REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.
Porada Infor.pl

Zakres samodzielności małoletniego

Subskrybuj nas na Youtube
Dołącz do ekspertów Dołącz do grona ekspertów
Maciejewicz Aleksandra
Samodzielność małoletniego.  /fot. Fotolia
Samodzielność małoletniego. /fot. Fotolia

REKLAMA

REKLAMA

Współczesne dzieci dorastają znacznie szybciej niż poprzednie pokolenia, zaś beztroska zabawa coraz częściej zastępowana jest nadmiarem codziennych zajęć i obowiązków. Małoletni sami często dążą do osiągnięcia większego zakresu samodzielności. Jednak tutaj na przeszkodzie staje nie tylko rodzicielska troska i niechęć do wypuszczenia dziecka spod opiekuńczych skrzydeł, lecz również prawo.

Małoletni w nomenklaturze ustawowej

REKLAMA

W rozumieniu polskiego prawa cywilnego małoletnim jest osoba, która nie ukończyła 18 lat i nie zawarła małżeństwa (przez co małoletni uzyskuje pełnoletność). Nie wyczerpuje to jednak problematyki kwestii wieku w kontekście poruszanych dalej przepisów. Mianowicie bycie małoletnim wpływa na zakres zdolności do czynności prawnych. Ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają osoby małoletnie, które ukończyły 13 lat, lecz nie są pełnoletnie, zaś  brak zdolności do czynności prawnych dotyczy dzieci w wieku poniżej 13 lat.

REKLAMA

Od powyższego istnieją jednak pewne wyjątki. Przykładowo należy wskazać, iż zgodnie z art. 22 k.c., jeżeli przedstawiciel ustawowy osoby ograniczonej w zdolności do czynności prawnych oddał jej określone przedmioty majątkowe do swobodnego użytku, uzyskuje ona pełną zdolność w zakresie czynności prawnych, które tych przedmiotów dotyczą. Wyjątek stanowią czynności prawne, do których dokonania nie wystarcza, według ustawy, zgoda przedstawiciela ustawowego. W art. 22 chodzi o przedmioty drobne, a więc niewielkie kwoty pieniężne, zabawki. Przepis nie dotyczy rzeczy przedstawiających większą wartość. Nie może mieć zastosowania do przedmiotów, na zbycie których nawet przedstawiciel ustawowy musiałby mieć zgodę sądu opiekuńczego, stosownie do art. 101 § 3 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. - kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (Dz. U. z 1964r. Nr 9, poz. 59, dalej zwany: „k.r.o.”)  czy też art. 156 k.r.o.

Zobacz: Czy dziecko może mieć dowód osobisty i jak go uzyskać?

Władza rodzicielska a małoletni

REKLAMA

Przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego nie zawierają ustawowej definicji władzy rodzicielskiej. W doktrynie zgodnie przyjmuje się, że przez pojęcie to należy rozumieć ogół praw i obowiązków rodziców przysługujących im wobec ich małoletnich dzieci w celu należytego sprawowania pieczy nad dzieckiem i jego majątkiem, wychowania go oraz przygotowania do pracy odpowiednio do jego uzdolnień. Takie rozumienie władzy rodzicielskiej jest wynikiem wykładni przepisów kodeksowych normujących tę problematykę, szczególnie art. 95, 96 i 98 k.r.o.

Przepis art. 95 k.r.o. jest podstawowym przepisem w zakresie treści władzy rodzicielskiej i obowiązków z niej wynikających. Składają się na nią - zgodnie z brzmieniem komentowanego przepisu – „piecza nad osobą dziecka, piecza nad jego majątkiem oraz wychowaniem dziecka”. Do treści władzy rodzicielskiej zalicza się także, na podstawie przepisu art. 98 k.r.o., reprezentowanie dziecka, co stanowi prawo i zarazem obowiązek rodziców.

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Na marginesie należy jednak wskazać, iż rodzice zwolnieni są od odpowiedzialności, jeśli oddadzą dziecko pod nadzór innej osoby lub instytucji. Posyłając dziecko do szkoły, rodzice przekazują opiekę nad nim dyrektorowi i nauczycielom (art. 4 i 39 ust. 1 pkt 3 ustawy o systemie oświaty oraz art. 6 pkt 1 i art. 7 ust. 1 karty nauczyciela). Oznacza to, że rodzice nie ponoszą odpowiedzialności za szkody wyrządzone przez małoletnie dzieci w czasie, gdy znajdowały się one pod opieką nauczyciela w szkole czy na zajęciach organizowanych przez szkołę poza obiektami należącymi do niej.

Po stronie dziecka pozostającego pod władzą rodzicielską istnieje obowiązek posłuszeństwa wobec rodziców, co oznacza podporządkowanie się ich woli (art. 95 § 2 k.r.o.). Ponadto dziecko zobowiązane jest do wysłuchania (i tylko wysłuchania) opinii i zaleceń rodziców, formułowanych dla jego dobra, w sprawach, w których może samodzielnie podejmować decyzje i składać oświadczenia woli. Do tego typu spraw należą, między innymi, nawiązanie stosunku pracy (art. 191 k.p.), rozporządzanie swoim zarobkiem (art. 21 k.c.), zawieranie umów w drobnych bieżących sprawach życia codziennego (art. 20 k.c.). W pewnych wypadkach dziecko ma pełną zdolność do czynności prawnych dotyczących przedmiotów oddanych jej do swobodnego użytku przez przedstawiciela ustawowego (art. 22 k.c.).

Zobacz: Reprezentacja dziecka przed sądem w sprawach karnych i administracyjnych

Pracujący małoletni

Jak zostało wspomniane powyżej, jednym z aspektów samodzielności małoletniego, jest możliwość podjęcia przez niego pracy. Jest to jednak możliwość zastrzeżona kilkoma rygorami. W myśl art. 191 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - kodeks pracy (Dz.U. 1974 nr 24 poz. 141, zwany: „k.p.”), wolno zatrudniać tylko tych młodocianych, którzy ukończyli co najmniej gimnazjum oraz przedstawią świadectwo lekarskie stwierdzające, że praca danego rodzaju nie zagraża ich zdrowiu. Z kolei młodociany nie posiadający kwalifikacji zawodowych może być zatrudniony tylko w celu przygotowania zawodowego.

Minister Pracy i Polityki Socjalnej w porozumieniu z Ministrem Edukacji Narodowej dodatkowo określili przypadki, w drodze rozporządzenia, w których wyjątkowo jest dopuszczalne:

  • zatrudnianie młodocianych, którzy nie ukończyli gimnazjum,
  • zwolnienie młodocianych nie posiadających kwalifikacji zawodowych od odbycia przygotowania zawodowego,
  • zatrudnianie osób niemających 16 lat, które ukończyły gimnazjum,
  • zatrudnianie osób niemających 16 lat, które nie ukończyły gimnazjum.

Ponadto należy wskazać na istnienie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 24 sierpnia 2004 r. w sprawie wykazu prac zabronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac.

Co jednak dzieje się z wynagrodzeniem za taką pracę? Otóż w art. 21 k.c. ustanowiono, iż osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może bez zgody przedstawiciela ustawowego rozporządzać swoim zarobkiem (chyba że sąd opiekuńczy z ważnych powodów inaczej postanowi). Jednakże należy zaznaczyć, iż nie można utożsamiać użytego w niniejszym przepisie sformułowania „zarobek” z wynagrodzeniem tylko w rozumieniu Kodeksu pracy. Dlatego mówi się, iż wzbogacenie małoletniego, o którym mówi art. 21 k.c. obejmuje każdą korzyść majątkową uzyskaną przez dziecko w wyniku jego aktywności życiowej. Mianowicie, zarobkiem będzie nie tylko wynagrodzenie z tytułu umowy o pracę lub umów o świadczenie usług, ale także stypendia i nagrody otrzymane za działalność twórczą, artystyczną lub sportową. W świetle brzmienia powyższego artykułu nieważna jest postać zarobku, a więc czy stanowią go pieniądze, czy też świadczenie w naturze.

Encyklopedia prawa: Małoletni

Umowy, których stroną jest małoletni

Zgodnie z art. 14 i 20 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - kodeks cywilny (Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93 , dalej zwana „k.c.”), osoba nie mająca zdolności do czynności prawnych, a więc również dziecko, które nie skończyło 13. lat, oraz osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych (czyli dziecko między 13. a 18. rokiem życia) może bez zgody przedstawiciela ustawowego zawierać umowy należące do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego. Do takich umów można zaliczyć przykładowo kupno słodyczy czy niedrogiej zabawki. Decydujące jest, aby dokonany zakup wiązał się ze sprawami życia codziennego, a więc nie może to być jakiś wyjątkowy (przede wszystkim z punktu widzenia dziecka) zakup. Koniecznie muszą to być również sprawy drobne. Przy ocenie tej przesłanki wskazane jest wziąć pod uwagę, m. in., cenę towaru, która nie może być wysoka. Należy jednak zaznaczyć, iż o ile art. 14 § 2 k.c. zastrzega w przypadku dzieci poniżej 13 roku życia, iż umowa taka nie może pociągać za sobą rażącego pokrzywdzenia osoby niezdolnej do czynności prawnych, to zgodnie z brzmieniem art. 20 k.c., nie ma znaczenia, czy umowa jest krzywdząca dla małoletniej osoby, chyba że zachodziłyby przesłanki wyzysku, które zostały uregulowane w art. 388 § 1 k.c.

Zobacz: Małoletni jako strona umowy

Inne przykłady samodzielności małoletniego:

  1. Zgodnie z art. 10 k.r.o, z ważnych powodów sąd opiekuńczy może zezwolić na zawarcie małżeństwa kobiecie, która ukończyła lat szesnaście, a z okoliczności wynika, że zawarcie małżeństwa będzie zgodne z dobrem założonej rodziny.
  2. W myśl art. 8 ust. 2 ustawy z dnia 17 października 2008 r. o zmianie imienia i nazwiska, jeżeli w chwili zmiany nazwiska dziecko ukończyło 13 lat, do zmiany nazwiska dziecka jest potrzebne także wyrażenie zgody przez dziecko.
  3. Ponadto, należy również wskazać, iż osoba mająca co najmniej 16 lat może otrzymać prawo jazdy dla kategorii A1, B1 lub T (jednakże zgodnie z art. 8 ustawy z dnia 20 maja 1971 r. - kodeks wykroczeń, na zasadach określonych w niniejszej ustawie odpowiada ten, kto popełnia czyn zabroniony po ukończeniu lat 17).
  4. Do wniosku o nabycie obywatelstwa polskiego oraz o wyrażenie zgody na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego, dołącza się odpowiednio oświadczenie małoletniego, który ukończył 16 lat, o wyrażeniu zgody na nadanie mu obywatelstwa polskiego lub o wyrażeniu zgody na utratę obywatelstwa polskiego
  5. Z kolei zgodnie z art. 7 ustawy z dnia 15 marca 1933 r. o zbiórkach publicznych, zbiórki publiczne mogą być przeprowadzane jedynie przez członków tej instytucji, którymi mogą być małoletni powyżej 16 roku życia.
  6. Według art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 r. - prawo o stowarzyszeniach, małoletni w wieku od 16 do 18 lat, którzy mają ograniczoną zdolność do czynności prawnych, mogą należeć do stowarzyszeń i korzystać z czynnego i biernego prawa wyborczego, z tym że w składzie zarządu stowarzyszenia większość muszą stanowić osoby o pełnej zdolności do czynności prawnych.
  7. W myśl art. 9 ust. 2. ustawy z dnia z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, pacjent małoletni, który ukończył 16 lat, ma prawo do uzyskania od lekarza przystępnej informacji o stanie zdrowia pacjenta, rozpoznaniu, proponowanych oraz możliwych metodach diagnostycznych i leczniczych, dających się przewidzieć następstwach ich zastosowania albo zaniechania, wynikach leczenia oraz rokowaniu.
  8. Art. 22 ust. 4 ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego, stwierdza, iż przyjęcie osoby z zaburzeniami psychicznymi do szpitala psychiatrycznego osoby małoletniej powyżej 16 roku życia, następuje za jej pisemną zgodą na podstawie ważnego skierowania do szpitala, jeżeli lekarz wyznaczony do tej czynności, po osobistym zbadaniu tej osoby, stwierdzi wskazania do przyjęcia.
  9. Zgodnie z brzmieniem art. 3 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o indywidualnych kontach emerytalnych oraz indywidualnych kontach zabezpieczenia emerytalnego, prawo do wpłat na IKE lub IKZE przysługuje osobie fizycznej, która ukończyła 16 lat.
Zapisz się na newsletter
Najlepsze artykuły, najpoczytniejsze tematy, zmiany w prawie i porady. Skoncentrowana dawka wiadomości z różnych kategorii: prawo, księgowość, kadry, biznes, nieruchomości, pieniądze, edukacja. Zapisz się na nasz newsletter i bądź zawsze na czasie.
Zaznacz wymagane zgody
loading
Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich
Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji kliknij tutaj.
success

Potwierdź zapis

Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.

failure

Coś poszło nie tak

Źródło: INFOR

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

© Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL S.A.

REKLAMA

Prawo
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Duża podwyżka świadczenia dla mężczyzny z rocznika 1957. Kolejne prawomocne orzeczenie sądu powszechnego po wyroku TK z 4 czerwca 2024 r. SK 140/20

Przybywa prawomocnych orzeczeń w sprawach po wyroku TK z 4 czerwca 2024 r. SK 140/20. Przedstawię wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku.

Niski wiek emerytalny kobiet to bomba z opóźnionym zapłonem. Polki stracą tysiące na emeryturze

Polska starzeje się w szybkim tempie, co już dziś budzi poważne obawy o przyszłość systemu emerytalnego. Międzynarodowy Fundusz Walutowy alarmuje: jeśli nie zostaną wprowadzone pilne reformy, do 2050 roku świadczenia mogą spaść nawet o jedną trzecią. Najbardziej ucierpią kobiety, osoby o niskich dochodach i pracownicy niestandardowi. Czy jest jeszcze czas, by uniknąć kryzysu?

Nadchodzą rewolucyjne zmiany w świadectwie pracy? Chodzi o jedną rubrykę. Prezes UODO pisze do MRPiPS

Współczesny rynek pracy wymaga elastyczności, kompetencji i transparentności, a prawo musi podążać za zmianami społecznymi, technologicznymi ale co ciekawe czasami także za prywatnymi decyzjami pracowników. W tym wszystkim istotne znaczenie ma świadectwo pracy, którego wzór jest uregulowany jako załącznik do rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 30 grudnia 2016 r. w sprawie świadectwa pracy (Dz.U. 2016 poz. 2292). Co zatem się zmieni?

Koniec z oszukiwaniem w CV. Pracodawcy sprawdzą dyplom a uczelnie będą miały nowy obowiązek

Fałszywy dyplom w CV? Już wkrótce ten problem może odejść do lamusa. Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego przygotowało projekt ustawy, który da pracodawcom narzędzie do weryfikacji wykształcenia kandydatów do pracy. To rewolucja w rekrutacji, która kończy z dotychczasową bezradnością pracodawców wobec przepisów o ochronie danych.

REKLAMA

Nowe podatki w budżecie UE po 2028 roku: firmy i konsumenci zapłacą więcej

Unia Europejska planuje głęboką reformę budżetu na lata 2028–2034, której centrum stanowią nowe źródła dochodów – de facto nowe unijne podatki. ETS, CBAM, opłata od e-odpadów, wyższy podatek od plastiku, a także kontrowersyjna składka CORE dla dużych firm mają przynieść blisko 60 mld euro rocznie. Choć środki mają wspierać transformację energetyczną, bezpieczeństwo i konkurencyjność, przedsiębiorcy ostrzegają przed ryzykiem nadmiernego obciążenia, zwłaszcza dla małych i średnich firm.

Staż pracy a urlop. Czy w 2025 r. będą zmiany?

Staż pracy a urlop. Czy w 2025 r. będą zmiany? Być może, szczególnie w obliczu gruntownych zmian prawa w zakresie zaliczania do stażu pracy okresu zatrudnienia w ramach JDG i umów zleceń! Co więcej, w polskiej debacie publicznej coraz głośniej wybrzmiewa postulat, który może zrewolucjonizować podejście do praw pracowniczych – wprowadzenie powszechnego tzw. urlopu stażowego. Wówczas nie-pracownicy również skorzystaliby na zmianach. Pomysł, choć nie nowy, nabiera impetu w kontekście rosnącej świadomości na temat potrzeby zachowania równowagi między życiem zawodowym a prywatnym. Czy dodatkowe dni wolne, uzależnione od lat spędzonych na rynku pracy, wejdą w życie? W wielu zawodach już tak jest! Być może stanie się to więc powszechnym prawem.

4-dniowy tydzień pracy: hit czy mit? Nabór wniosków od 14 sierpnia do 15 września 2025 r.

Skrócenie tygodnia pracy do czterech dni nie jest już tylko trendem na zachodzie. Jeszcze kilka lat temu koncepcja czterodniowego tygodnia pracy wydawała się futurystycznym eksperymentem. Dziś coraz więcej firm testuje ten model, motywowane realnymi korzyściami: większym zaangażowaniem zespołów, niższą rotacją, a nawet oszczędnościami kosztowymi, np. dzięki programowi pilotażowemu z MRPiPS. Etap II programu to właśnie testowanie zaproponowanego modelu skróconego czasu pracy w środowisku pracy – zaczyna się 1 stycznia 2026 r. i trwa do 31 grudnia 2026 r.

Wzrost wynagrodzeń w budżetówce. Coś się zmienia po 10 latach, ale to nie jest dobra wiadomość

Po raz pierwszy od dekady doszło do bezprecedensowego porozumienia w Radzie Dialogu Społecznego - zarówno związki zawodowe, jak i organizacje pracodawców jednomyślnie sprzeciwiły się rządowej propozycji zaledwie 3-procentowej podwyżki płac w budżetówce. Uchwała nr 139 RDS, przyjęta 14 lipca 2025 roku, to nie tylko wyraz wspólnego stanowiska wobec zbyt niskiego wzrostu wynagrodzeń, lecz także sygnał narastającego kryzysu w dialogu społecznym i zapowiedź otwartego sporu z rządem.

REKLAMA

Okulary za kierownicą: kiedy grozi mandat nawet w wysokości 500 zł? O tym musisz pamiętać

Kierowcy z wadami wzroku powinni zachować szczególną ostrożność. Mimo że jazda w okularach korekcyjnych wydaje się standardowa, w niektórych przypadkach może skutkować mandatem w wysokości nawet 500 zł. Wysokość kary zależy od kodów, które są wpisane w twoim prawie jazdy. Upewnij się, że znasz obowiązujące przepisy, aby uniknąć nieprzyjemnych konsekwencji.

Unia chce słuchać dzieci, zanim uchwali prawo. Nadchodzi rewolucja w legislacji?

Parlament Europejski chce wprowadzenia obowiązkowego testu praw dziecka dla wszystkich nowych przepisów wychodzących z Komisji Europejskiej. – Dzieci wiedzą, czego chcą, i potrafią to jasno powiedzieć – przekonuje Ewa Kopacz, wiceprzewodnicząca PE. Bezpieczeństwo w sieci, walka z mową nienawiści, edukacja o prawach i realna pomoc dla ofiar przemocy to tylko część postulatów najmłodszych obywateli UE. Unia słucha ich coraz uważniej – i właśnie to może całkowicie zmienić sposób, w jaki tworzone jest prawo w Europie. Czy nadchodzi era legislacji pisanej oczami dziecka?

REKLAMA