Jak uniknąć kary umownej?

Niestety czasem pomimo najlepszych chęci nie udaje nam się dotrzymać warunków umowy. W takiej sytuacji nasz kontrahent jest nie tylko niezadowolony z takiego stanu rzeczy, lecz zdarza się, że sięga po środki, które mają mu zrekompensować dolegliwości, związane z niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem przez nas umowy. Niekiedy ma on uproszczoną drogę i może sięgnąć po kary umowne.

Kara umowna - jak jej uniknąć?

Odpowiadając na pytanie jak uniknąć kary umownej w pierwszej kolejności należy ustalić czy kara umowna odpowiada prawu. Przede wszystkim pamiętać należy, że zgodnie z art. 483 § 1 k.c. można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kara umowna). Z przepisu tego wynikają dwie istotne okoliczności. Pierwsza, że kara umowna musi zostać zastrzeżona w umowie. Powyższe oznacza, że bez zastrzeżenia w umowie kary umownej, jej wysokości lub zasad jej obliczenia kontrahent nie może w sposób dowolny i jednostronny żądać zapłaty określonej kwoty tytułem kary umownej. Po drugie kara umowna może być zastrzeżona wyłącznie na wypadek niewykonania zobowiązanie niepieniężnego.

Polecamy: Darowizny, testamenty, spadki (PDF)

Kara umowna tylko za zobowiązanie niepieniężne

W umowach często spotykam się z postanowieniami, że kara umowna przysługuje na wypadek niezapłacenia ceny/wynagrodzenia/czynszu w terminie. Takie postanowienie umowne ze względu na treść art. 483 § 1 k.c. jest oczywiście bezwzględnie nieważne. Oznacza to, że nawet w przypadku wprowadzenia takiego postanowienia do umowy to i tak w konsekwencji druga strona nie ma uzasadnionych podstaw do dochodzenia zapłaty kary umownej na skutek niewykonania zobowiązania pieniężnego. Ewentualne powództwo oparte na tych podstawach powinno zaś ulec oddaleniu.

Co więcej skuteczność zastrzeżenia kary umownej na wypadek odstąpienia od umowy uzależniona jest od przyczyny, która legła u podstaw decyzji o odstąpieniu, Stanowisko to potwierdza również orzecznictwo. Realizacja uprawnień prawnokształtujących stron w zakresie konstrukcji kary umownej, polegającej na jej zastrzeżeniu na wypadek odstąpienia od umowy, wymaga dla swej skuteczności sięgnięcia do przyczyn realizacji prawa odstąpienia od umowy, które związane są z niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem zobowiązania, od którego strony faktycznie uzależniły prawo domagania się zapłaty kary umownej. Brak jest podstaw do domagania się zasądzenia kary umownej zastrzeżonej na wypadek odstąpienia od umowy, jeżeli podstawę do odstąpienia od umowy stanowiło niewykonanie zobowiązania pieniężnego (por. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 24 kwietnia 2018 r., sygn.. akt VII AGa 249/18, publ. LEX). Zatem jeżeli podstawą odstąpienia od umowy był brak uiszczenia ceny/ wynagrodzenia to wówczas strona odstępująca nie może żądać od swojego kontrahenta zapłaty kary umownej z tytułu odstąpienia od umowy.