Rodzinny kapitał opiekuńczy w 2023 roku

• Czym jest rodzinny kapitał opiekuńczy?
• Rodzinny kapitał opiekuńczy – komu przysługuje?
• Rodzinny kapitał opiekuńczy – jak długo przysługuje?
• Rodzinny kapitał opiekuńczy – ile wynosi?
• Rodzinny kapitał opiekuńczy – kiedy składać wniosek?
• Rodzinny kapitał opiekuńczy – zmiany w 2023 r.

Czym jest rodzinny kapitał opiekuńczy?

Rodzinny kapitał opiekuńczy jest świadczeniem, które zostało wprowadzone w 2022 r. Celem kapitału jest częściowe pokrycie wydatków związanych z wychowywaniem dziecka, w tym z opieką nad nim i zaspokojeniem jego potrzeb życiowych.

Rodzinny kapitał opiekuńczy – komu przysługuje?

Rodzinny kapitał opiekuńczy (RKO) przysługuje matce albo ojcu na drugie i każde kolejne dziecko w rodzinie, jeżeli dziecko to wspólnie zamieszkuje i pozostaje na utrzymaniu matki lub ojca. Świadczenie przysługuje też osobom, które przyjęły dziecko na wychowanie i wystąpiły do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie jego przysposobienia.

W myśl ustawy z dnia 17 listopada 2021 r. o rodzinnym kapitale opiekuńczym dziecko oznacza dziecko własne, dziecko małżonka, dziecko drugiego rodzica, z którym rodzic wychowuje wspólne dziecko, oraz dziecko przyjęte na wychowanie, w stosunku do którego osoba, która przyjęła je na wychowanie, wystąpiła do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie jego przysposobienia.

Pierwszym dzieckiem jest zaś najstarsze dziecko w rodzinie bez względu na jego wiek. W przypadku dzieci urodzonych tego samego dnia, miesiąca i roku, będących najstarszymi dziećmi w rodzinie, pierwsze dziecko oznacza jedno z tych dzieci wskazane przez matkę albo ojca.

Jeżeli chodzi o rodzinę, to ustawa wymienia tu następujących jej członków:

1. małżonków,
2. rodziców dzieci wychowujących wspólne dziecko,
3. osobę samotnie wychowującą dziecko, przez którą rozumie się pannę, kawalera, wdowę, wdowca, osobę pozostającą w separacji orzeczonej prawomocnym wyrokiem sądu, osobę rozwiedzioną, chyba że wychowuje wspólnie co najmniej jedno dziecko z jego rodzicem,
4. osobę, która przyjęła dziecko na wychowanie i wystąpiła do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie jego przysposobienia,
5. dzieci wyżej wymienionych osób.

Do członków rodziny nie zalicza się dziecka:

• pozostającego pod opieką opiekuna prawnego,
• umieszczonego w pieczy zastępczej,
• które było umieszczone w pieczy zastępczej w dniu osiągnięcia przez to dziecko pełnoletności,
• w stosunku do którego osoba ubiegająca się lub otrzymująca kapitał jest pozbawiona władzy rodzicielskiej,
• w stosunku do którego osoba ubiegająca się lub otrzymująca kapitał była pozbawiona władzy rodzicielskiej w dniu osiągnięcia przez to dziecko pełnoletności.

Rodzinny kapitał opiekuńczy – jak długo przysługuje?

RKO przysługuje od pierwszego dnia miesiąca, w którym dziecko ukończyło 12. miesiąc życia, do ostatniego dnia miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym dziecko ukończy 36. miesiąc życia.

Co z osobami, które przyjęły dziecko na wychowanie i wystąpiły do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie jego przysposobienia? Takie osoby mogą otrzymać rodzinny kapitał opiekuńczy od pierwszego dnia 12. miesiąca liczonego od dnia, w którym wystąpiły do sądu z wnioskiem do końca 35. miesiąca, ale maksymalnie do miesiąca, w którym dziecko ukończy 7 lat (10 lat – jeżeli dziecko ma decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego).

Rodzinny kapitał opiekuńczy – ile wynosi?

Kapitał przysługuje w wysokości 500 zł albo 1000 zł miesięcznie na dziecko w rodzinie.

To rodzic wskazuje we wniosku miesięczną wysokość, w jakiej ma być wypłacany kapitał. Raz w okresie otrzymywania świadczenia można zawnioskować o zmianę jego wysokości.

Łączna wysokość wypłaconego kapitału nie może być wyższa niż 12 000 zł na dziecko.

Rodzinny kapitał opiekuńczy – kiedy składać wniosek?

Wniosek o RKO można składać tylko w formie elektronicznej za pośrednictwem:

• platformy Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej Emp@tia
• Platformy Usług Elektronicznych ZUS,
• bankowości elektronicznej.

Wypłata przyznanego świadczenia odbywa się wyłącznie w formie bezgotówkowej na wskazane we wniosku konto bankowe. Obsługą programu zajmuje się Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

Rodzic może złożyć wniosek o świadczenie na trzy miesiące przed ukończeniem przez dziecko 12. miesiąca życia oraz na miesiąc po ukończeniu 12. miesiąca życia. Złożenie wniosku po upływie tego okresu będzie skutkowało tym, iż kapitał będzie przysługiwał od miesiąca złożenia wniosku. Całkowity wymiar kapitału (12 tys. zł) zostanie zatem zmniejszony o 500 zł za każdy miesiąc.

Drugie dziecko pani Joanny kończy 12. miesiąc życia w styczniu 2023 r. Aby skorzystać z maksymalnej kwoty przysługującego kapitału, wniosek powinien zostać złożony do 1 lutego 2023 r.

Rodzinny kapitał opiekuńczy – zmiany w 2023 r.

1 lutego 2023 r. wejdzie w życie kilka zmian w ustawie o rodzinnym kapitale opiekuńczym.

Na mocy nowych przepisów Zakład Ubezpieczeń Społecznych będzie obowiązany do samodzielnej weryfikacji (w odpowiednim rejestrze) czy dziecko, na które rodzic ubiega się o kapitał, zostało umieszczone w pieczy zastępczej.

Zmiany dotyczą też sytuacji, w których ZUS będzie mógł wezwać osobę ubiegającą się lub pobierającą rodzinny kapitał opiekuńczy do przedstawienia informacji mających wpływ na prawo do kapitału. Po zmianach ZUS odmówi przyznania kapitału, jeżeli osoba ubiegająca się o ten kapitał uniemożliwi przeprowadzenie wywiadu środowiskowego lub nie udzieli podczas tego wywiadu wyjaśnień co do okoliczności objętych wywiadem. W przypadku wątpliwości dotyczących spełniania warunków do otrzymywania kapitału, w szczególności warunku zamieszkiwania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej ZUS będzie mógł wezwać osobę ubiegającą się lub otrzymującą RKO do udzielenia (w tym osobistego) wyjaśnień oraz informacji co do okoliczności mających wpływ na prawo do kapitału, w wyznaczonym terminie. W sytuacji nieudzielenia takich wyjaśnień lub informacji ZUS pozostawi wniosek bez rozpatrzenia. Wypłata kapitału będzie podlegała wstrzymaniu, jeżeli osoba otrzymująca kapitał odmówi udzielenia lub nie udzieli w wyznaczonym terminie wyjaśnień co do okoliczności mających wpływ na prawo do kapitału, w tym uniemożliwi przeprowadzenie wywiadu środowiskowego, lub nie udzieli podczas tego wywiadu wyjaśnień co do okoliczności objętych wywiadem. W przypadku przeprowadzenia wywiadu lub udzielenia wyjaśnień kapitał będzie wypłacany od miesiąca, w którym przeprowadzono wywiad lub wpłynęły wyjaśnienia, do końca okresu, na jaki przyznano prawo do kapitału w wypłacanej danej osobie miesięcznej wysokości, jeżeli osoba ta spełnia warunki określone w ustawie. Łączna wysokość kapitału będzie podlegała obniżeniu o miesięczną kwotę kapitału wypłacanego danej osobie za każdy miesiąc, w którym wypłata podlegała wstrzymaniu.

Podstawa prawna:

Ustawa  z dnia 17 listopada 2021 r. o rodzinnym kapitale opiekuńczym (Dz. U. z 2021 r., poz. 2270);

Ustawa z dnia 7 października 2022 r. o zmianie ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2022 r., poz. 2140).