Przywilej Pawłowy, czyli rozwiązanie małżeństwa na korzyść wiary

Kontynuując zagadnienia dotyczące możliwości rozłączenia małżonków  zob. Rozwiązanie małżeństwa niedopełnionego ) przewidziane przez ustawodawcę kościelnego, niniejszym omówione zostanie rozwiązanie małżeństwa na korzyść wiary, na mocy tzw. przywileju Pawłowego.

Tytułowy przywilej praktykowany był już w pierwszych wiekach istnienia Kościoła, a uzasadnienie korzystania z tej zasady mają swoje podstawy w nauce objawionej, tj. w listach św. Pawła. Przywilej w całości utrzymywany był także przez kolejne synody, następnie Gracjana i dokumenty papieskie. Z nauki wieków czerpali także twórcy Kodeksu z 1917 roku, jak również ustawodawca tworzący Kodeks Jana Pawła II z 1983 roku.

Przywilej Pawłowy, inaczej zwany przywilejem wiary opiera się na tekście zapisanym przez św. Pawła Apostoła w Pierwszym Liście do Koryntian ( 7, 13-13. 15 ). Swoją mocą przyznaje on prawo nawróconym, na mocy którego po przyjęciu chrztu mogą zerwać węzeł małżeński zawarty przed przyjęciem chrztu z osobą nieochrzczoną przez zawarcie ponownego związku małżeńskiego. Zerwanie węzła możliwe jest w przypadku, gdy poprzedni małżonek osoby nawróconej nie chce się nawrócić lub zrywa w ogóle wspólnotę małżeńską lub czyni ją niemożliwą do utrzymania. W innych wypadkach natomiast strona nawrócona ma pozostać ze współmałżonkiem pogańskim, jeśli ten chce zgodnie współżyć i prowadzić wspólnotę małżeńską.

W związku z powyższym uprawnienie do wolności bez konfliktów sumienia, czyli życia w pokoju w nowej sytuacji życiowej i bez narażania na niebezpieczeństwo własnego zbawienia, jest wyższym dobrem niż nierozerwalność naturalnej umowy małżeńskiej.

Zgodnie z dyspozycją kan. 1143 § 1 Kodeksu Prawa Kanonicznego ( dalej k.p.k. ) małżeństwo zawarte przez dwie osoby nie ochrzczone, żyjące w małżeństwie naturalnym , zostaje rozwiązane na mocy przywileju Pawłowego dla dobra wiary strony, która przyjęła chrzest, przez sam fakt zawarcia nowego małżeństwa przez stronę ochrzczoną, jeśli strona nieochrzczona odeszła.

Zobacz również: Rozwiązanie małżeństwa niedopełnionego

Ustawodawca jasno określa sytuacje, w których może mieć zastosowanie przywilej Pawłowy, dla którego przesłankami pozostają:
1. pierwsze małżeństwo zostało zawarte między dwiema osobami nieochrzczonymi,
2. jedna z nich się nawraca na wiarę chrześcijańską i ważnie przyjmuje sakrament Chrztu,
3. strona, która się nie chrzci odchodzi, przez co rozumie się:
a ) niechęć do wspólnego zamieszkania,
b ) chęć wspólnego mieszkania, ale z tzw. obrazą Stwórcy
i inicjatywa odejścia nie może pochodzić od strony ochrzczonej,
4. pierwsze małżeństwo niesakramentalne rozwiązuje się na korzyść wiary strony, która przyjęła chrzest w samym momencie zawarcia przez nią nowego małżeństwa ze stroną katolicką.

Prawodawca ściśle określa także warunki, jakie muszą być spełnione przed zastosowaniem tego przywileju, a są nimi:
1. zapytanie strony nieochrzczonej czy i ona chciałaby przyjąć chrzest,
2. zapytanie strony nieochrzczonej czy przynajmniej chciałaby zgodnie mieszkać ze stroną ochrzczoną bez obrazy Stwórcy.

Tym samym racjonalny ustawodawca kościelny, celem uniknięcia nadużyć i uzyskania pewności co do możliwości skorzystania z przywileju Pawłowego przewidział instytucję tzw. interpelacji, tj. urzędowych pytań skierowanych do strony nieochrzczonej, a mających na uwadze poznanie stanu faktycznego (o formie i sposobach przeprowadzenie interpelacji będzie traktował jeden z kolejnych artykułów).

Obecnie przypadki zastosowania przywileju Pawłowego są coraz częstsze i jest on chętnie wykorzystywany przez strony celem uniknięcia kierowania sprawy do Stolicy Apostolskiej. 

Zobacz również serwis: Rozwód kościelny