Unieważnienie kredytu z WIBOR-em. Jak podważyć umowę kredytu w złotówkach? Czy WIBOR może być uznany za nieuczciwe postanowienie umowne?

• Czym jest WIBOR i dlaczego budzi kontrowersje?
• Czy WIBOR może być uznany za nieuczciwe postanowienie umowy?
• Czy są już wyroki unieważniające umowy z WIBOR?
• Co może zyskać kredytobiorca?
• Jakie są ryzyka?
• Wnioski
• Sprawa „częstochowska” przed TSUE – czy WIBOR zostanie zakwestionowany przez Trybunał?
• Co może oznaczać wyrok TSUE?
• Co robić do czasu wyroku?

Czym jest WIBOR i dlaczego budzi kontrowersje?

WIBOR (Warsaw Interbank Offered Rate) to referencyjna stopa procentowa, według której banki w Polsce deklarują chęć pożyczania sobie nawzajem środków. Teoretycznie odzwierciedla ona koszt pieniądza na rynku międzybankowym, a w praktyce jest kluczowym elementem wpływającym na oprocentowanie kredytów udzielanych konsumentom.

Problem polega na tym, że WIBOR nie jest stawką rynkową ustalaną na podstawie rzeczywistych transakcji – lecz deklaratywną, opartą na ankietach składanych przez wybrane banki. Tym samym, dla wielu prawników i ekonomistów powstaje pytanie: czy mechanizm tak nieprzejrzysty i podatny na manipulację może być uczciwą podstawą do ustalania oprocentowania kredytu konsumenckiego?

Czy WIBOR może być uznany za nieuczciwe postanowienie umowy?

Na gruncie prawa konsumenckiego – tak. Unijna dyrektywa 93/13/EWG oraz polska ustawa o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym stanowią, że postanowienia umowy, które nie były indywidualnie negocjowane, a które kształtują prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco naruszający jego interesy – są niewiążące.

W wielu przypadkach, banki nie wyjaśniały kredytobiorcom:
- czym dokładnie jest WIBOR,
- w jaki sposób jest ustalany,
- że może zmieniać się nieprzewidywalnie, bez wpływu klienta,
- że WIBOR nie opiera się na transakcjach, ale na deklaracjach banków,
- ani że istnieje realne ryzyko jego manipulacji.

Co więcej, konsumentom przedstawiano kredyty „o stałej marży i zmiennym oprocentowaniu” jako bezpieczne, bez wnikliwego informowania o tym, że główny składnik oprocentowania – WIBOR – nie podlega ich żadnej kontroli ani możliwości przewidzenia jego wahań.

Czy są już wyroki unieważniające umowy z WIBOR?

Tak – choć jest ich niewiele, linia orzecznicza dopiero się kształtuje. W ostatnich miesiącach pojawiły się pierwsze orzeczenia sądów, które pokazują, że droga do kwestionowania WIBOR-u jako elementu umowy kredytowej jest otwarta – choć wymaga jeszcze ugruntowania w orzecznictwie apelacyjnym i Sądu Najwyższego.

Co może zyskać kredytobiorca?

W zależności od stanowiska sądu, kredytobiorca może:
- uzyskać unieważnienie całej umowy, co prowadzi do rozliczenia z bankiem na zasadzie zwrotu świadczeń (tzw. teoria dwóch kondykcji);
- usunąć z umowy WIBOR – co może oznaczać znaczące obniżenie rat kredytowych w przyszłości oraz zwrot nadpłaty z przeszłości;
- uzyskać dodatkowe roszczenia (np. o zapłatę odsetek ustawowych za opóźnienie, zwrot prowizji i innych opłat związanych z kredytem).

Jakie są ryzyka?

Podważenie umowy kredytowej opartej na WIBOR to proces bardziej złożony niż sprawy frankowe. Przede wszystkim:
- sądy nie wypracowały jeszcze jednolitego stanowiska,
- część sędziów może być bardziej zachowawcza – traktując WIBOR jako „element rynku finansowego” objęty ochroną systemową,
- banki bronią się, twierdząc, że WIBOR jest zgodny z rozporządzeniem BMR (Benchmark Regulation) i że jego stosowanie jest legalne.

Dlatego w sprawach WIBOR kluczowe jest precyzyjne zbudowanie argumentacji prawnej, analiza materiałów z procesu udzielania kredytu oraz zrozumienie specyfiki konkretnej umowy.

Wnioski

Kredyty oparte na WIBOR mogą – podobnie jak kredyty frankowe – podlegać skutecznemu zakwestionowaniu przed sądem. Kluczowa jest jednak indywidualna analiza umowy i materiałów kredytowych, a także doświadczenie pełnomocnika procesowego, który potrafi połączyć argumentację prawną z wiedzą ekonomiczną.

Jako adwokat, który prowadzi kilkaset postępowań dotyczących kredytów konsumenckich – zarówno frankowych, jak i złotowych – mogę powiedzieć jedno: walka o swoje prawa ma sens. Coraz więcej wyroków potwierdza, że banki mają obowiązek transparentności, rzetelności i lojalności wobec klienta. A jeżeli tego obowiązku nie dopełniły – umowy mogą zostać podważone.

Jeśli posiadasz kredyt oparty na WIBOR i nie wiesz, czy Twoja umowa jest bezpieczna – warto ją przeanalizować z profesjonalistą. Czas działa na Twoją korzyść tylko wtedy, gdy podejmiesz odpowiednie kroki.

Sprawa „częstochowska” przed TSUE – czy WIBOR zostanie zakwestionowany przez Trybunał?

W perspektywie najbliższych miesięcy kluczowe znaczenie dla kredytobiorców może mieć odpowiedź Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej na pytania prejudycjalne skierowane przez Sąd Rejonowy w Częstochowie (sygn. akt: I C 1103/23). To pierwsza sprawa dotycząca kredytów złotowych z WIBOR, która trafiła do TSUE.

Sąd krajowy zapytał m.in.:

1. Czy mechanizm ustalania oprocentowania kredytu w oparciu o WIBOR, bez uprzedniego wyjaśnienia konsumentowi zasad jego działania i ryzyk, może być uznany za klauzulę abuzywną w rozumieniu dyrektywy 93/13?

2. Czy sąd krajowy może usunąć z umowy postanowienie dotyczące WIBOR i utrzymać umowę w mocy w pozostałym zakresie – np. z oprocentowaniem jedynie na poziomie marży banku?

3. Czy fakt, że WIBOR nie opiera się na rzeczywistych transakcjach, lecz na deklaracjach banków, może wpływać na ocenę jego przejrzystości i zgodności z prawem konsumenckim?

Opinia Rzecznika Generalnego TSUE w tej sprawie spodziewana jest w najbliższych tygodniach, a wyrok Trybunału może zostać ogłoszony jeszcze w 2025 roku. Jego znaczenie może być przełomowe – zarówno dla sądów krajowych, jak i dla konsumentów, którzy wciąż wahają się, czy rozpocząć spór z bankiem.

Co może oznaczać wyrok TSUE?

- Pozytywna odpowiedź TSUE (tj. stwierdzenie abuzywności WIBOR bez wystarczającego poinformowania klienta) otworzy szeroką drogę do masowego kwestionowania umów kredytowych z WIBOR-em. Sądowe unieważnienia lub eliminacja WIBOR z umowy mogą stać się regułą.

- Negatywna odpowiedź TSUE nie zamknie jednak całkowicie drogi sądowej – ale z pewnością utrudni uzyskanie korzystnych wyroków i osłabi pozycję konsumenta w sporze z bankiem.

Co robić do czasu wyroku?

Z uwagi na wciąż niejednolitą linię orzeczniczą w sprawach dotyczących WIBOR oraz brak jednoznacznego stanowiska TSUE, rekomenduję rozważne, ale aktywne działanie.

Najlepszym rozwiązaniem na tym etapie jest:
- zlecenie kancelarii przygotowania reklamacji oraz wezwania banku do zapłaty lub zmiany warunków umowy,
- zebranie dokumentów związanych z umową kredytową i procesem jej zawarcia,
- oczekiwanie na opinię Rzecznika i wyrok TSUE, który może przesądzić o strategii procesowej.

Działając już teraz, można zabezpieczyć swoje roszczenia (przerywając bieg przedawnienia) i przygotować się do ewentualnego pozwu, który – w przypadku korzystnego dla konsumentów wyroku TSUE – może przynieść realne korzyści finansowe.

Robert Piskor, adwokat, Partner Zarządzający Hantke&Piskor Kancelaria Adwokacka