Skutki zastrzeżenia kary umownej

Zgodnie z art. 483 § 1 kodeksu cywilnego strony mogą zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy. Takie zastrzeżenie stanowi karę umowną w rozumieniu kodeksu cywilnego.

Zobacz: Umowy w internecie

Skutki dla wierzyciela

Kara umowna stanowi dla wierzyciela zamiennik odszkodowania. Umożliwia mu uzyskanie rekompensaty pieniężnej na skutek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego przez dłużnika (np. niedostarczenie towaru, nienależyte wykonanie usługi, niewykonania obowiązku zawarcia umowy przyrzeczonej).

Zgodnie z wyrokiem SA w Warszawie z dnia 3 czerwca 2016 r., I ACa 1195/15 „zastrzeżenie kary umownej za niewykonanie zobowiązania pieniężnego narusza jej naturę i powoduje nieważność postanowienia umowy w którym taką karę zastrzeżono.”

Zasadą jest, iż kara umowna jest wyrażona w pieniądzu i określona z góry. Wierzyciel nie musi wykazać przed sądem wysokości szkody ani faktu jej powstania. W związku z powyższym sądowe dochodzenie kary umownej jest prostsze niż proces o zapłatę odszkodowania na podstawie ogólnych przepisów kodeksu cywilnego.

Polecamy: Wideoszkolenie – Zatrudnienie na umowie zlecenia 2017 – pytania i odpowiedzi

Zobacz też: Postępowanie sądowe

Dla skutecznego sądowego dochodzenia zapłaty ustalonej kary pieniężnej wierzyciel musi udowodnić fakt niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania. Równie ważne jest prawidłowe zastrzeżenie kary w umowie. Należycie zastrzeżona kara umowna zawiera:

• określenie zobowiązania albo pojedynczego obowiązku, którego niewykonanie lub nienależyte wykonanie rodzi obowiązek zapłaty kary,
• określenie świadczenia stanowiącego karę umowną – wyrażone w pieniądzu.

Skutki dla dłużnika

Z art. 483 § 1 k.c. wynika, iż dłużnik nie może zwolnić się z wykonania zobowiązania poprzez zapłatę kary umownej, chyba, że wierzyciel wyrazi na to zgodę.

Zazwyczaj zastrzeżenie kary umownej ma mobilizować dłużnika do prawidłowego i terminowego wykonania zobowiązania. Jeżeli dłużnik chce zwolnić się z obowiązku zapłaty kary umownej, musi wykazać, że kara umowna nie była zastrzeżona lub że zobowiązanie zostało należycie wykonane lub że niewykonanie lub nienależyte jego wykonanie spowodowane było okolicznościami, za które nie ponosi odpowiedzialności.

Zgodnie z art. 484 § 2 k.c. dłużnikowi przysługuje prawo do żądania zmniejszenia kary umownej, jeżeli zobowiązanie zostało w znacznej części wykonane lub gdy kara umowna jest rażąco wygórowana. Na podstawie art. 362 k.c. w sytuacji, gdy wierzyciel przyczynił się do niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania przez dłużnika sąd może również zmniejszyć karę umowną (w pierwszym i drugim przypadku na wniosek dłużnika). Sąd może oddalić roszczenie wierzyciela, jeżeli w dany stanie faktycznym nadużył on przysługujące mu prawo.