zostanie on przekazany do dyspozycji sądu wraz z wnioskiem o zastosowanie tymczasowego aresztowania
3. na polecenie sądu lub prokuratora.

Zatrzymanego należy zwolnić, jeżeli w ciągu 24 godzin od przekazania go do dyspozycji sądu nie doręczono mu postanowienia o zastosowaniu wobec niego tymczasowego aresztowania. 
tak więc maksymalny łączny termin zatrzymania nie może przekroczyć 72 godzin. Trzeba jednak zwrócić uwagę na to, że okres zatrzymania niesądowego nie może przekroczyć 48 godzin przez zaś okres zatrzymania sądowego 24 godzin, chociażby zatrzymanie niesądowe trwało krócej niż 48 godzin. Czas zatrzymania liczy się od chwili faktycznego pozbawienia wolności, nawet jeżeli informacja o zatrzymaniu została przekazana osobie zatrzymanej z opóźnieniem.

Ponowne zatrzymanie osoby podejrzanej na podstawie tych samych faktów i dowodów jest niedopuszczalne.

Zobacz również: Obrońca w postępowaniu karnym skarbowym