Masz słup na działce? Ten wyrok TK otwiera Ci drogę do pieniędzy za bezumowne korzystanie przez firmę przesyłową. Nie można zasiedzieć służebności gruntowej o treści służebności przesyłu
REKLAMA
REKLAMA
W dniu 2 grudnia 2025 r. Trybunał Konstytucyjny wyrokiem w sprawie P 10/16 orzekł, że art. 292 w związku z art. 285 § 1 i 2 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. z 2025 r. poz. 1071, ze zm.), rozumiane w ten sposób, że umożliwiają nabycie przez przedsiębiorcę przesyłowego lub Skarb Państwa, przed wejściem w życie art. 305(1)-305(4) ustawy – Kodeks cywilny, w drodze zasiedzenia służebności gruntowej odpowiadającej treścią służebności przesyłu, są niezgodne z art. 21 ust. 1, art. 64 ust. 2 i 3 w związku z art. 31 ust. 3 oraz art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Trybunał uznał, że dotychczasowe orzecznictwo dopuszczające możliwość nabycia służebności odpowiadającej treścią służebności przesyłu naruszyło zasadę numerus clausus praw rzeczowych kreując niespójny systemowo rodzaj służebności, przez co doszło do ograniczenia prawa własności. Właściciele nieruchomości nie byli bowiem w stanie przewidzieć skutków braku swojej aktywności czyli utraty swoich praw względem nieruchomości skoro przed rokiem 2008 r. nie istniała służebność przesyłu. Wyrok ten jest bardzo ważny dla przedsiębiorstw przesyłowych, które nie posiadają tytułu prawnego do posadowionych na nieruchomościach innych osób urządzeń, jak również dla tysięcy właścicieli działek, przez które te urządzenia przebiegają. O ile dla tej drugiej grupy osób to bardzo dobra wiadomość bo otwiera przed nimi nowe możliwości, o tyle dla przedsiębiorstw przesyłowych wyrok Trybunału oznacza duże kłopoty i jeszcze większe koszty.
- Służebność przesyłu
- Dotychczasowe orzecznictwo dopuszczające istnienie służebności odpowiadającej treści służebności przesyłu
- Jakie możliwości mają właściciele działek w wyniku orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego?
Służebność przesyłu
Zgodnie z treścią art. 3051 Kodeksu cywilnego nieruchomość można obciążyć na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia, o których mowa w art. 49 § 1, prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń (służebność przesyłu).
Przepis ten i nast. wprowadzono ustawą z dnia 30 maja 2008 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw – z mocą obowiązującą od 3 sierpnia 2008 r. Służebność ta może, co do zasady, powstać na podstawie czynności prawnej - umowy z właścicielem nieruchomości, orzeczenia sądu lub w drodze jej nabycia przez zasiedzenie z upływem okresu, którego długość zależy od dobrej lub złej wiary posiadacza służebności i wynosi odpowiednio 20 i 30 lat.
Dodam, że w przypadku zasiedzenia służebności przesyłu lub służebności gruntowej odpowiadającej treści służebności przesyłu terminy te liczone były najczęściej w chwili wejścia na cudzy grunt w celu budowy trwałego i widocznego urządzenia.
REKLAMA
REKLAMA
Dotychczasowe orzecznictwo dopuszczające istnienie służebności odpowiadającej treści służebności przesyłu
Do tej pory sądy powszechne stwierdzały, że przedsiębiorstwa przesyłowe począwszy od 1 lutego 1989 r., a wcześniej Skarb Państwa, nabywały służebność gruntową odpowiadającą służebności przesyłu pomimo, że tą drugą, jak wyżej już wspomniałam, w aktualnym brzmieniu wprowadzono do polskiego porządku prawnego dopiero w 2008 r. Takiego zdania był też Sąd Najwyższy, który np.
w uchwale z 30 sierpnia 1991 r., III CZP 73/91 również dopuścił ustanowienie przez sąd odpowiedniej służebności gruntowej, polegającej na doprowadzeniu linii elektrycznej do nieruchomości, która nie jest przyłączona do sieci energetycznej. Pogląd ten został utrzymany także w wielu późniejszych judykatach, przykładowo w postanowieniu z dnia15 lipca 2025 r., I CSK 1030/24.
W wyniku takiego podejścia sądów doszło do sytuacji, w której po pierwsze funkcjonowała służebność odpowiadająca służebności przesyłu, a po drugie istniała możliwość zasiedzenia takiej służebności zanim jeszcze art. 3051 i nast. k.c. weszły w życie. Sądy doliczały okres, w którym przedsiębiorstwa korzystały z nieruchomości w sposób odpowiadający treści służebności przesyłu przed dniem wejścia w życie regulacji dotyczących służebności przesyłu do czasu posiadania wymaganego do zasiedzenia tej służebności. De facto możliwe było zatem nabycie z mocy prawa służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu w sytuacji, gdy system prawny nie przewidywał takiego prawa rzeczowego.
Niejednokrotnie byłam uczestnikiem procesów sądowych wytaczanych przez właścicieli nieruchomości o zapłatę wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości, których powództwa były oddalane ponieważ przedsiębiorstwo energetyczne było w stanie udowodnić czas budowy urządzeń przesyłowych, a ten datował się na okres 30 lat wstecz. Sądy powszechne uznawały w tej sytuacji, że doszło do nieodpłatnego nabycia służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu, a tym samym przedsiębiorstwa te miały prawo korzystać nieodpłatnie z nieruchomości.
Jakie możliwości mają właściciele działek w wyniku orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego?
Po pierwsze opisany wyrok daje podstawę do wznowienia postępowań sądowych w oparciu o przepisy art. 399 i nast. kodeksu postępowania cywilnego. Na złożenie wniosków o wznowienie postępowań właściciele nieruchomości, którzy w ciągu ostatnich 10 lat przegrali w sądzie, mają tylko 3 miesiące więc z wnioskami tymi muszą się śpieszyć.
Czym innym jest to, że wielu właścicieli nieruchomości, którzy nie decydowali się na dochodzenie swoich praw w sądzie - mając na uwadze niekorzystną dla nich linię orzeczniczą - obecnie zapewne będzie dochodzić swoich praw.
Katarzyna Siwiec, radca prawny i doradca podatkowy
REKLAMA
© Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL S.A.
REKLAMA
