REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Zmniejszenie kary umownej z powodu rażącego wygórowania

Subskrybuj nas na Youtube
Dołącz do ekspertów Dołącz do grona ekspertów
Miarkowanie kary umownej fot. Shutterstock
Miarkowanie kary umownej fot. Shutterstock

REKLAMA

REKLAMA

W wielu umowach wysokość kar umownych jest ustalana w oderwaniu od wartości całej umowy oraz zobowiązania. Zastrzeżenie określonej wysokości kary umownej nie ma jednak charakteru bezwzględnego i kara umowna rażąco wygórowana podlega zmniejszeniu.

W kontraktach spotykamy się z zapisami dotyczącymi kary umownej, której wysokość jest rażąco wygórowana. W wielu umowach wysokość kar umownych jest ustalana w oderwaniu od wartości całej umowy oraz zobowiązania, którego naruszenie tworzy obowiązek zapłaty kary umownej. Bardzo często zastrzeżone kary umowne wielokrotnie przekraczają swoim rozmiarem wartość całego kontraktu lub działania albo zaniechania, które jest obwarowane karą umowną. Nie można tracić z pola widzenia faktu, że zastrzeżenie określonej wysokości kary umownej nie ma charakteru bezwzględnego i kara umowna rażąco wygórowana podlega zmniejszeniu (miarkowaniu).

REKLAMA

Przesłanki zmniejszenia (miarkowania) kary umownej

Jedna z przesłanek miarkowania kary umownej została zawarta w art. 484 § 2 Kodeksu cywilnego. Zgodnie z tym przepisem dłużnik może żądać zmniejszenia kary umownej w przypadku, gdy kara umowna jest rażąco wygórowana. Kodeks nie zawiera definicji rażąco wygórowanej kary umownej. W kodeksie nie wskazano również w jakiej wysokości dłużnik może żądać zmniejszenia kary umownej. Kwestia ta pozostała do rozstrzygnięcia przez praktykę i orzecznictwo sądowe.

Polecamy: Darowizny, testamenty, spadki (PDF

Stan rażącego wygórowania

REKLAMA

W art. 484 § 1 Kodeksu cywilnego czytamy, że w razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania kara umowna należy się wierzycielowi w zastrzeżonej na ten wypadek wysokości bez względu na wysokość poniesionej szkody. Ponadto żądanie odszkodowania przenoszącego wysokość zastrzeżonej kary nie jest dopuszczalne, chyba że strony inaczej postanowiły. W wielu przypadkach strony umów powołują się na te zapisy w celu uzasadnienia swoich roszczeń o zapłatę rażąco wygórowanej kary umownej. W wyroku z dnia 12 października 2018 r. w sprawie o sygn. akt: I AG 111/18 Sąd Apelacyjny w Białymstoku stwierdził, że: ,,Rażące wygórowanie jako okoliczność uzasadniająca miarkowanie kary umownej musi być postrzegana jako porównanie rozmiaru poniesionej szkody w wyniku naruszenia zobowiązania w stosunku do wysokości zastrzeżonej kary umownej. Kryterium oceny rażącego wygórowania może być także relacja jej wysokości do odszkodowania należnego wierzycielowi na zasadach ogólnych. Sama dysproporcja, nawet znaczna, nie uzasadnia zarzutu o rażącym wygórowaniu kary umownej, a o stanie rażącego wygórowania można natomiast mówić w sytuacji, gdy kara umowna jest równa bądź zbliżona do wartości zobowiązania. Ponadto Sąd wskazał, że: stan "rażącego wygórowania" istnieje m.in. wtedy, gdy dłużnik nie wykona zobowiązania lub wykonana je nienależycie, a wierzyciel nie poniesie szkody.

REKLAMA

Zatem w trakcie dokonywania oceny czy kara umowna jest rażąco wygórowana należy porównać wartość szkody powstałej na skutek niewykonania umowy (np. określonych prac w terminie) z wysokością zastrzeżonej kary umownej. Dodatkowo należy porównać wartość zobowiązania, które dłużnik miał wykonać z wysokością zastrzeżonej kary umownej. Jeżeli w wyniku takiej analizy stwierdzimy, że np. kara umowna jest równa wynagrodzeniu umownemu za wykonanie określonych prac w terminie, a szkoda swoim rozmiarem odpowiada np. 20% wartości kontraktu lub w ogóle nie wystąpiła, to wówczas mamy do czynienia z rażąco wygórowaną kara umowną, która podlega zmniejszeniu.

Dalszy ciąg materiału pod wideo

W wyroku z dnia 27 lipca 2018 r. Sądu Apelacyjnego w Łodzi wydanego w sprawie o sygn. akt: I ACa 1544/17 czytamy, że: ,,dla oceny czy kara umowna jest rażąco wygórowana istotne są przyczyny opóźnienia w spełnieniu świadczenia, przyczynienie się wierzyciela, stopień winy dłużnika, relacja do należnego wynagrodzenia lub ocena stopnia naruszenia interesu wierzyciela wskutek opóźnionego wykonania.". W tym wyroku Sąd odwołał się również do wartości całego kontraktu oraz wynagrodzenia dłużnika z tytułu realizacji umowy. Musimy bowiem zwrócić uwagę, że w przypadku gdy dłużnikowi obowiązanemu do zapłaty kary umownej przysługuje wynagrodzenie, np. za wykonanie robót budowlanych w wysokości 100 000 zł, to zastrzeżenie kary umownej w wysokości np. 30 000 zł za opóźnienie w wykonaniu robót może być karą rażąco wygórowaną. Zwłaszcza w przypadku gdy szkoda nie wystąpiła lub jest nieznaczna. Potwierdził to również Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z dnia 12 czerwca 2018 r. w sprawie o sygn. akt: I AGa 241/18, który wskazał, że: ,,porównanie wysokości kary umownej do wartości wynagrodzenia umownego pozwala na przyjęcie, czy kara ta jest wygórowana.".

Kara umowna nie może stanowić bezpodstawnego wzbogacenia

W uzasadnieniu cytowanego powyżej wyroku Sąd Apelacyjny w Łodzi wskazał ponadto, że miarkowanie kary umownej ma przeciwdziałać dysproporcjom między wysokością zastrzeżonej kary, a godnym interesem wierzyciela. Kara umowna, podobnie jak odszkodowanie, którego jest surogatem, nie może prowadzić do nieuzasadnionego wzbogacenia uprawnionego. Innymi słowy podmiot uprawniony do zapłaty kary umownej nie może zarabiać na stosowaniu kar umownych. W wielu kontraktach, np. w branży transportowej zastrzega się kary umowne, które wielokrotnie przewyższają wynagrodzenie frachtowe, np. za niedostarczenie w określonym terminie dokumentów. Po wykonaniu zleceń transportowych przewoźnicy często otrzymują notę obciążeniową z naliczonymi karami umownymi za opóźnienie w dostarczeniu dokumentów, z której wynika, że sami muszą dopłacić i nie otrzymają wynagrodzenia. Oczywiście ważność takiej kary umownej na gruncie szeroko rozumianego prawa przewozowego jest wątpliwa, ale nawet gdyby uznać, że jest ważna, to podlega ona miarkowaniu ze względu na rażące wygórowanie. Taka sytuacja tworzy bowiem dodatkowe źródło dochodu dla zleceniodawcy.

Moment oceny stanu rażącego wygórowania

Kara umowna może być rażąco wygórowana w rozumieniu art. 484 § 2 k.c. już w momencie jej zastrzegania albo stać się rażąco wygórowaną w następstwie późniejszych okoliczności, do których zalicza się fakt, że szkoda wierzyciela jest znikoma, wskutek czego zachodzi rażąca dysproporcja między wysokością szkody a wysokością należnej kary. Powyższe wnioski płyną z uzasadnienia wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach wydanego w dniu 22 czerwca 2018 r. w sprawie o sygn. akt: V AGa 167/18.

Z prezentowanego uzasadnienia wyroku wynika, że ocena rażącego wygórowania kary umownej może być dokonana zarówno na dzień zawarcia umowy, jak i na dzień wystąpienia obowiązku zapłaty kary umownej. Zatem nie ma sztywnych reguł takiej analizy, co pozwala na aktualną ocenę stanu rażącego wygórowania, przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności towarzyszących zawarciu i wykonywaniu kontraktu.

Mechanizm miarkowania kary umownej nie może być zmieniany przez strony umowy

Artykuł 484 § 2 k.c. należy do puli przepisów bezwzględnie obowiązujących, co przesądza o tym, że niezależnie od tego, czy i jak strony uregulowały w umowie kwestię zmniejszenia kary umownej, w wyniku żądania dłużnika sąd jest uprawniony do miarkowania kary umownej, a jego wyrok ma charakter konstytutywny - tak stwierdził Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 26 kwietnia 2018 r. wydanym w sprawie o sygn. akt: VI ACa 1237/16.

Powyższe oznacza, że strony nie mogą modyfikować ustawowego zapisu o miarkowaniu kary umownej w drodze umowy. Zatem nie są uprawnione do określenia sposobu miarkowania kary, który mógłby być korzystniejszy, np. dla dłużnika. Sąd nie jest związany takim postanowieniem umownym i dokonuje oceny rażącego wygórowania kary umownej we własnym zakresie.

Wnioski

Należy zwrócić uwagę, że wysokość kary umownej nie ma charakteru bezwzględnego i w przypadku zaistnienia stanu rażącego wygórowania kara umowna podlega miarkowaniu na żądanie dłużnika.

Polecamy serwis: Umowy

Zapisz się na newsletter
Najlepsze artykuły, najpoczytniejsze tematy, zmiany w prawie i porady. Skoncentrowana dawka wiadomości z różnych kategorii: prawo, księgowość, kadry, biznes, nieruchomości, pieniądze, edukacja. Zapisz się na nasz newsletter i bądź zawsze na czasie.
Zaznacz wymagane zgody
loading
Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich
Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji kliknij tutaj.
success

Potwierdź zapis

Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.

failure

Coś poszło nie tak

Źródło: INFOR

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

© Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL S.A.

REKLAMA

Prawo
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Rewolucja w rozwodach: koniec z orzekaniem o winie i przyznawaniem alimentów z powodu odpowiedzialności drugiego współmałżonka za rozpad małżeństwa. Ale skorzystają na tym dzieci

W dniu 23 czerwca 2025 r. Komisja Kodyfikacyjna Prawa Rodzinnego, będąca organem działającym przy Ministrze Sprawiedliwości przyjęła projekt ustawy nowelizującej kodeks rodzinny i opiekuńczy, który zakłada eliminację orzekania o winie rozkładu pożycia w sprawach o rozwód i separację. Z powyższym, ściśle związana jest również zmiana zasad alimentacji po rozwodzie i separacji – na przyznanie alimentów nie ma już mieć wpływu odpowiedzialność byłego współmałżonka za rozpad małżeństwa. Na zmianach tych, skorzystać mają przede wszystkim dzieci.

Najnowszy sondaż partyjny 2025

Najnowszy sondaż partyjny 2025: dla Rzeczpospolitej, WP, Onet. We wszystkich sondażach partyjnych wygrywa PiS. Jakie partie są poniżej progu 5%?

35 stopni Celsjusza w pomieszczeniu - maksymalna temperatura w pracy. MRPiPS zmienia przepisy BHP. Dlaczego dopiero od 2027 roku?

Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej od grudnia 2024 r. pracuje nad nowelizacją rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. MRPiPS chce nowych przepisów dotyczących pracy w czasie wysokich temperatur i nowych obowiązków dla pracodawców. Zmiany mają wejść w życie dopiero od 2027 roku. Pod koniec czerwca 2025 r. ukazała się już trzecia wersja tego projektu - przepisy w dwóch pierwszych wersjach były krytykowane m.in. jako zbyt skomplikowane.

Zmiany dotyczące żłobków: 2 dni wolne w roku, obowiązkowy plac zabaw, Mały ZUS Plus i Aktywny Rodzic

Zmiany dotyczące żłobków obejmują m.in. 2 dni wolne w roku na podnoszenie kwalifikacji zawodowych, obowiązkowy plac zabaw na terenie placówki czy doprecyzowanie przepisów o Małym ZUS Plus i świadczeniu Aktywny Rodzic. Jak nowe przepisy ocenia Rzecznik MŚP Agnieszka Majewska?

REKLAMA

Od 7 lipca 2025 r. Polska przywraca czasową kontrolę na granicach z Niemcami i Litwą

W dniu 1 lipca 2025 r. Premier Donald Tusk zapowiedział przywrócenie od 7 lipca czasowej kontroli na granicy z Niemcami i Litwą. Wyjaśnił, że jest to konieczne, aby zredukować do minimum niekontrolowane przepływy migrantów.

Od 1 lipca 2025 r. wnioski o 3 ważne świadczenia. Kto może je otrzymać?

Startuje nabór wniosków o świadczenie Dobry start. 300 zł na szkolną wyprawkę ZUS wypłaci bez względu na dochód. Rodzice mniej zamożni od 1 lipca 2025 r. mogą również ubiegać się o zasiłki rodzinne i dodatki na nowy okres zasiłkowy. Ważną formą wsparcia wielu dzieci jest fundusz alimentacyjny.

Likwidacja USAID to śmierć 14 mln ludzi do 2030 r.

Likwidacja amerykańskiej agencji pomocy międzynarodowej USAID może doprowadzić do śmierci 14 milionów osób do 2030 roku – wynika z analiz opublikowanych w brytyjskim czasopiśmie medycznym „Lancet”. Naukowcy szacują, że aż jedną trzecią ofiar będą stanowić dzieci poniżej piątego roku życia.

Kiedy wybrać konto oszczędnościowe, a kiedy lokatę? Praktyczne porady

Oszczędzanie to nie tylko kwestia systematyczności, ale także wyboru odpowiednich narzędzi finansowych. Konto oszczędnościowe i lokata to dwa rozwiązania, które pomagają gromadzić i pomnażać środki, ale ich działanie i cel mogą się istotnie różnić. Jeśli zastanawiasz się, które z nich będzie dla Ciebie lepsze, poświęć chwilę na zrozumienie mechanizmów ich funkcjonowania.

REKLAMA

Komu ZUS nie przyzna renty wdowiej. Najczęstsze przyczyny decyzji odmownych

ZUS i inne organy emeryalno-rentowe rozpoczęły już wypłaty renty wdowiej. Organy te wysyłają też do seniorów decyzje w sprawie przyznania lub odmowy renty wdowiej. W jakich przypadkach wdowa lub wdowiec na pewno nie dostanie nowego świadczenia? ZUS wymienił najczęstsze przyczyny decyzji odmownych.

Min. Pełczyńska-Nałęcz: to przekręt! deweloperzy sprzedają "pseudometry" - tj. powierzchnię pod ścianami działowymi. Jak być powinno wyjaśnia PKN

W dniu 30 czerwca 2025 r. minister funduszy i polityki regionalnej Katarzyna Pełczyńska-Nałęcz napisała na platformie X: "Od prawie 30 lat deweloperzy sprzedają Polakom za ciężkie pieniądze pseudometry, czyli metry pod ścianami działowymi. A kolejne rządy pozostają zaskakująco bezsilnej w tej kwestii. Ofiarą tych nieuczciwych praktyk padło nawet setki tysięcy konsumentów, którzy stracili w sumie miliardy zł na rzeczy deweloperów." Z tego powodu napisała pismo do prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z prośbą o podjęcie działań. Zasady uwzględniania ścian działowych przy obliczaniu powierzchni użytkowej budynku, w świetle normy PN-ISO 9836 wyjaśnił Andrzej Pogorzelski, Przewodniczący Komitetu Technicznego 232 ds. Zasad Sporządzania Dokumentacji Projektowej w Budownictwie w Polskim Komitecie Normalizacyjnym.

REKLAMA