REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Czy relacje rodzinne mogą wpłynąć na wysokość zachowku?

Subskrybuj nas na Youtube
Dołącz do ekspertów Dołącz do grona ekspertów
Wioleta Matela-Marszałek
Autorka licznych publikacji o tematyce prawnej
Czy relacje rodzinne mogą wpłynąć na wysokość zachowku?
Czy relacje rodzinne mogą wpłynąć na wysokość zachowku?
shutterstock

REKLAMA

REKLAMA

Zdarza się, iż o zachowek upominają się członkowie rodziny, którzy za życia nie interesowali się spadkodawcą albo nie mieli z nim dobrego kontaktu. Czy w takiej sytuacji można powoływać się na zasady współżycia społecznego? Kiedy sąd może zdecydować o zmniejszeniu należnego zachowku?

Komu przysługuje zachowek?

Zachowek jest ważnym uprawnieniem najbliższych członków rodziny spadkodawcy. O zapłatę zachowku mogą wystąpić: zstępni (czyli dzieci, wnuki, prawnuki), małżonek i rodzice spadkodawcy, którzy dziedziczyliby z ustawy. Pozostali członkowie rodziny np. rodzeństwo nie należą do kręgu osób, którym przysługuje zachowek. Ponadto w każdym prawo to uzależnione jest od tego kto faktycznie dziedziczyłby z ustawy.

REKLAMA

REKLAMA

Przykład

Pani Zofia na mocy testamentu cały swój spadek przekazała córce, nikogo nie wydziedziczyła. W chwili jej śmierci żyje jeszcze mąż, syn i matka. Gdyby doszło do dziedziczenia ustawowego, to spadek w pierwszej kolejności należałby się mężowi i synowi. I to właśnie oni mogą w tej sytuacji domagać się zachowku.

Rodzice zatem najczęściej będą mogli zażądać zachowku, w sytuacji gdy spadkodawca nie miał dzieci czy wnuków.

REKLAMA

Zachowek wynosi ½ wartości udziału spadkowego, który przypadałby spadkodawcy. Jeżeli jednak jest nim osoba trwale niezdolna do pracy albo małoletnia, to zachowek jest wyższy i wynosi 2/3 przysługującego udziału.

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Czy można obniżyć zachowek ze względu na zasady współżycia społecznego?

W orzecznictwie podkreśla się, iż takie rozwiązanie jest dopuszczalne. „W sprawie o zachowek nie jest wyłączone obniżenie wysokości należnej z tego tytułu sumy na podstawie art. 5 k.c.” - uznał Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 19 maja 1981 r. (sygn. III CZP 18/81).

Wskazane w art. 5 Kodeksu cywilnego zasady współżycia społecznego są pojęciem ogólnym. Nie zostały ustawowo zdefiniowane, nie ma też katalogu takich norm. Przyjmuje się, iż są to podstawowe zasady etycznego i uczciwego postępowania.

Sądy podkreślają wyjątkowy charakter miarkowania zachowku w oparciu o art. 5 k.c. Wszystko przez charakter samego prawa do zachowku. Jest to przecież instytucja, która ma chronić osoby najbliższe spadkodawcy przed całkowitym pozbawieniem ich schedy.

Sąd powinien zatem bardzo dokładnie i ostrożnie badać taką sprawę. Ciężar udowodnienia postępowania niezgodnego z zasadami współżycia społecznego spoczywa tu – zgodnie z art. 6 Kodeksu cywilnego - na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. W praktyce będzie to pozwany w sprawie o zachowek.

Obniżenie zachowku na podstawie art. 5 k.c. [PRZYKŁADY]

Poniżej przykładowe orzeczenia sądów:

Przykład

„Słusznie przy tym zauważył Sąd I instancji, że przy zarzucie nadużycia roszczenia o zachowek chodzi o takie rażąco naganne zachowania uprawnionego do zachowku, które powodują, że przyznanie pełnej należności z tytułu zachowku kłóciłoby się ze społecznym odczuciem sprawiedliwości, co nie miało miejsca w niniejszej sprawie. Ponadto Sąd Rejonowy trafnie wskazał, iż przyczyną osłabienia relacji pomiędzy spadkodawcą a powodami był fakt porzucenia przez spadkodawcę żony i rodziny i związania się z pozwaną w czasie kiedy powodowie byli jeszcze małoletnimi dziećmi. Zatem to działania spadkodawcy wpłynęły w sposób bezpośredni na osłabienie więzi rodzinnych oraz relacji z powodami. Jak wskazał Sąd Rejonowy powodowie mieli słuszne i usprawiedliwione poczucie krzywdy wynikające z opuszczenia rodziny przez ojca co rzutowało na kształt późniejszej jego relacji z nimi. W tych okolicznościach nie sposób przypisać powodom rażąco nagannego zachowania wobec spadkodawcy które mogłoby stanowić podstawę do obniżenia zachowku” – stwierdził na przykład Sąd Okręgowy w Poznaniu w wyroku z 25 października 2024 r. (II Ca 1739/23).

Przykład

„Innymi słowy powódki uznały się za pokrzywdzone pozbawieniem ich prawa do zachowku po swojej babce, o której przypomniały sobie dopiero po jej śmierci. W większej części ich dorosłego życia nie kontaktowały się ze spadkodawczynią (pomijając przypadkowe spotkania), nie interesowały jej stanem zdrowia, nie pamiętały o jej urodzinach czy w czasie obchodzonych świąt. Przez wiele lat przed śmiercią spadkodawczyni, jeśli był jakiś kontakt ze spadkodawczynią, to przypadkowy. Były to więc osoby bliskie wyłącznie w kodeksowym rozumieniu. Ustawodawcy w art. 991 k.c. za cel przyświecała ochrona osób bliskich spadkodawcy, ochrona więzi rodzinnych łączących go z najbliższymi członkami rodziny. W ocenie sądu nie chodziło przy tym o więzi czysto prawne wynikające li tylko z samego faktu istnienia pokrewieństwa. Relacje rodzinne mają, a przynajmniej mieć powinny, charakter dwustronny i oparte być powinny na zasadach przynajmniej przybliżonej wzajemności. Jeżeli dana osoba nie dba o relacje z najbliższą rodziną, nic do nich nie wnosi i nie daje niczego od siebie, nie może następnie domagać się realizacji obowiązków rodzinnych od drugiej strony. Jeżeli zachowek ma chronić więzi rodzinne, to te muszą najpierw istnieć. W ocenie sądu, w realiach rozpoznawanej sprawy, domaganie się zachowku od pozwanej, która wyłącznie własnym staraniem i przy zaangażowaniu własnych środków doprowadziła do tego, że do masy spadkowej po jej matce, w ogóle wszedł jakikolwiek składnik majątkowy, przez powódki, które traktowały babcię jako osobę niemal obcą, nie interesując się nią w ogóle, kłóci się z jakimkolwiek poczuciem sprawiedliwości”. To z kolei fragment uzasadnienia wyroku Sądu Rejonowego w Gdyni (wyrok z 3 grudnia 2024 r., sygn. I C 142/24).

Przykład

„Zdaniem Sądu, postępowanie powódki, która występuje o zachowek po zmarłym dziadku, z którym nie miała żadnego kontaktu i w zasadzie niezbyt dobrze go znała, jest w ustalonym w niniejszej sprawie stanie faktycznym ewidentnie sprzeczne z nakazem kierowania się dobrymi obyczajami i dobrą wiarą, a także przekonaniem, że dbając o swój interes nie krzywdzi się innych – te nakazy wpisują się w powszechnie obowiązujące i podstawowe zasady współżycia społecznego (por. przepis art. 5 k.c.).” – stwierdził przykładowo Sąd Rejonowy w Kwidzynie w wyroku z 22 kwietnia 2024 r., I C 751/23.

Przykład

„Oceniając relacje powoda ze spadkodawczynią, jak również wzajemne relacje stron Sąd nie znalazł żadnych podstaw do ograniczenia należnego powodowi zachowku. Jak wynika ze zgodnych w tym względzie zeznań stron stosunki powoda ze spadkodawczynią nie odbiegały od przeciętnych relacji łączących syna z matką. Powód regularnie odwiedzał matkę, uczestniczył we wspólnym celebrowaniu świąt czy uroczystościach rodzinnych, dokładał się do współfinansowania kosztów zatrudnienia opiekunki. Podobnie, co przyznały strony, także ich wzajemne relacje do czasu wystąpienia przez powoda z roszczeniem o zachowek układały się poprawnie” – uzasadniał Sąd Rejonowy w Gdyni w wyroku z 23 września 2024 r. (I C 50/22).

Podsumowanie

Zmniejszenie przysługującego zachowku ze względu na naganne zachowanie osoby do niego uprawnionej jest możliwe. To czy sąd uzna je za właściwe będzie zależało od danej sytuacji.

Zapisz się na newsletter
Najlepsze artykuły, najpoczytniejsze tematy, zmiany w prawie i porady. Skoncentrowana dawka wiadomości z różnych kategorii: prawo, księgowość, kadry, biznes, nieruchomości, pieniądze, edukacja. Zapisz się na nasz newsletter i bądź zawsze na czasie.
Zaznacz wymagane zgody
loading
Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich
Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji kliknij tutaj.
success

Potwierdź zapis

Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.

failure

Coś poszło nie tak

Źródło: INFOR

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

© Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL S.A.

REKLAMA

Prawo
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Czy moja żona ma prawo do spadku po moich rodzicach?

„Kilka lat temu, kiedy byłem jeszcze kawalerem, zmarła moja mama. Teraz jestem już żonaty i niedawno zmarł mój ojciec. Jakie prawa do spadku ma moja żona? Czy dziedziczy ona razem ze mną?” – pyta Czytelnik.

Każdy pracownik ma prawo do tej dodatkowej pensji. Pracodawca ma obowiązek ją wypłacić

Dodatkowa pensja kojarzy się z pracownikami zatrudnionymi w sferze budżetowej. Jednak prawo do takiego świadczenia ma w określonych okolicznościach każdy pracownik, a pracodawca jest zobowiązany wypłacić mu należne pieniądze.

Nowe przepisy drogowe 2025: odbiorą prawo jazdy i zablokują kasowanie punktów karnych

Jeszcze w tym roku, w listopadzie lub grudniu wejdą w życie przepisy, które całkowicie zmienią zasady dla kierowców. Nowelizacja Prawa o ruchu drogowym wprowadza rozwiązania, o których mówi się od miesięcy. Nowe regulacje zaskoczą wielu kierowców, bo prawo jazdy będzie można stracić znacznie szybciej niż dotąd.

Dodatek dopełniający - co to za świadczenie, dla kogo, ile można dostać?

Od 1 stycznia 2025 r. weszła w życie ustawa zmieniająca ustawę o rencie socjalnej. Zmiana ta była dość istotna, bowiem nowelizacja wprowadziła nowy dodatek – tak zwany dodatek dopełniający. Komu przysługuje, na jakich zasadach i ile wynosi?

REKLAMA

Co dla osoby z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności w 2026 r.? [LISTA]

Osoby z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności często zastanawiają się nad tym, na jakiego rodzaju wsparcie mogą liczyć. Co daje orzeczenie? Jakie są przywileje w pracy? Czy w 2026 r. wzrosną dostępne świadczenia i zasiłki? Oto najważniejsze zasady w MOPS, PFRON i miejscu pracy.

Dodatkowy dzień wolny od pracy. I to już na przełomie października i listopada 2025. Nie trzeba brać urlopu. O jaki dzień chodzi?

Pracownicy mogą mieć długi weekend na przełomie października i listopada 2025 roku, ponieważ Dzień Wszystkich Świętych przypada w sobotę. Z tego powodu pula dni wolnych od pracy ulega zmianie. Wiele osób może otrzymać dodatkowy dzień wolny bez konieczności składania specjalnego wniosku. Oto szczegóły.

To trzeba sprawdzić właśnie teraz, przed końcem roku. Jeśli nie, w rocznym rozliczeniu możesz stracić ponad 7000,00 zł. Dlaczego?

Przełom roku to moment, w którym przedsiębiorców obciąża wiele specyficznych obowiązków. Dotyczą podatków, ubezpieczeń społecznych i wielu innych kwestii. Niektóre z nich mają jedynie charakter porządkowy, jednak od innych zależą kwestie finansowe.

Dodatkowy dzień wolny od pracy w 2026 r. za święto wypadające w sobotę lub niedzielę. Kto powinien dostać?

W praktyce najczęstszym wariantem pracowniczego czasu pracy jest pięciodniowy tydzień pracy z wolną sobotą i niedzielą. W takim wariancie pracownikom należy się dodatkowy dzień wolny od pracy tylko za święta wypadające w soboty. Z tego powodu (co do zasady) pracodawca nie ma obowiązku dawać pracownikom dodatkowego dnia wolnego od pracy za święta wypadające w niedziele. Ale ta zasada nie dotyczy tych wyjątkowych przypadków, w których praca jest świadczona w niedziele i święta zgodnie z art. 151(10) Kodeksu pracy. Bo w takich przypadkach pracodawca ma obowiązek zapewnić (wyznaczyć) pracownikom inny dzień wolny od pracy za święto wypadające w te dni. Warto wiedzieć, że w 2026 r. mamy następujące święta wypadające w sobotę: 15 sierpnia (Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny) oraz 26 grudnia (drugi dzień Bożego Narodzenia). Natomiast w 2026 r. mamy następujące święta wypadające w niedziele: 5 kwietnia (Wielkanoc), 3 maja (Święto Narodowe Trzeciego Maja), 24 maja (Zielone Świątki), czy 1 listopada (Wszystkich Świętych) 2026 roku.

REKLAMA

Nowa opłata obejmie także te urządzenia - już niedługo uderzy wszystkich po kieszeni

Już niedługo trzeba będzie płacić więcej za urządzenia elektroniczne codziennego użytku, takie jak komputery (w tym laptopy), telewizory, tablety czy smartfony. Zostaną objęte nową opłatą, która ma w założeniu rekompensować ich używanie do pewnych celów. Jakich?

Komisje w całej Polsce w 2-10 minut uzdrawiają niepełnosprawne osoby. Tak uważają rodzice i opiekunowie

Do redakcji Infor.pl trafiają kolejne listy od rodziców albo opiekunów dzieci, którzy stracili prawo do świadczenia pielęgnacyjnego. Wszystkie listy opisują ten sam schemat pracy komisji lekarskich. Schemat dotyczy dzieci cierpiących na autyzm albo zespół Aspergera (nie zostały objęte kilka miesięcy temu korzystnymi dla niepełnosprawnych dzieci wytycznymi min. Ł. Krasonia). Dzieci te przez ostatnie lata dysponowały orzeczeniem z pkt 7 i 8 (= świadczenie pielęgnacyjne). I nagle w 2025 r. (przy okazji przedłużania ważności orzeczenia) seryjnie - tak opisują rodzice - mają miejsca "cudowne uzdrowienia". Dziecko jest pozbawione pkt 7 albo 8).

REKLAMA