REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Czy relacje rodzinne mogą wpłynąć na wysokość zachowku?

Subskrybuj nas na Youtube
Dołącz do ekspertów Dołącz do grona ekspertów
Wioleta Matela-Marszałek
Autorka licznych publikacji o tematyce prawnej
Czy relacje rodzinne mogą wpłynąć na wysokość zachowku?
Czy relacje rodzinne mogą wpłynąć na wysokość zachowku?
shutterstock

REKLAMA

REKLAMA

Zdarza się, iż o zachowek upominają się członkowie rodziny, którzy za życia nie interesowali się spadkodawcą albo nie mieli z nim dobrego kontaktu. Czy w takiej sytuacji można powoływać się na zasady współżycia społecznego? Kiedy sąd może zdecydować o zmniejszeniu należnego zachowku?

Komu przysługuje zachowek?

Zachowek jest ważnym uprawnieniem najbliższych członków rodziny spadkodawcy. O zapłatę zachowku mogą wystąpić: zstępni (czyli dzieci, wnuki, prawnuki), małżonek i rodzice spadkodawcy, którzy dziedziczyliby z ustawy. Pozostali członkowie rodziny np. rodzeństwo nie należą do kręgu osób, którym przysługuje zachowek. Ponadto w każdym prawo to uzależnione jest od tego kto faktycznie dziedziczyłby z ustawy.

REKLAMA

Przykład

Pani Zofia na mocy testamentu cały swój spadek przekazała córce, nikogo nie wydziedziczyła. W chwili jej śmierci żyje jeszcze mąż, syn i matka. Gdyby doszło do dziedziczenia ustawowego, to spadek w pierwszej kolejności należałby się mężowi i synowi. I to właśnie oni mogą w tej sytuacji domagać się zachowku.

Rodzice zatem najczęściej będą mogli zażądać zachowku, w sytuacji gdy spadkodawca nie miał dzieci czy wnuków.

Zachowek wynosi ½ wartości udziału spadkowego, który przypadałby spadkodawcy. Jeżeli jednak jest nim osoba trwale niezdolna do pracy albo małoletnia, to zachowek jest wyższy i wynosi 2/3 przysługującego udziału.

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Czy można obniżyć zachowek ze względu na zasady współżycia społecznego?

REKLAMA

W orzecznictwie podkreśla się, iż takie rozwiązanie jest dopuszczalne. „W sprawie o zachowek nie jest wyłączone obniżenie wysokości należnej z tego tytułu sumy na podstawie art. 5 k.c.” - uznał Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 19 maja 1981 r. (sygn. III CZP 18/81).

Wskazane w art. 5 Kodeksu cywilnego zasady współżycia społecznego są pojęciem ogólnym. Nie zostały ustawowo zdefiniowane, nie ma też katalogu takich norm. Przyjmuje się, iż są to podstawowe zasady etycznego i uczciwego postępowania.

Sądy podkreślają wyjątkowy charakter miarkowania zachowku w oparciu o art. 5 k.c. Wszystko przez charakter samego prawa do zachowku. Jest to przecież instytucja, która ma chronić osoby najbliższe spadkodawcy przed całkowitym pozbawieniem ich schedy.

Sąd powinien zatem bardzo dokładnie i ostrożnie badać taką sprawę. Ciężar udowodnienia postępowania niezgodnego z zasadami współżycia społecznego spoczywa tu – zgodnie z art. 6 Kodeksu cywilnego - na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. W praktyce będzie to pozwany w sprawie o zachowek.

Obniżenie zachowku na podstawie art. 5 k.c. [PRZYKŁADY]

Poniżej przykładowe orzeczenia sądów:

Przykład

„Słusznie przy tym zauważył Sąd I instancji, że przy zarzucie nadużycia roszczenia o zachowek chodzi o takie rażąco naganne zachowania uprawnionego do zachowku, które powodują, że przyznanie pełnej należności z tytułu zachowku kłóciłoby się ze społecznym odczuciem sprawiedliwości, co nie miało miejsca w niniejszej sprawie. Ponadto Sąd Rejonowy trafnie wskazał, iż przyczyną osłabienia relacji pomiędzy spadkodawcą a powodami był fakt porzucenia przez spadkodawcę żony i rodziny i związania się z pozwaną w czasie kiedy powodowie byli jeszcze małoletnimi dziećmi. Zatem to działania spadkodawcy wpłynęły w sposób bezpośredni na osłabienie więzi rodzinnych oraz relacji z powodami. Jak wskazał Sąd Rejonowy powodowie mieli słuszne i usprawiedliwione poczucie krzywdy wynikające z opuszczenia rodziny przez ojca co rzutowało na kształt późniejszej jego relacji z nimi. W tych okolicznościach nie sposób przypisać powodom rażąco nagannego zachowania wobec spadkodawcy które mogłoby stanowić podstawę do obniżenia zachowku” – stwierdził na przykład Sąd Okręgowy w Poznaniu w wyroku z 25 października 2024 r. (II Ca 1739/23).

Przykład

„Innymi słowy powódki uznały się za pokrzywdzone pozbawieniem ich prawa do zachowku po swojej babce, o której przypomniały sobie dopiero po jej śmierci. W większej części ich dorosłego życia nie kontaktowały się ze spadkodawczynią (pomijając przypadkowe spotkania), nie interesowały jej stanem zdrowia, nie pamiętały o jej urodzinach czy w czasie obchodzonych świąt. Przez wiele lat przed śmiercią spadkodawczyni, jeśli był jakiś kontakt ze spadkodawczynią, to przypadkowy. Były to więc osoby bliskie wyłącznie w kodeksowym rozumieniu. Ustawodawcy w art. 991 k.c. za cel przyświecała ochrona osób bliskich spadkodawcy, ochrona więzi rodzinnych łączących go z najbliższymi członkami rodziny. W ocenie sądu nie chodziło przy tym o więzi czysto prawne wynikające li tylko z samego faktu istnienia pokrewieństwa. Relacje rodzinne mają, a przynajmniej mieć powinny, charakter dwustronny i oparte być powinny na zasadach przynajmniej przybliżonej wzajemności. Jeżeli dana osoba nie dba o relacje z najbliższą rodziną, nic do nich nie wnosi i nie daje niczego od siebie, nie może następnie domagać się realizacji obowiązków rodzinnych od drugiej strony. Jeżeli zachowek ma chronić więzi rodzinne, to te muszą najpierw istnieć. W ocenie sądu, w realiach rozpoznawanej sprawy, domaganie się zachowku od pozwanej, która wyłącznie własnym staraniem i przy zaangażowaniu własnych środków doprowadziła do tego, że do masy spadkowej po jej matce, w ogóle wszedł jakikolwiek składnik majątkowy, przez powódki, które traktowały babcię jako osobę niemal obcą, nie interesując się nią w ogóle, kłóci się z jakimkolwiek poczuciem sprawiedliwości”. To z kolei fragment uzasadnienia wyroku Sądu Rejonowego w Gdyni (wyrok z 3 grudnia 2024 r., sygn. I C 142/24).

Przykład

„Zdaniem Sądu, postępowanie powódki, która występuje o zachowek po zmarłym dziadku, z którym nie miała żadnego kontaktu i w zasadzie niezbyt dobrze go znała, jest w ustalonym w niniejszej sprawie stanie faktycznym ewidentnie sprzeczne z nakazem kierowania się dobrymi obyczajami i dobrą wiarą, a także przekonaniem, że dbając o swój interes nie krzywdzi się innych – te nakazy wpisują się w powszechnie obowiązujące i podstawowe zasady współżycia społecznego (por. przepis art. 5 k.c.).” – stwierdził przykładowo Sąd Rejonowy w Kwidzynie w wyroku z 22 kwietnia 2024 r., I C 751/23.

Przykład

„Oceniając relacje powoda ze spadkodawczynią, jak również wzajemne relacje stron Sąd nie znalazł żadnych podstaw do ograniczenia należnego powodowi zachowku. Jak wynika ze zgodnych w tym względzie zeznań stron stosunki powoda ze spadkodawczynią nie odbiegały od przeciętnych relacji łączących syna z matką. Powód regularnie odwiedzał matkę, uczestniczył we wspólnym celebrowaniu świąt czy uroczystościach rodzinnych, dokładał się do współfinansowania kosztów zatrudnienia opiekunki. Podobnie, co przyznały strony, także ich wzajemne relacje do czasu wystąpienia przez powoda z roszczeniem o zachowek układały się poprawnie” – uzasadniał Sąd Rejonowy w Gdyni w wyroku z 23 września 2024 r. (I C 50/22).

Podsumowanie

Zmniejszenie przysługującego zachowku ze względu na naganne zachowanie osoby do niego uprawnionej jest możliwe. To czy sąd uzna je za właściwe będzie zależało od danej sytuacji.

Zapisz się na newsletter
Najlepsze artykuły, najpoczytniejsze tematy, zmiany w prawie i porady. Skoncentrowana dawka wiadomości z różnych kategorii: prawo, księgowość, kadry, biznes, nieruchomości, pieniądze, edukacja. Zapisz się na nasz newsletter i bądź zawsze na czasie.
Zaznacz wymagane zgody
loading
Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich
Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji kliknij tutaj.
success

Potwierdź zapis

Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.

failure

Coś poszło nie tak

Źródło: INFOR

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

© Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL S.A.

REKLAMA

Prawo
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Tablica alimentacyjna wycofana. Rozwiązanie będzie jeszcze konsultowane

Ministerstwo Sprawiedliwości wycofało się z zaproponowanych we środę tablic alimentacyjnych. Rozwiązanie zostanie jeszcze raz skonsultowane - poinformował rzecznik rządu Adam Szłapka po piątkowym posiedzeniu Rady Ministrów.

Sprzedała dom z babcią w środku. Prawo na to pozwala – ale senior zostaje sam

Pani Jadwiga przekazała wnuczce dom w zamian za opiekę. Ta go sprzedała – razem z zamieszkującą seniorką. Niewielu wie, że to możliwe. Co wtedy z obowiązkami? Czy nowy właściciel musi zapewnić opiekę? Prawniczka wyjaśnia, jak działa prawo dożywocia i czego się wystrzegać.

Sejm podejmie decyzje we wrześniu: Emerytury stażowe i asystencja osobista na agendzie posiedzenia

We wrześniu 2025 roku Sejm rozpatrzy kluczowe projekty dotyczące emerytur stażowych oraz asystencji osobistej dla osób z niepełnosprawnościami - zapowiedziała przewodnicząca sejmowej Komisji Polityki Społecznej i Rodziny, Katarzyna Ueberhan z Lewicy.

Ponad 6 milionów Polaków z prawem do dłuższego urlopu, wyższych dodatków do wynagrodzenia i nagród od 1 stycznia 2026 r. Sejm zdecydował

Podczas posiedzenia Sejmu w dniu 22 lipca 2025 r., odbyło się pierwsze czytanie przygotowanej przez MRPiPS nowelizacji kodeksu pracy i kilku innych ustaw, która zakłada, że do stażu pracy, od którego zależy szereg uprawnień pracowniczych (m.in. prawo do dłuższego urlopu wypoczynkowego, wyższej odprawy, stażowych dodatków do wynagrodzenia i nagród jubileuszowych), mają zostać zaliczone m.in. okresy zatrudnienia na podstawie umów cywilnoprawnych oraz wykonywania własnej działalności gospodarczej. Zmiany będą miały wpływ na uprawnienia pracownicze ponad 6 mln Polaków.

REKLAMA

Tablica alimentacyjna. Pytania i odpowiedzi MS

Ministerstwo Sprawiedliwości przygotowało odpowiedzi na najważniejsze pytania dotyczące tablicy alimentacyjnej. Mają one pomóc w lepszym zrozumieniu zasad działania tablicy i jej praktycznego zastosowania. Jednocześnie resort podkreśla, iż tablica alimentacyjna nie ma mocy wiążącej.

Czego nie wolno robić na plaży? Lista 9 przykładów!

Upalny czas letni sprzyja odpoczynkowi nad wodą. Niektóre zachowania na plaży mogą wydawać się z pozoru niewinne, ale w praktyce mogą skutkować odpowiedzialnością karną.

Drastyczne pogorszenie sytuacji prawnej i życiowej obywateli Ukrainy - co dalej z ustawą?

Nowelizacja ustawy pomocowej dla obywateli Ukrainy może drastycznie pogorszyć ich sytuację prawną i życiową - wskazuje RPO w swoich uwagach do projektu zmian przepisów. O co dokładnie chodzi? Przedstawiamy kluczowe problemy i ich potencjalne skutki.

Jest decyzja w sprawie parkomatów i opłat za postój. Szykują się zmiany: ma być lepiej dla seniorów i osób z niepełnosprawnościami

Jest decyzja w sprawie parkomatów i opłat za postój. Sprawą zajął się sam Rzecznik Praw Obywatelskich co sprawiło, że Ministerstwo Infrastruktury zajęło oficjalne stanowisko w sprawie. Wydaje się, że szykują się zmiany, bo ma być lepiej dla seniorów i osób z niepełnosprawnościami - które dotychczas mogą mieć utrudniony dostęp do płatnego postoju.

REKLAMA

Gotówka w strefie płatnego parkowania: RPO interweniuje, rząd przyznaje rację kierowcom

Rzecznik Praw Obywatelskich Marcin Wiącek zwrócił się do ministra infrastruktury w sprawie skarg kierowców, którzy zostali obciążeni opłatami dodatkowymi, ponieważ nie mieli możliwości zapłaty za parkowanie gotówką. Problem dotyczy stref, w których zlikwidowano tradycyjne parkomaty, pozostawiając jedynie urządzenia obsługujące płatności bezgotówkowe. Ministerstwo Infrastruktury przyznaje, że każdemu kierowcy należy zapewnić realną możliwość uiszczenia opłaty w formie gotówkowej – co może oznaczać konieczność zmiany przepisów ustawy o drogach publicznych.

Koniec ze swobodnym obrotem gotówką: zgłoszenie obowiązkowe, odbiór tylko osobiście. Jakiej kwoty już nie wypłacisz bez formalności?

Coraz bardziej restrykcyjne stają się ograniczenia w obrocie gotówką – zarówno dla firm, jak i osób fizycznych. W Polsce przedsiębiorstwa już nie mogą realizować transakcji między sobą za więcej niż 15 000 zł gotówką, a od 2027 r. w całej Unii będą obowiązywały limity na maks. 10 000 € (z możliwością obniżenia do 3 000 €) . Co więcej, poza już obowiązującymi lub dopiero nadchodzącymi limitami, wprowadzane są nowe – niespotykane wcześniej rozwiązania. Wszystko „w trosce o walkę z finansowaniem terroryzmu".

REKLAMA