REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Unieważnienie i rozwiązanie umowy dożywocia

Subskrybuj nas na Youtube
Dołącz do ekspertów Dołącz do grona ekspertów
Agata Koschel-Sturzbecher
Adwokat, publicystka i szkoleniowiec.
Unieważnienie i rozwiązanie umowy dożywocia
Unieważnienie i rozwiązanie umowy dożywocia
shutterstock

REKLAMA

REKLAMA

Umowa dożywocia jest swoistego rodzaju zabezpieczeniem socjalnym w dożywotniej egzystencji, może być więc gwarantem spokojnej i dostatniej emerytury. Dawniej umowy takie zawierano głównie na terenach wiejskich i dotyczyły one gospodarstw rolnych, jednak po wprowadzeniu systemu emerytalno-rentowego straciły na znaczeniu.

W 2020 r. resort sprawiedliwości opublikował raport, z którego wynika, iż w każdym kolejnym roku umowy o dożywocie zyskują na popularności, bowiem w 2020 r. podpisano ich łącznie ponad 13 tysięcy, a np. w roku 2008 r. było ich jedynie niewiele ponad 4 tysiące[1]. Świadczy to o tendencji wzrostowej zawierania tego typu umów. Taki stan rzeczy może wiązać się z niskimi świadczeniami emerytalnymi i ogólną złą sytuacją majątkową polskich seniorów.

REKLAMA

Treść umowy dożywocia

Zgodnie z przepisem art. 908 § 1 k.c. w umowie dożywocia właściciel tzw. dożywotnik zobowiązuje się przenieść na nabywcę własność nieruchomości, a w zamian nabywca zobowiązuje się do zapewnienia zbywcy dożywotniego utrzymania. To dożywotnie utrzymanie obejmuje w szczególności dostarczanie wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła, opału, a także zorganizowanie po śmierci pochówku wg przyjętych zwyczajów. Podsumowując, nabywca nieruchomości zobowiązany jest do zaspokajania zwyczajnych, codziennych potrzeb uprawnionego aż do końca jego życia. Ma to na celu zapewnienie zbywcy spokojnej starości oraz uniknięcie sytuacji, w której musiałby dodatkowo szukać innego źródła utrzymania[2]. Co istotne, obowiązki wynikające dla nabywcy z umowy dożywocia powstają z momentem objęcia przez niego nieruchomości w posiadanie, a nie w chwili przejścia własności, co jest zgodne z przepisem art. 488 § 1 k.c odnośnie równoczesności świadczeń wzajemnych.

Zmiana treści umowy dożywocia - zamiana na rentę

REKLAMA

Art. 913 k.c. przewiduje możliwość zmiany treści umowy oraz jej rozwiązanie. Opiera się to na przesłance w związku z powstaniem między stronami umowy dożywocia konfliktu, który uniemożliwia, by pozostawały w dalszych relacjach bezpośrednich. W związku z tym uznaje się, iż sama okoliczność, iż zobowiązany z umowy dożywocia nie wywiązuje się ze swojego obowiązku nie może być podstawą do zmiany świadczenia w naturze na rentę. Dożywotnik będzie miał prawo do wytoczenia powództwa o zasądzenie świadczeń, o ile nie poddał się egzekucji w trybie art. 777 § 1 pkt 4 k.p.c.

O prawie zmiany dożywocia na rentę orzeka sąd, co istotne orzeczenie kończące może dotyczyć wszystkich świadczeń, jak i tylko niektórych. Należy wskazać, iż sąd rozstrzygający sprawę w związku z art. 913 § 1 k.c. nie zajmuje się badaniem przyczyn powstania konfliktu, a jedynie stwierdza, czy między stronami umowy dożywocia istnieją złe stosunki spełniające powyższą przesłankę, czy też nie. Nie ma tu zatem znaczenia kto przyczynił się do powstania konfliktu i w jakim stopniu. Sam wyrok ma charakter konstytutywny, jednak nie powoduje wygaśnięcia stosunku dożywocia- powoduje jedynie zmianę jego treści. W orzeczeniu kończącym w takiej sprawie sąd określi wysokość renty odpowiadającej wartości przysługujących dożywotnikowi uprawnień. Przy ustaleniu wysokości renty, na sądzie ciąży obowiązek obliczenia wartości uprawnień przysługujących dożywotnikowi, bez znaczenia pozostają zatem potrzeby uprawnionego. W wyroku sąd określa też datę, od której zobowiązany ma obowiązek świadczenia renty w miejsce wcześniejszych świadczeń.

Co do zasady, renta jako świadczenie okresowe powinna mieć charakter pieniężny, niektórzy przedstawiciele doktryny uznają, iż wbrew stanowisku Sądu Najwyższego[3], renta może też obejmować zobowiązanie do świadczenia rzeczy oznaczonych co do gatunku[4].

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Rozwiązanie umowy dożywocia

REKLAMA

W przypadku rozwiązania umowy dożywocia należy przeanalizować przepis art. 913 § 2 k.c., w którym stwierdza się, iż w wypadkach wyjątkowych sąd może na żądanie zobowiązanego albo dożywotnika, jeżeli dożywotnik jest zbywcą nieruchomości, rozwiązać umowę o dożywocie. W orzecznictwie wypadek „wyjątkowy” określa się np. jako sytuację, w której dochodzi do krzywdzenia dożywotnika, do agresji i złej woli po stronie kontrahenta[5]. Czyli w sprawie o rozwiązanie umowy dożywocia nie wystarczy, by sąd doszedł do konkluzji, iż strony umowy nie mogą dłużej przebywać bezpośrednio ze sobą, ale musi dojść do „wypadku wyjątkowego”, o którym mowa powyżej.

Rezultatem rozwiązania umowy dożywocia jest przejście własności nieruchomości na zbywcę przy równoległym wygaśnięciu prawa dożywocia. Jest to skutek automatyczny, w którym prawo własności nieruchomości przechodzi na dożywotnika. Zobowiązany z umowy dożywocia, po jej rozwiązaniu, ma prawo do  dochodzenia zwrotu nakładów poczynionych na nieruchomość, gdy był jej właścicielem- na podstawie przepisu art. 405 k.c. Prawo do żądania rozwiązania umowy dożywocia, w odróżnieniu do roszczenia z przepisu art. 913 § 1 k.c. ma tylko nabywca nieruchomości obciążonej prawem dożywocia oraz dożywotnik (ale tylko, gdy jest zbywcą nieruchomości).

Unieważnienie umowy dożywocia

Powyżej opisane instytucje tj. zamiana umowy dożywocia na rentę oraz jej rozwiązanie zawarte w przepisie art. 913 k.c. nie wyczerpują wszelkich możliwości ustania stosunku dożywocia. Takich podstaw można również szukać w ogólnych przepisach odnoszących się do zobowiązań umownych. Kodeks cywilny wyróżnia wiele przypadków, na podstawie których umowa może stać się nieważna lub nastąpi jej rozwiązanie.

W przypadku umów dożywocia, zastosowanie może znaleźć instytucja tzw. wyzysku. Zgodnie z przepisem 338 k.c. jeżeli jedna ze stron, wyzyskując przymusowe położenie, niedołęstwo lub niedoświadczenie drugiej strony, w zamian za swoje świadczenie przyjmuje albo zastrzega dla siebie lub dla osoby trzeciej świadczenie, którego wartość w chwili zawarcia umowy przewyższa w rażącym stopniu wartość jej własnego świadczenia, druga strona może żądać zmniejszenia swego świadczenia lub zwiększenia należnego jej świadczenia, a w wypadku gdy jedno i drugie byłoby nadmiernie utrudnione, może ona żądać unieważnienia umowy.

Zwrócić uwagę trzeba również na często stosowaną w związku pandemią COVID klauzulę rebus sic stantibus uregulowaną w przepisie art. 357 1 k.c.. Stanowi on, że jeżeli z powodu nadzwyczajnej zmiany stosunków spełnienie świadczenia byłoby połączone z nadmiernymi trudnościami albo groziłoby jednej ze stron rażącą stratą, czego strony nie przewidywały przy zawarciu umowy, sąd może po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, oznaczyć sposób wykonania zobowiązania, wysokość świadczenia lub nawet orzec o rozwiązaniu umowy. Rozwiązując umowę sąd może w miarę potrzeby orzec o rozliczeniach stron, kierując się zasadami określonymi w zdaniu poprzedzającym.

Wskazać należy także, iż umowy obarczone wadami oświadczenia woli, sprzeczne z ustawą lub mające na celu obejście ustawy, a także niezgodne z zasadami współżycia społecznego obarczone będą nieważnością. W przypadku nieważności bezwzględnej sąd bierze ją pod uwagę z urzędu, co nie ma miejsca w przypadku nieważności względnej, więc strona musi sama podnieść taki zarzut.

____________________________

[1] Dane Ministerstwa Sprawiedliwości, akty notarialne w latach 1991-2020, https://isws.ms.gov.pl/pl/baza-statystyczna/opracowania-wieloletnie/download,2853,1.html

[2] wyrok SA w Białymstoku z 6.03.2015 r., I ACa 858/14, LEX nr 1661139.

[3] wyrok SN z 20.01.1965 r., III CR 252/64, OSN 1965/7–8, poz. 137,

[4] A. Biały [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Tom V. Zobowiązania. Część szczególna (art. 765–921(16)), red. M. Fras, M. Habdas, Warszawa 2018, art. 913, Radwański [w:] System Prawa Prywatnego..., t. 8, 2011, s. 764;

[5] wyrok SN z 9.4.1997 r., III CKN 50/97, OSNC 1997/9, poz. 133, wyrok SN z 9.11.2000 r., II CKN 342/00

Zapisz się na newsletter
Najlepsze artykuły, najpoczytniejsze tematy, zmiany w prawie i porady. Skoncentrowana dawka wiadomości z różnych kategorii: prawo, księgowość, kadry, biznes, nieruchomości, pieniądze, edukacja. Zapisz się na nasz newsletter i bądź zawsze na czasie.
Zaznacz wymagane zgody
loading
Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich
Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji kliknij tutaj.
success

Potwierdź zapis

Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.

failure

Coś poszło nie tak

Źródło: INFOR

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

© Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL S.A.

REKLAMA

Prawo
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Niski wiek emerytalny kobiet to bomba z opóźnionym zapłonem. Polki stracą tysiące na emeryturze

Polska starzeje się w szybkim tempie, co już dziś budzi poważne obawy o przyszłość systemu emerytalnego. Międzynarodowy Fundusz Walutowy alarmuje: jeśli nie zostaną wprowadzone pilne reformy, do 2050 roku świadczenia mogą spaść nawet o jedną trzecią. Najbardziej ucierpią kobiety, osoby o niskich dochodach i pracownicy niestandardowi. Czy jest jeszcze czas, by uniknąć kryzysu?

Nadchodzą rewolucyjne zmiany w świadectwie pracy? Chodzi o jedną rubrykę. Prezes UODO pisze do MRPiPS

Współczesny rynek pracy wymaga elastyczności, kompetencji i transparentności, a prawo musi podążać za zmianami społecznymi, technologicznymi ale co ciekawe czasami także za prywatnymi decyzjami pracowników. W tym wszystkim istotne znaczenie ma świadectwo pracy, którego wzór jest uregulowany jako załącznik do rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 30 grudnia 2016 r. w sprawie świadectwa pracy (Dz.U. 2016 poz. 2292). Co zatem się zmieni?

Koniec z oszukiwaniem w CV. Pracodawcy sprawdzą dyplom a uczelnie będą miały nowy obowiązek

Fałszywy dyplom w CV? Już wkrótce ten problem może odejść do lamusa. Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego przygotowało projekt ustawy, który da pracodawcom narzędzie do weryfikacji wykształcenia kandydatów do pracy. To rewolucja w rekrutacji, która kończy z dotychczasową bezradnością pracodawców wobec przepisów o ochronie danych.

Nowe podatki w budżecie UE po 2028 roku: firmy i konsumenci zapłacą więcej

Unia Europejska planuje głęboką reformę budżetu na lata 2028–2034, której centrum stanowią nowe źródła dochodów – de facto nowe unijne podatki. ETS, CBAM, opłata od e-odpadów, wyższy podatek od plastiku, a także kontrowersyjna składka CORE dla dużych firm mają przynieść blisko 60 mld euro rocznie. Choć środki mają wspierać transformację energetyczną, bezpieczeństwo i konkurencyjność, przedsiębiorcy ostrzegają przed ryzykiem nadmiernego obciążenia, zwłaszcza dla małych i średnich firm.

REKLAMA

Staż pracy a urlop. Czy w 2025 r. będą zmiany?

Staż pracy a urlop. Czy w 2025 r. będą zmiany? Być może, szczególnie w obliczu gruntownych zmian prawa w zakresie zaliczania do stażu pracy okresu zatrudnienia w ramach JDG i umów zleceń! Co więcej, w polskiej debacie publicznej coraz głośniej wybrzmiewa postulat, który może zrewolucjonizować podejście do praw pracowniczych – wprowadzenie powszechnego tzw. urlopu stażowego. Wówczas nie-pracownicy również skorzystaliby na zmianach. Pomysł, choć nie nowy, nabiera impetu w kontekście rosnącej świadomości na temat potrzeby zachowania równowagi między życiem zawodowym a prywatnym. Czy dodatkowe dni wolne, uzależnione od lat spędzonych na rynku pracy, wejdą w życie? W wielu zawodach już tak jest! Być może stanie się to więc powszechnym prawem.

4-dniowy tydzień pracy: hit czy mit? Nabór wniosków od 14 sierpnia do 15 września 2025 r.

Skrócenie tygodnia pracy do czterech dni nie jest już tylko trendem na zachodzie. Jeszcze kilka lat temu koncepcja czterodniowego tygodnia pracy wydawała się futurystycznym eksperymentem. Dziś coraz więcej firm testuje ten model, motywowane realnymi korzyściami: większym zaangażowaniem zespołów, niższą rotacją, a nawet oszczędnościami kosztowymi, np. dzięki programowi pilotażowemu z MRPiPS. Etap II programu to właśnie testowanie zaproponowanego modelu skróconego czasu pracy w środowisku pracy – zaczyna się 1 stycznia 2026 r. i trwa do 31 grudnia 2026 r.

Wzrost wynagrodzeń w budżetówce. Coś się zmienia po 10 latach, ale to nie jest dobra wiadomość

Po raz pierwszy od dekady doszło do bezprecedensowego porozumienia w Radzie Dialogu Społecznego - zarówno związki zawodowe, jak i organizacje pracodawców jednomyślnie sprzeciwiły się rządowej propozycji zaledwie 3-procentowej podwyżki płac w budżetówce. Uchwała nr 139 RDS, przyjęta 14 lipca 2025 roku, to nie tylko wyraz wspólnego stanowiska wobec zbyt niskiego wzrostu wynagrodzeń, lecz także sygnał narastającego kryzysu w dialogu społecznym i zapowiedź otwartego sporu z rządem.

Okulary za kierownicą: kiedy grozi mandat nawet w wysokości 500 zł? O tym musisz pamiętać

Kierowcy z wadami wzroku powinni zachować szczególną ostrożność. Mimo że jazda w okularach korekcyjnych wydaje się standardowa, w niektórych przypadkach może skutkować mandatem w wysokości nawet 500 zł. Wysokość kary zależy od kodów, które są wpisane w twoim prawie jazdy. Upewnij się, że znasz obowiązujące przepisy, aby uniknąć nieprzyjemnych konsekwencji.

REKLAMA

Unia chce słuchać dzieci, zanim uchwali prawo. Nadchodzi rewolucja w legislacji?

Parlament Europejski chce wprowadzenia obowiązkowego testu praw dziecka dla wszystkich nowych przepisów wychodzących z Komisji Europejskiej. – Dzieci wiedzą, czego chcą, i potrafią to jasno powiedzieć – przekonuje Ewa Kopacz, wiceprzewodnicząca PE. Bezpieczeństwo w sieci, walka z mową nienawiści, edukacja o prawach i realna pomoc dla ofiar przemocy to tylko część postulatów najmłodszych obywateli UE. Unia słucha ich coraz uważniej – i właśnie to może całkowicie zmienić sposób, w jaki tworzone jest prawo w Europie. Czy nadchodzi era legislacji pisanej oczami dziecka?

5 tys. zł grzywny, konfiskata sprzętu, a nawet areszt za korzystanie z kamery samochodowej. Nowe przepisy są bezlitosne, bo kierowców nie uratuje nawet „nieumyślność”, ale – będą zmiany

W związku z trwającym właśnie sezonem urlopowo-wakacyjnym – wielu Polaków odbywa teraz dłuższe wyprawy samochodowe, korzystając przy tym z rejestratorów obrazu w postaci kamer samochodowych. Motywy rejestrowania jazdy są różne – ale większość kierowców robi to po prostu dla bezpieczeństwa (zarejestrowany obraz pełni funkcję dowodową w przypadku kolizji lub wypadku oraz może okazać się pomocy w namierzaniu „piratów drogowych”), niewiele osób zdaje sobie jednak sprawę z tego, że takim – z pozoru nikomu nieszkodzącym działaniem – może nabawić się nie lada problemów. Na szczęście rząd zajął się już tymi „nadmiarowymi” regulacjami, ale ci, którzy będą używać kamer samochodowych w najbliższym czasie – muszą nadal mieć się na baczności.

REKLAMA