Kiedy nieletni odpowiadają za przestępstwa

Nieletni a małoletni

Pojęcie „nieletniego” w prawie karnym nie jest tożsame z definicją „małoletniego” określoną w przepisach kodeksu cywilnego. Na zasadach określonych w kodeksie karnym odpowiada sprawca czynu zabronionego, który w chwili jego popełnienia miał ukończone 17 lat, mimo iż – na podstawie przepisów prawa cywilnego – nie jest on pełnoletni, a tym samym nie ma jeszcze pełnej zdolności do czynności prawnych.

NOWOŚĆ na Infor.pl: Prenumerata elektroniczna Dziennika Gazety Prawnej KUP TERAZ!

Odpowiedzialność karna nieletnich, została w polskim prawie uregulowana dwutorowo, gdyż w stosunku do nich mogą mieć zastosowanie przepisy kodeksu karnego, które w pewnych wyjątkowych wypadkach przewidują możliwość zastosowania do nieletniego ogólnych zasad odpowiedzialności karnej, oraz ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich która m.in. reguluje postępowanie wobec nieletniego dopuszczającego się czynu zabronionego, a która zasadniczo ma na celu przeciwdziałanie wszelkim przejawom demoralizacji i przestępczości nieletnich.

W zależności od wieku

Sytuacja nieletnich (co przekłada się na zastosowane wobec nich środki wychowawcze) jest różna w zależności od ich wieku. Gdy:

1.       nieletni dopuszcza się czynu zabronionego przed ukończeniem 13 lat – sąd traktuje popełnienie takiego czynu wyłącznie jako przejaw demoralizacji nieletniego i może zastosować środki przewidziane w ustawie o postępowaniu w sprawach nieletnich;

2.       nieletni dopuszcza się czynu zabronionego między 13 a 17 rokiem życia – co do zasady sąd stosuje środki przewidziane w ustawie o postępowaniu w sprawach nieletnich; jednak jeżeli nieletni ukończył lat 15 i dopuścił się:

• zamachu na życie Prezydenta (art. 134),
• zabójstwa człowieka (art. 148 § 1-3),
• spowodował ciężki uszczerbek na zdrowiu (art. 156 § 1 lub 3), 
• spowodował zdarzenie, które zagraża życiu lub zdrowiu wielu osób albo mieniu w wielkich rozmiarach, np. pożar (art. 163 § 1 lub 3),
• dopuścił się piractwa ("klasycznego" nie komputerowego) (art. 166),
• katastrofy w ruchu lądowym (art. 173 § 1 lub 3),
• zgwałcenia zbiorowego(art. 197 § 3),
• wzięcia zakładnika (art. 252 § 1 lub 2)
•  lub rozboju (art. 280) może odpowiadać na zasadach określonych w kodeksie karnym, o ile sąd uzna, że okoliczności sprawy, stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste za tym przemawiają, a w szczególności wcześniej stosowane środki wychowawcze lub poprawcze okazały się bezskuteczne;