Zmniejszenie kary umownej z powodu rażącego wygórowania

W kontraktach spotykamy się z zapisami dotyczącymi kary umownej, której wysokość jest rażąco wygórowana. W wielu umowach wysokość kar umownych jest ustalana w oderwaniu od wartości całej umowy oraz zobowiązania, którego naruszenie tworzy obowiązek zapłaty kary umownej. Bardzo często zastrzeżone kary umowne wielokrotnie przekraczają swoim rozmiarem wartość całego kontraktu lub działania albo zaniechania, które jest obwarowane karą umowną. Nie można tracić z pola widzenia faktu, że zastrzeżenie określonej wysokości kary umownej nie ma charakteru bezwzględnego i kara umowna rażąco wygórowana podlega zmniejszeniu (miarkowaniu).

Przesłanki zmniejszenia (miarkowania) kary umownej

Jedna z przesłanek miarkowania kary umownej została zawarta w art. 484 § 2 Kodeksu cywilnego. Zgodnie z tym przepisem dłużnik może żądać zmniejszenia kary umownej w przypadku, gdy kara umowna jest rażąco wygórowana. Kodeks nie zawiera definicji rażąco wygórowanej kary umownej. W kodeksie nie wskazano również w jakiej wysokości dłużnik może żądać zmniejszenia kary umownej. Kwestia ta pozostała do rozstrzygnięcia przez praktykę i orzecznictwo sądowe.

Polecamy: Darowizny, testamenty, spadki (PDF

Stan rażącego wygórowania

W art. 484 § 1 Kodeksu cywilnego czytamy, że w razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania kara umowna należy się wierzycielowi w zastrzeżonej na ten wypadek wysokości bez względu na wysokość poniesionej szkody. Ponadto żądanie odszkodowania przenoszącego wysokość zastrzeżonej kary nie jest dopuszczalne, chyba że strony inaczej postanowiły. W wielu przypadkach strony umów powołują się na te zapisy w celu uzasadnienia swoich roszczeń o zapłatę rażąco wygórowanej kary umownej. W wyroku z dnia 12 października 2018 r. w sprawie o sygn. akt: I AG 111/18 Sąd Apelacyjny w Białymstoku stwierdził, że: ,,Rażące wygórowanie jako okoliczność uzasadniająca miarkowanie kary umownej musi być postrzegana jako porównanie rozmiaru poniesionej szkody w wyniku naruszenia zobowiązania w stosunku do wysokości zastrzeżonej kary umownej. Kryterium oceny rażącego wygórowania może być także relacja jej wysokości do odszkodowania należnego wierzycielowi na zasadach ogólnych. Sama dysproporcja, nawet znaczna, nie uzasadnia zarzutu o rażącym wygórowaniu kary umownej, a o stanie rażącego wygórowania można natomiast mówić w sytuacji, gdy kara umowna jest równa bądź zbliżona do wartości zobowiązania. Ponadto Sąd wskazał, że: stan "rażącego wygórowania" istnieje m.in. wtedy, gdy dłużnik nie wykona zobowiązania lub wykonana je nienależycie, a wierzyciel nie poniesie szkody.