REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Przyspieszenie postępowania karnego - projektowane zmiany

Subskrybuj nas na Youtube
Dołącz do ekspertów Dołącz do grona ekspertów
Piotr Szymaniak
Piotr Szymaniak
Dziennik Gazeta Prawna
Największy polski dziennik prawno-gospodarczy
Uchwalona nowelizacja Kodeksu postępowania karnego zawiera wiele usprawnień./Fot. Shutterstock
Uchwalona nowelizacja Kodeksu postępowania karnego zawiera wiele usprawnień./Fot. Shutterstock

REKLAMA

REKLAMA

Nowelizacja Kodeksu postępowania karnego ma na celu przyspieszenie procesu. Jakie zmiany znajdziemy w uchwalonej przez Sejm ustawie?

Przyspieszenie karania. Ale za jaką cenę

Usprawnienie postępowań, unowocześnienie doręczeń oraz zniesienie uciążliwych absurdów. Ceną może być możliwe ograniczenie prawa do obrony czy zasady prawdy materialnej

REKLAMA

Spraw w sądach przybywa, wydłuża się czas oczekiwania na wyrok, rosną więc kwoty odszkodowań z powodu przewlekłości postępowań. Odpowiedzią ma być uchwalona nowelizacja kodeksu postępowania karnego. Ustawa zawiera wiele usprawnień, choć jak zwykle gdy ustawodawca dąży do przyspieszenia postępowania, rodzą się pytania o zachowanie gwarancji procesowych. Przyjrzyjmy się zmianom przyjętym przez Sejm.

Polecamy: Kodeks kierowcy - zmiany 2019

REKLAMA

Wydłużenie terminu na cofnięcie wniosku o ściganie do momentu zamknięcia przewodu sądowego na pierwszej rozprawie głównej (w sprawach z oskarżenia publicznego cofnięcie wniosku po rozpoczęciu przewodu sądowego będzie skuteczne, jeśli nie sprzeciwi się temu oskarżyciel publiczny). Dziś pokrzywdzony może to zrobić najpóźniej podczas rozpoczęcia przewodu sądowego, tymczasem strony często dochodzą do ugody na dalszym etapie postępowania i pokrzywdzony, który chce cofnąć wniosku, nie może tego zrobić (art. 12 par. 3 k.p.k.).

Wprowadzenie możliwości utrwalania przez strony dźwięku z przebiegu posiedzenia (dziś istnieje możliwość nagrywania, ale na rozprawie, podczas gdy na posiedzeniu również mogą zapadać orzeczenie w przedmiocie odpowiedzialności karnej sprawcy) (art. 95b par. 2a k.p.k.).

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Możliwość odstąpienia od ogłaszania orzeczenia lub zarządzenia na posiedzeniu jawnym, jeżeli na ogłoszeniu nikt się nie stawił (art. 100 par. 1 k.p.k. i następne).

REKLAMA

Możliwość przeprowadzenia rozprawy nawet pod nieobecność oskarżonego, gdy stawił się jego obrońca. Chodzi o przeciwdziałanie sytuacji, w której terminy są odwoływane (mimo że stawili się świadkowie, biegli, pokrzywdzeni) na skutek nieobecności oskarżonego, który przedstawia zaświadczenia lekarskie. Po zmianach takie działanie zostanie ukrócone. Z drugiej strony wprowadzenie możliwości prowadzenia sprawy, a nawet przeprowadzenia dowodów pod nieobecność oskarżonego może prowadzić do naruszenia prawa do obrony i rzetelnego procesu. Bez względu na przyczynę nieobecności stron będzie można przesłuchać świadków i przeprowadzić inne dowody zaplanowane na dany termin rozprawy.

Wprowadzenie możliwości doręczenia pism procesowych na adres skrytki pocztowej (art. 132 par. 1a k.p.k.). Dzięki temu każdy będzie mógł wskazać skrytkę do skutecznego doręczania pism organów procesowych (sądu, prokuratora, policji). Będzie to ułatwienie dla powiadamianych osób (np. stron postępowania, poszkodowanych, świadków) i dla samego organu. Obecnie wszystkie pisma muszą trafić do rąk własnych odbiorcy, zostać przekazane domownikowi lub pozostawione do odbioru w urzędzie pocztowym.

Obowiązkowe podawanie adresu poczty elektronicznej przez autorów pism procesowych (art. 119 par. 1a k.p.k.), by można było zawiadamiać uczestników postępowania tą drogą.

Wprowadzenie terminu na przesłuchanie pokrzywdzonego w charakterze świadka w sprawach dotyczących przestępstw seksualnych wobec nieletnich. Przesłuchanie z udziałem biegłego psychologa ma się odbyć niezwłocznie, nie później niż w terminie 14 dni (art. 185a k.p.k.).

Prokurator będzie mógł wystąpić o zaniechanie wezwania świadków przebywających za granicą lub mających stwierdzić okoliczności, które nie są tak doniosłe, aby konieczne było przesłuchanie na rozprawie (w szczególności gdy chodzi o zeznania, którym oskarżony w wyjaśnieniach nie zaprzeczył). W takiej sytuacji zeznania świadków byłyby po prostu odczytane na rozprawie (art. 333 par. 2 k.p.k.).

Wydłużenie maksymalnego czasu trwania przerwy w rozprawie. Dziś nie może ona trwać więcej niż 35 dni, po zmianach będzie to 42 dni. Po upływie terminu przerwy co do zasady rozprawa powinna być prowadzona od początku (kontynuacja jest możliwa wyjątkowo). Wydłużenie terminu ma zminimalizować zagrożenie. W przypadku wyznaczenia przerwy w rozprawie (w przeciwieństwie do odroczenia) sąd nie musi zawiadamiać stron o nowym terminie nawet w przypadku ich nieobecności. (art. 401 par. 2 k.p.k.)

Koniec z odczytywaniem tomów akt. Sędziowie nie będą musieli wymieniać na rozprawach wszystkich protokołów i dokumentów będących dowodami. Dziś mają taki obowiązek, co w przypadku skomplikowanych spraw, których akta liczą wiele tomów, znacząco wydłuża postępowanie. Nowy przepis zakłada, że z chwilą zamknięcia przewodu sądowego protokoły i dokumenty będące dowodami uznaje się za ujawnione bez odczytywania (art. 405 k.p.k.).

Bez mówienia do pustej sali. Jeżeli na ogłoszeniu wyroku lub postanowienia na posiedzeniu nikt się nie stawi, można będzie uznać je za ogłoszone.

Uzasadnienie wyroku na formularzu. Przygotowanie uzasadnienia w skomplikowanej wielowątkowej sprawie zajmuje sędziom wiele tygodni, a nawet miesięcy. Wprowadzenie formularza znacząco skróci czas postępowań. Zdaniem Ministerstwa Sprawiedliwości zastosowanie formularza w sprawie, w której pisanie uzasadnienia zajęło aż pięć miesięcy, skróciło by ten czas do miesiąca.

Możliwość skazania oskarżonego w drugiej instancji, nawet jeśli w pierwszej sąd warunkowo umorzył postępowanie to kontrowersyjna zmiana. Z jednej strony konieczność zwrócenia sprawy do ponownego rozpoznania przez sąd pierwszej instancji znacznie wydłuża postępowanie. Zwłaszcza że warunkowe umorzenie oznacza, że sąd stwierdził sprawstwo i winę oskarżonego, i oskarżony musi się zgodzić na zastosowanie warunkowego umorzenia. Z drugiej, formalnie taka osoba nie jest skazana i jeśli wyrok skazujący zapadnie dopiero w sądzie odwoławczym, będzie to sprzeczne z zasadą dwuinstancyjności procesu (art. 454 k.p.k.). 

opinia

Kodeks na miarę współczesnych wyzwań

Marcin Warchoł wiceminister sprawiedliwości

Obecny kodeks postępowania karnego jest przestarzały i anachroniczny. Już nie tylko nie sprzyja efektywnemu prowadzeniu skomplikowanych postępowań, ale nie radzi sobie nawet ze zwykłymi konsumenckimi sprawami, dotyczącymi np. oszustw na portalach aukcyjnych. Przykładowo konieczność przesłuchania wszystkich świadków i pokrzywdzonych trwa wiele miesięcy, podnosi koszty, a jednocześnie niewiele wnosi do samej sprawy. Dzięki wprowadzanym przez nas zmianom poszkodowani przestaną być niepotrzebnie ciągani po sądach, a jednocześnie zachowają prawo do odszkodowania i wynagrodzenia strat. Więc to są ważne, dobre i potrzebne zmiany.

Bardzo dobrą wiadomością dla wymiaru sprawiedliwości i obywateli są wprowadzane przez nas mechanizmy antyobstrukcyjne. Dziś ludzie często nie mogą dojść sprawiedliwości, bo pełnomocnicy oskarżonych czy sami oskarżeni stosują różne sztuczki, np. składając liczne zaświadczenia lekarskie, często fikcyjne – przez co terminy spadają. Żeby nie być gołosłownym, w jednej z prowadzonych w Sądzie Okręgowym w Nowym Sączu spraw z 35 terminów rozpraw odwołano 21. W Chełmie na 41 terminów rozpraw sprawa spadała z wokandy 35 razy. W Sądzie Rejonowym w Mielcu z 99 zaplanowanych terminów rozpraw nie odbyło się 48. Dlatego wprowadzamy możliwość procedowania pod nieobecność oskarżonego, gdy stawi się obrońca, ale i jednocześnie możliwość zabezpieczenia dowodów przez ich przeprowadzenie na rozprawie, w razie niestawiennictwa strony.

Wreszcie – mamy XXI w., a jednocześnie komunikacja z pełnomocnikami odbywa się jak w XIX w. W rezultacie, gdy np. w Sądzie Rejonowym w Nowym Sączu trzeba było zawiadomić 120 osób, to oczekiwanie na zwrotne potwierdzenie odbioru trwało 8 tygodni. W Sądzie Okręgowym w Rzeszowie przyjmuje się, że czas niezbędny na dostarczenie przesyłek wynosi dwa miesiące. Nawet w mniejszych sprawach, gdzie trzeba było zawiadomić tylko 28 osób, czas oczekiwania na „zwrotki” w Sądzie Rejonowym w Tychach wyniósł 10 tygodni. Przykłady można by mnożyć. Dlatego wprowadzamy powiadomienia za pomocą poczty elektronicznej, telefonu. Autor pisma procesowego oprócz adresu pocztowego będzie musiał wskazać numer telefonu, telefaxu czy adresu poczty elektronicznej lub złożyć oświadczenie, że ich nie posiada. Brak podania któregoś z tych sposobów komunikacji będzie stanowił przyczynę zwrotu pisma.

Wreszcie odstępujemy od konieczności ogłoszenia orzeczeń i uzasadnień w przypadku, gdy nikt nie stawił się na rozprawie. W Ciechanowie sędzia ogłaszał wyrok przez 13 godzin i 50 minut, mimo że nikt go nie słuchał. Koniec z marnowaniem czasu sędziów na mówienie do pustej sali. Bardzo ważną zmianą jest też umożliwienie odczytania dokumentów przez innego członka składu orzekającego lub protokolanta. Obecnie odczytuje je przewodniczący składu, co jest niezwykle obciążające w przypadku konieczności odczytania kilkuset stron zeznań.

Odstępujemy też od ustnego sprawozdania podczas rozprawy odwoławczej w sytuacji, gdy stawili się jedynie uczestnicy postępowania. Obecnie bez względu na stawiennictwo stron czy publiczności, sąd odczytuje treść zaskarżonego wyroku, zarzuty, wnioski apelacyjne etc., czyli wszystko to, co strony postępowania doskonale wiedzą. W niektórych sprawach trzeba poświęcić na to pół dnia. Dalej: w sprawie niebezpiecznego szefa gangu o pseudonimie „Kulawy” sprawa ciągnęła się przed sądem w Elblągu przez cztery lata, z czego przez wiele miesięcy sąd nie robił nic, tylko odczytywał 248 tonów akt zgromadzonych w tym postępowaniu. A oskarżony spał. Tymczasem my, wychodząc naprzeciw tym absurdom i dbając o ekonomikę rozprawy, dajemy możliwość uznania dokumentów z mocy prawa za ujawnione z chwilą zamknięcia przewodu sądowego.

Za każdą z tych wymienionych przeze mnie patologii stoją sprawy konkretnych ludzi, którzy zastanawiają się, dlaczego postępowania karne tak długo trwają. Ano dlatego, że kodeks postępowania karnego jest naszpikowany takimi formalizmami, niedostosowany do współczesnych realiów. Na przykładzie kilku długotrwałych spraw zrobiliśmy symulacje, z których wynika, że gdyby toczyły się one według wprowadzanych przez nas regulacji, trwałyby o 40 proc., a nawet o połowę krócej. 

Etap legislacyjny

Przed Senatem

Polecamy serwis: Prawo karne

Zapisz się na newsletter
Najlepsze artykuły, najpoczytniejsze tematy, zmiany w prawie i porady. Skoncentrowana dawka wiadomości z różnych kategorii: prawo, księgowość, kadry, biznes, nieruchomości, pieniądze, edukacja. Zapisz się na nasz newsletter i bądź zawsze na czasie.
Zaznacz wymagane zgody
loading
Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich
Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji kliknij tutaj.
success

Potwierdź zapis

Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.

failure

Coś poszło nie tak

Źródło: gazetaprawna.pl

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

REKLAMA

Prawo
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Minister infrastruktury: w 2025 r. wprowadzimy obowiązek jazdy w kasku na rowerze i hulajnodze elektrycznej przez dzieci i młodzież do lat 16

Jest uchwała w sprawie wprowadzenia ustawowego obowiązku noszenia kasku podczas jazdy m.in. rowerem i hulajnogą elektryczną przez dzieci do lat 16. Przepis ma zostać dodany do nowelizacji ustawy Prawo o ruchu drogowym - poinformował 14 lipca szef MI Dariusz Klimczak.

Renta wdowia zabierze czternastkę. Czy emeryci się tego spodziewali?

Nowe przepisy wprowadzane w 2025 roku miały być ulgą dla tysięcy seniorów, którzy po śmierci małżonka zostali z ograniczonymi środkami do życia. Renta wdowia, nowy instrument łączący własną emeryturę z częścią renty rodzinnej, budziła nadzieję. Niestety, radość nie trwała długo. Okazuje się, że w wielu przypadkach przyjęcie renty wdowiej może pozbawić seniora czternastej emerytury.

Samodzielność kontra mikrozarządzanie: jak zaufanie wpływa na rozwój pracowników

Choć wielu pracowników deklaruje gotowość do samodzielnego działania, to wiele organizacji boryka się z deficytem zaufania do podwładnych. Nadal można obserwować, że style zarządzania opierają się na ścisłej kontroli, przez co ograniczają możliwości rozwoju pracowników i tłumią ich kreatywność.

Co przy spadku daje tzw. transmisja?

Co przy spadku daje tzw. transmisja? Mało osób ma świadomość tej instytucji. a jest ona kluczowa w postępowaniu spadkowym, bo daje ochronę spadkobiercom i spadkodawcom. Co to zatem jest transmisja oraz kim jest transmitent i transmitariusz?

REKLAMA

Takich przelewów jeszcze nie było. We wrześniu emeryci otrzymają rekordowe wypłaty czternastek!

Wrzesień 2025 roku przyniesie długo wyczekiwaną „czternastkę” – dodatkową emeryturę, która dla wielu seniorów stanowi realne wsparcie domowego budżetu. W tym roku jej wysokość to aż 1878,91 zł brutto. Kto dostanie pełną kwotę i jakie są zasady? Sprawdź, co musisz wiedzieć.

Umowę leasingu można zawrzeć online bez podpisu kwalifikowanego. Prawo już na to pozwala ale firmy leasingowe muszą przestawić swoje systemy

Możliwość zawarcia umowy leasingu w formie elektronicznej, bez konieczności posiadania podpisu kwalifikowanego, będzie powszechnie dostępna na rynku prawdopodobnie za kilka - kilkanaście tygodni – ustalili eksperci Superauto.pl. To rynek, którego wartość przekroczyła w 2024 r. 110 mld zł. Firmy leasingowe są w trakcie dostosowywania swoich systemów informatycznych oraz procedur do nowego prawa, które właśnie weszło w życie. Pierwsze firmy leasingowe udostępnią jednak tzw. formę dokumentową od razu. Są to Velo Leasing, Vehis, Cofidis oraz Millennium Leasing.

System kaucyjny w Polsce od 2025. Większość Polaków o nim słyszała, ale wciąż nie wie, jak działa

Aż 75% Polek i Polaków wie, że od 2025 roku wejdzie w życie system kaucyjny – ale aż 71% nie rozumie jego zasad. Zamiast jasnych informacji – domysły i nieporozumienia. Eksperci alarmują: bez skutecznej edukacji i komunikacji nawet najlepsze rozwiązania mogą zawieść.

Przełomowy wyrok TK: tysiące Polaków mogą odzyskać podatek od sprzedaży nieruchomości

Trybunał Konstytucyjny uznał, że wymóg składania oświadczenia o zameldowaniu przy uldze meldunkowej w latach 2007–2008 był niezgodny z Konstytucją. To otwiera drogę do odzyskania niesłusznie zapłaconego podatku – nawet sprzed kilkunastu lat – wraz z odsetkami. Czas na działanie jest ograniczony.

REKLAMA

Już teraz zabierają 800 plus i 300 plus dużej grupie. To koniec bezwarunkowego wsparcia: nie spełniasz kryterium, nie masz świadczenia

Od 1 czerwca 2025 roku program "Rodzina 800+" oraz "Dobry Start" przeszedł zmiany. Obowiązują one również w lipcu, w III kwartale 2025 r., jak i w 2026 r. Wraz z nowym okresem świadczeniowym weszło w życie rygorystyczne kryterium, które pozbawi czy już pozbawiło wsparcia finansowego znaczną grupę beneficjentów. Kończy się więc era, w której świadczenie wychowawcze przysługiwało niemal każdemu dziecku w Polsce.

Koniec darmowych worków na śmieci od gminy. Zmiany w sposobie segregacji odpadów

Coraz więcej gmin w Polsce nie udostępnia już darmowych worków na śmieci dla swoich mieszkańców. Jest to związane ze zmianą sposobu segregacji odpadów. Zmiany mają na celu walkę z niewłaściwym sortowaniem śmieci.

REKLAMA