REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Spadek i zachowek a obowiązki rodzinne. Przepisy po zmianach

Subskrybuj nas na Youtube
Dołącz do ekspertów Dołącz do grona ekspertów
Wioleta Matela-Marszałek
Autorka licznych publikacji o tematyce prawnej
Dla kogo spadek i zachowek po zmianach?
Dla kogo spadek i zachowek po zmianach?
ShutterStock

REKLAMA

REKLAMA

Niedopełnianie obowiązków rodzinnych może wpływać na późniejsze kwestie dotyczące dziedziczenia. Niekiedy jednak odsunięcie krewnych od spadku nie należy do najłatwiejszych. Trzeba pamiętać o szeregu wymogów. Jakich?

Niedopełnianie obowiązków rodzinnych przyczyną wydziedziczenia

Aby rozdysponować majątkiem według własnej woli, przyszły spadkodawca może sporządzić testament. Jednak to rozwiązanie nie wyklucza przyszłych roszczeń członków rodziny uprawnionych do zachowku. Są nimi: małżonek, dzieci (wnuki i kolejni zstępni) , a także rodzice spadkodawcy, którzy byliby uprawnieni do spadku, gdyby doszło do dziedziczenia ustawowego.

REKLAMA

REKLAMA

Ważne

Instytucją, za pomocą której spadkodawca może pozbawić określonych krewnych nawet zachowku jest wydziedziczenie.

Możliwe przyczyny wydziedziczenia wymienia art. 1008 Kodeksu cywilnego. Jedna z nich dotyczy sytuacji, gdy krewny uprawniony do zachowku wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego. Co istotne, wydziedziczenie jest też możliwe, jeżeli uprawniony do zachowku uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych. Z przepisów wynika zatem, iż nie chodzi tu o pojedyncze działanie, powinno ono być na tyle wielokrotne lub długotrwałe, by spełniało warunek uporczywości. Kodeks cywilny nie definiuje samego niedopełniania obowiązków rodzinnych. W każdym przypadku może to wyglądać inaczej. Z pomocą przychodzą też orzeczenia sądów.

REKLAMA

„ Uporczywym niedopełnieniem obowiązków rodzinnych względem spadkodawcy, będącym podstawą wydziedziczenia w rozumieniu art. 1008 pkt 1 i 3 k.c. jest długotrwałe lub wielokrotne zaniedbywanie potrzeb materialnych i emocjonalnych spadkobiercy lub postępowanie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego, co oznacza, że zachowanie uprawnionego musi być obiektywnie naganne. Istnienie takiej sytuacji, że pomoc i świadczenia przynależne do obowiązków rodzinnych, nie były spełniane - nie wystarcza dla oceny, że zstępny uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych. Z właściwej wykładni art. 1008 pkt 3 k.c. wynika, że chodzi o taki stan, że pomimo istnienia takiej potrzeby i oczekiwania spadkodawcy, zstępny uporczywie odmawia realizacji tych obowiązków” – uznał przykładowo Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z 22 września 2020 r. (V ACa 174/20).

Dalszy ciąg materiału pod wideo

„Kluczowa dla możliwości wydziedziczenia z powodu niedopełnienia obowiązków rodzinnych jest także kwestia winy (odpowiedzialności) za zaistniałą sytuację. Jeśli – co w praktyce częste – ktoś zrywa kontakty z rodziną, nie może później wydziedziczyć z powodu braku więzów. Zgodnie z zasadą nemo turpitudinem suam allegans auditur, ten kto zawinił zerwanie więzów rodzinnych, nie może ze swej niegodziwości wywodzić korzystnych dla siebie skutków prawnych. W szczególności niewykonywanie obowiązków rodzinnych nie będzie miało miejsca w sytuacji uchylania się spadkodawcy od przyjęcia zaoferowanej pomocy, a także w braku jego koniecznej współpracy lub przy odmowie przyjmowania pomocy” – czytamy w uzasadnieniu wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 5 kwietnia 2018 r. (I ACa 1095/17).

Ważne

Aby wydziedziczenie było skuteczne, wskazana w testamencie przyczyna musi istnieć w rzeczywistości.

Spadkodawca nie może wydziedziczyć uprawnionego do zachowku, jeżeli mu przebaczył.

Uchylanie się od pieczy i obowiązku alimentacyjnego jako przyczyna uznania za niegodnego dziedziczenia

Podobne do wydziedziczenia skutki dla spadkobiercy wywołuje instytucja niegodności dziedziczenia. Tutaj również w grę wchodzi pozbawienie potencjalnego spadkobiercy spadku i zachowku. Te dwa rozwiązania różnią się jednak diametralnie. Przede wszystkim do uznania spadkobiercy za niegodnego dziedziczenia może dojść już po śmierci spadkodawcy. Dokonuje tego sąd w postępowaniu zainicjowanym przez osobę, która ma w tym interes. Przez wiele lat prawo wskazywało na trzy możliwe przesłanki w tym zakresie. Po zmianach w prawie spadkowym, które weszły w życie w listopadzie 2023 r. powodów wskazanych w art. 928 § 1 jest już pięć. Nowe przepisy mają zastosowanie głównie do sytuacji, które zaistniały po 15 listopada 2023 r.

Aktualnie zatem spadkobierca może być uznany przez sąd za niegodnego m.in wtedy, gdy uporczywie uchylał się od wykonywania:

  • obowiązku pieczy nad spadkodawcą, w szczególności wynikającego z władzy rodzicielskiej, opieki, sprawowania funkcji rodzica zastępczego, małżeńskiego obowiązku wzajemnej pomocy albo obowiązku wzajemnego szacunku i wspierania się rodzica i dziecka.
  • wykonywania wobec spadkodawcy obowiązku alimentacyjnego określonego co do wysokości orzeczeniem sądowym, ugodą zawartą przed sądem albo innym organem albo inną umową.

Ciężar udowodnienia takich zachowani ciąży na osobie, która wnosi pozew o uznanie spadkobiercy za niegodnego dziedziczenia. Powód powinien to zrobić w terminie roku od dnia, w którym dowiedział się o przyczynie niegodności, nie później jednak niż przed upływem trzech lat od śmierci spadkodawcy.

Spadkobierca nie może być uznany za niegodnego, jeżeli spadkodawca mu przebaczył.

Obowiązki rodzinne a możliwość obniżenia zachowku

W orzecznictwie sądowym często wskazuje się na pogląd, zgodnie z którym możliwe jest obniżenie zachowku ze względu na zasady współżycia społecznego, o których mowa w art. 5 Kodeksu cywilnego. Jednak jak podkreśla Sąd Najwyższy, takie rozwiązanie może być stosowane tylko wyjątkowo.

„Dominuje pogląd, że zastosowanie art. 5 k.c. nie jest wykluczone także do spadkowych praw podmiotowych. Ocena sądu czy żądanie zapłaty sumy odpowiadającej wysokości zachowku stanowi nadużycie prawa nie powinna pomijać, że prawa osoby uprawnionej do zachowku służą urzeczywistnieniu obowiązków moralnych, jakie spadkodawca ma wobec swoich najbliższych. Pozbawienie osoby uprawnionej zachowku na mocy art. 5 k.c. może nastąpić jedynie w sytuacjach wyjątkowych, a zatem również nie objętych treścią art. 928 i 1008 k.c.; możliwe jest to również z powodu sprzecznego z zasadami współżycia społecznego zachowania uprawnionego w stosunku do spadkodawcy, jak również w stosunku do zobowiązanego do wypłaty zachowku” – podkreślił Sąd Najwyższy w postanowieniu z 27 sierpnia 2020 r. (V CSK 173/20).

Przykład

Pani Marlena została pominięta w testamencie swojej matki. Spadkodawczyni cały spadek przepisała bowiem swojej siostrze Luizie. Z tego powodu pani Marlena wniosła do sądu pozew o zachowek. W odpowiedzi na pozew ciotka Marlena powołała się na art. 5 Kodeksu cywilnego, wskazując na fakt, iż córka spadkodawczyni nie zajmowała się matką w czasie choroby i przez wiele lat jej nie odwiedzała. O tym czy rzeczywiście w takiej sprawie istnieją powody do obniżenia zachowku zdecyduje sąd.

Więcej piszemy o tym w artykule pt. Czy relacje rodzinne mogą wpłynąć na wysokość zachowku?

Podsumowanie

Spawy spadkowe często są skomplikowane. Ponadto w każdej z nich rozstrzygnięcie odbywa się na podstawie konkretnych okoliczności, dlatego decyzje sądów mogą być różne. Często niezbędna może okazać się pomoc adwokata lub radcy prawnego.

Polecamy: Darowizny, testamenty, spadki. Prawidłowe zapisy. Przykładowe wzory

Zapisz się na newsletter
Najlepsze artykuły, najpoczytniejsze tematy, zmiany w prawie i porady. Skoncentrowana dawka wiadomości z różnych kategorii: prawo, księgowość, kadry, biznes, nieruchomości, pieniądze, edukacja. Zapisz się na nasz newsletter i bądź zawsze na czasie.
Zaznacz wymagane zgody
loading
Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich
Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji kliknij tutaj.
success

Potwierdź zapis

Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.

failure

Coś poszło nie tak

Źródło: INFOR

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

© Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL S.A.

REKLAMA

Prawo
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
MRiRW zaktualizował stawki płatności bezpośrednich i PWK za 2025 rok

Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi poinformowało 10 października 2025 r., że minister rolnictwa i rozwoju wsi Stefan Krajewski podpisał rozporządzenie określające wysokość stawek płatności bezpośrednich oraz przejściowego wsparcia krajowego (PWK) na rok 2025.

ZUS zyska nowe uprawnienia i będzie mógł się domagać składek nawet za 20 lat wstecz. Co z kosztami i przychodami przedsiębiorców?

Trwa dyskusjach o przepisach, nad którymi toczą się już prace. Czy ZUS zyska prawo do tego, by domagać się składek za nieograniczony czas wstecz? Co wtedy z rozliczeniami podatkowymi przedsiębiorców? Czy sądy zaleje fala odwołań, a niewydolny już teraz system będzie działał jeszcze gorzej?

Świadczenie pielęgnacyjne 2026. Ponad 3000 zł dla opiekunów osób niepełnosprawnych!

Świadczenie pielęgnacyjne w 2026 roku może przekroczyć nawet 3000 zł. To kluczowa wiadomość dla tysięcy opiekunów osób niepełnosprawnych. Czy będzie można pracować nie tracąc pieniędzy? Jest pewna pułapka. Dowiedz się, ile dokładnie wyniesie pomoc i co zrobić, aby jej nie stracić.

Byłeś prześladowany przez władze? Możesz dostać zadośćuczynienie – nawet po latach

Byłeś represjonowany za działalność polityczną, internowany w stanie wojennym albo niesłusznie aresztowany przez władze PRL? Polskie prawo pozwala dziś dochodzić sprawiedliwości, także po wielu latach. Możesz ubiegać się o zadośćuczynienie za krzywdy moralne i odszkodowanie za straty materialne. Sprawdź, komu przysługuje rekompensata i jak złożyć skuteczny wniosek.

REKLAMA

Walczą o dodatek dla niesamodzielnych. Teraz proszą premiera. [List otwarty]

Osoby niepełnosprawne jako społecznicy) skierowali list otwarty do m.in. premiera D. Tuska w sprawie niedotrzymania obietnicy uchwalenia przepisów dającym wszystkim osobom z orzeczeniem o całkowitej niezdolności do samodzielności świadczenia takiego jak dodatek dopełniający do renty socjalnej.

Czy polscy twórcy w końcu zarabiają na swoich dziełach? Dyrektywa DSM a godziwe wynagrodzenie! [Gość Infor.pl]

Po niemal roku od implementacji unijnej dyrektywy o prawie autorskim na jednolitym rynku cyfrowym (tzw. Dyrektywy DSM) do polskiego prawa, rynek twórców internetowych wciąż szuka odpowiedzi na kluczowe pytania. Czy nowe przepisy faktycznie rozwiązały spory z gigantami technologicznymi i zapewniły twórcom godziwe wynagrodzenie? O to pytamy adwokata Mikołaja Chałasa z Kancelarii Prawnej Chałas i Wspólnicy.

Ważne zmiany dla osób, które się rozwodzą. Na dopełnienie formalności jest teraz rok. Później traci się do tego prawo

Rozwód to sprawa, która wiąże się nie tylko z silnymi emocjami, ale również z koniecznością dopełnienia szeregu obowiązków formalnych. Choć zostały one określone w obowiązujących przepisach, to nie zawsze wywiązanie się z nich jest proste.

Od 752 zł do 4134 zł bez względu na dochód do końca 2025 r. tylko dla osób z co najmniej 78 punktami. Jak uzyskać? Tylko 3 miesiące na złożenie wniosku do ZUS

ZUS w komunikacie przypomniał zasady przyznawania i uzyskiwania świadczenia wspierającego w 2025 roku. W bieżącym roku prawo do tego świadczenia mają pełnoletnie osoby mieszkające legalnie w Polsce, którym wojewódzki zespół ds. orzekania o niepełnosprawności przyznał w decyzji przynajmniej 78 punktów. Miesięczna wysokość świadczenia wspierającego zależy od ustalonego poziomu potrzeby wsparcia i wynosi aktualnie od 752 zł do 4134 zł.

REKLAMA

Wdowy po działaczach opozycji antykomunistycznej z dodatkowymi pieniędzmi [PROJEKT]

Dodatek kompensacyjny i ryczałt energetyczny to ważne świadczenia przysługujące wdowom po kombatantach. Posłowie chcą, by z tych uprawnień mogły korzystać też wdowy po działaczach opozycji antykomunistycznej.

Stałe orzeczenie o niepełnosprawności w 2026 r. Kto dostanie orzeczenie bezterminowe i jakie są nowe zasady?

Czekasz na bezterminowe orzeczenie o niepełnosprawności? Przepisy mają się zmienić, aby ulżyć w biurokracji osobom ze schorzeniami trwałymi i nieodwracalnymi. Kto w 2026 r. ma szansę pożegnać się z ponownymi wizytami na komisjach? Jakie kryterium jest kluczowe i co z orzeczeniami wydanymi przed nowelizacją? Zapoznaj się z planowanymi zmianami w systemie orzekania.

REKLAMA