Strona główna » Prawo » Sprawy karne » Prawo karne » Aktualności » Nowe przestępstwa i sankcje - zmiany w Kodeksie karnym

Nowe przestępstwa i sankcje - zmiany w Kodeksie karnym

21 maja 2019, 09:15

Dołącz do grona ekspertów

Piotr Szymaniak

Dziennik Gazeta Prawna

Największy polski dziennik prawno-gospodarczy

Kodeks karny - jakie zmiany?/ fot. Shutterstock

Nowelizacja Kodeksu karnego przewiduje ostrzejsze kary za niektóre z przestępstw. Wprowadza również nowe przestępstwa. Co się zmieni?

Nowelizacja kodeksu karnego: Kurs na zaostrzenie

W ekspresowym tempie Sejm przyjął nowelizację kodeksu karnego, która przewiduje zwiększenie sankcji, ale też wprowadza większą elastyczność w ich stosowaniu. Oto szczegóły zmian.

Ustawa – reklamowana jako akt zaostrzający kary za przestępstwa pedofilskie, w rzeczywistości odnosi się do ogromnej liczby czynów zakazanych, wprowadza nowe przestępstwa i zmienia zupełnie politykę karną. Jest wyrazem przeświadczenia autorów, że surowość grożącej kary zadziała w dłuższej perspektywie odstraszająco – zarówno na osoby, które jeszcze nie złamały prawy, jak i, dzięki surowszemu karaniu recydywistów, na tych, którzy już byli karani.

Polecamy: Darowizny, testamenty, spadki (PDF)

Nowa ustawa zawiera wiele rozwiązań dyskusyjnych. Niektóre, jak np. wprowadzenie kary bezwzględnego pozbawienia wolności (bez możliwości uzyskanie warunkowego wcześniejszego zwolnienia), są wątpliwe zarówno z punktu widzenia konstytucji, jak i standardów wynikających z Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności.

Zmieniony kodeks zwiększa swobodę sędziowskiego uznania (co do wymiaru kary), likwidując odrębną karę 25 lat pozbawienia wolności i wprowadzając możliwość orzeczenia kary w wymiarze od jednego miesiąca do 30 lat (chyba że za dane przestępstwo kodeks przewiduje niższe sankcje). W ustawie zawarto szczegółowe wytyczne np. co do tego, w jakich okolicznościach sąd może zastosować nadzwyczajne zaostrzenie lub złagodzenie kary.

Zwiększenie kar ma dotyczyć głównie, ale nie tylko, przestępstw z udziałem przemocy i przestępstw finansowych (zwłaszcza na dużą skalę). W górę pójdą kary za zabójstwo, nieumyślne spowodowanie śmierci czy np. pobicie ze skutkiem śmiertelnym, ale także przestępstwa o charakterze seksualnym. Przy czym chodzi nie tylko o czyny pedofilskie, lecz wszystkie pozostałe, w tym gwałty. Z tym że przestępstwa seksualne przeciwko dzieciom nie tylko będą karane surowiej (do 30 lat), lecz podobnie jak zbrodnie przeciwko ludzkości, nie będą ulegały przedawnieniu.

Samo zaostrzenie kar (zarówno górnych, jak i dolnych granic zagrożenia ustawowego), choć w niektórych przypadkach pożądane, może doprowadzić do wzrostu wysokości wymierzanych średnio sankcji. Co więcej, dzięki nowym regulacjom o wiele rzadziej mają zapadać wyroki w zawieszeniu, które często skazany odbiera niemalże jak uniewinnienie. Jednak trzeba się liczyć z tym, że zmiana prawa nie pozostanie bez wpływu na obłożenie zakładów karnych. Dziś, przy odbiegającym od europejskiej średniej standardzie 3 m.kw. na osobę, zaludnienie placówek sięga 93,5 proc.

Nowe przepisy zwiększają okresy przedawnienia. W przypadku np. zabójstwa karalność ustanie nie po przekroczeniu 30 lat lecz 40. Wprowadzone też zostaną nowe typy przestępstw, jak przygotowanie do zabójstwa czy kradzież tablic rejestracyjnych. W przypadku innych czynów – jak np. kradzież karty płatniczej – ucina się spory interpretacyjne co do możliwych do zastosowania kwalifikacji prawnych.

	Tak jest	Tak będzie
Kary i środki karne
Zwiększenie wachlarza kar	Obecnie kara pozbawienia wolności może wynieść od miesiąca do 15 lat, 25 lat lub dożywotnie pozbawienie wolności	Karę więzienia będzie można orzec w wymiarze od miesiąca do 30 lat lub zastosować dożywocie
Wyższe kary dla recydywistów	W przypadku powtórnego skazania nie można orzec kary w najniższej wysokości przewidzianej za dany czyn	Najniższa możliwa kara będzie zaczynać się od podwójnej dolnej granicy przewidzianej za dane przestępstwo
Kara bezwzględnego dożywocia	Skazanego na karę dożywotniego pozbawienia wolności można warunkowo zwolnić po 25 latach	Brak możliwości wcześniejszego zwolnienia w przypadku, gdy osoba skazana na dożywocie była wcześniej skazana na min. 20 lat więzienia lub dożywocie (a wyszła po 25 latach). Fakultatywna możliwość orzeczenia bezwzględnego dożywocia nawet w przypadku pierwszego skazania
Dłuższe okresy przedawnienia	Przedawnienie zbrodni zabójstwa następuje po upływie 30 lat, a gwałtu na małoletnim po 20 latach (ale nie wcześniej niż ofiara ukończy 30 lat)	Przedawnienie zabójstwa nastąpi po upływie 40 lat, a gwałt na małoletnim nie będzie ulegał przedawnieniu w ogóle
PRZYKŁADOWE WYŻSZE KARY ZA POSZCZEGÓLNE CZYNY
Zabójstwo	Kara od 8 do 15 lat więzienia, 25 lat więzienia albo dożywocie	od 10 do 30 lat więzienia albo dożywocie
Spowodowanie ciężkiego uszkodzenia ciała ze skutkiem śmiertelnym	Od 5 do 15 lat więzienia, 25 lat więzienia albo dożywocie	od 5 do 30 lat więzienia albo dożywocie
Doprowadzenie do ciężkiego uszczerbku na zdrowiu	Od 3 do 15 lat więzienia	od 3 do 20 lat więzienia
Udział w bójce lub pobiciu	Do 3 lat pozbawienia wolności, jeśli skutkiem był ciężki uszczerbek na zdrowiu – od 6 mięcy do 8 lat, a w przypadku śmierci ofiary od roku do 10 lat pozbawienia wolności	Od 3 miesięcy do 5 lat. Jeśli ofiara doznała ciężkiego uszczerbku na zdrowiu – od roku do 10 lat, a gdy następstwem była śmierć – od 2 do 15 lat pozbawienia wolności
Stalking	Do 3 lat więzienia	Od 3 miesięcy do 5 lat więzienia
Porwanie dla okupu	Wzięcie zakładnika zagrożone jest karą od 3 do 15 lat, a jeśli było to połączone ze szczególnym udręczeniem – od 5 do 15 lat albo 25 lat więzienia	Wzięcie zakładnika zagrożone będzie karą od 3 do 20 lat, a ze szczególnym udręczeniem od 5 do 25 lat więzienia
Udział w zorganizowanej grupie przestępczej	Od 3 do 15 lat więzienia	Od 3 do 20 lat więzienia
Rozbój	Od 2 do 12 lat więzienia	Od 2 do 15 lat więzienia
Rozbój z użyciem broni	Od 3 do 15 lat więzienia	Od 3 do 20 lat więzienia
Fałszerstwo pieniędzy	Od 5 do 15 lat albo 25 lat więzienia	Od 5 do 25 lat więzienia
Fałszowanie faktur na duże kwoty	Fałszerstwo faktur w celu wyłudzenia zwrotu podatku na kwotę przekraczającą 5 mln zł jest zagrożone od 3 do 15 lat więzienia	Fałszerstwo faktu w celu wyłudzenia zwrotu podatku na kwotę przekraczającą 5 mln zł jest zagrożone od 3 do 20 lat więzienia, a na kwotę przekraczającą 10 mln zł – od 5 do 25 lat
Handel ludźmi	Od 3 do 15 lat więzienia	Od 3 do 20 lat więzienia
Gwałt	Od 2 do 12 lat więzienia	Od 2 do 15 lat więzienia
Gwałt zbiorowy lub kazirodczy	Od 3 do 15 lat więzienia	Od 3 do 20 lat więzienia
Gwałt ze skutkiem śmiertelnym	Od 12 do 15 lat pozbawienia wolności, 25 lat albo dożywocie	Od 10 do 20 lat więzienia albo dożywocie
Gwałt na małoletnim	Od 3 do 15 lat, a gdy sprawca działał ze szczególnym okrucieństwem od 5 do 15 lat	Od 5 do 30 lat pozbawienia wolności, a ze szczególnym okrucieństwem od 10 do 30 lat
Zmowa przetargowa i utrudnianie przetargów	Do 3 lat pozbawienia wolności	Od 3 miesięcy do 5 lat więzienia, a jeśli działał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej od 6 miesięcy do 8 lat
Łapownictwo czynne i bierne o znacznej wartości	Przyjmowanie lub dawanie korzyści majątkowej powyżej 200 tys. zł – od 2 do 12 lat więzienia	W przypadku przyjęcia lub wręczenia łapówki w wysokości przekraczającej 200 tys. zł – od 2 do 15 lat więzienia. W przypadku korzyści majątkowej o wartości przekraczającej 1 mln zł – od 3 lat do 20 lat
NOWE TYPY PRZESTĘPSTW
Przygotowanie do zabójstwa	–	Od 2 do 15 lat pozbawienia wolności
Przyjęcie zlecenia zabójstwa	–	Od 2 do 15 lat więzienia
Uchylanie się od naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem	Dziś grozi jedynie egzekucja komornicza	Od 3 miesięcy do 5 lat więzienia
Kradzież zuchwała	–	Od 6 miesięcy do 8 lat więzienia bez względu na wartość skradzionej rzeczy
Kradzież kary płatniczej	W zależności od interpretacji przyjętej przez sądy od 3 do 5 lat dla więzienia (jeśli sąd uznał to za zwykłą kradzież) albo od roku do 10 lat, jeśli zakwalifikował jako kradzież z włamaniem	Od roku do 10 lat pozbawienia wolności
Gwałt na kobiecie w widocznej ciąży lub z użyciem broni albo połączony z nagrywaniem czynu	–	Od 3 do 20 lat pozbawienia wolności
Gwałt na małoletnim pozostającym pod opieką sprawcy	–	Od 8 do 30 lat pozbawienia wolności
Kradzież tablic rejestracyjnych	Wykroczenie, za które grozi do 30 dni aresztu, kara ograniczenia wolności lub do 5 tys. zł grzywny	Od miesiąca do 5 lat więzienia
Kradzież energii elektrycznej lub paliwa	Kara jak za zwyczajną kradzież – do 5 lat pozbawienia wolności	Od roku do 10 lat pozbawienia wolności
Picie alkoholu przez kierowcę po zdarzeniu drogowym, ale przed przyjazdem policji	–	Od 3 miesięcy do 5 lat więzienia