Nie tylko punkty 7 i 8. Kolejne problemy z orzekaniem o niepełnosprawności

• Trudne przeżycie dla dzieci i rodziców. Co z poszanowaniem godności?
• Kiedy dziecko może dostać orzeczenie? Aktualne przepisy
• Punkt 7 i punkt 8 w orzeczeniu. Co oznaczają i dlaczego są ważne?

Trudne przeżycie dla dzieci i rodziców. Co z poszanowaniem godności?

Jak informuje RPD, rodzice opisują sytuacje, gdy muszą negatywnie wypowiadać się o stanie zdrowia i funkcjonowaniu dziecka w jego obecności. Zdarza się, iż członkowie komisji zadają pytania, które nie dotyczą choroby, w związku z którą ma zostać wydane orzeczenie. „Każda komisja to koszmar, trzeba mówić źle o dziecku, przy dziecku. Syn ma bardzo niską samoocenę i dużo kompleksów. Po takich komisjach nasilają się depresje” – to jedna z przykładowych historii przedstawionych w piśmie rzeczniczki skierowanym 25 września 2025 r. do Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych.

Monika Horna-Cieślak chce, by resort rodziny zastanowił się nad możliwością wprowadzenia zmian systemowych, które gwarantowałyby dzieciom poszanowanie ich prawa do intymności i godności, zgodnie z art. 23 Konwencji o prawach dziecka.

Warto podkreślić, iż nie jest to pierwszy apel Biura Rzecznika Praw Dziecka w tej sprawie. Poprzednie wystąpienia dotyczyły m.in. niejasnych praktyki stosowanych przez zespoły, które pozbawiały prawa do punktów 7 i 8 i wydawały orzeczenia na krótki okres.

„Komisje orzekające zdają się nie zauważać problemów osób autystycznych – takich jak nadwrażliwość sensoryczna czy problemy neurologiczne, a także innych współwystępujących chorób. Dotyczy to zarówno dzieci i młodzieży z autyzmem, jak i osób dorosłych, po których na pierwszy rzut oka nie widać ich niepełnosprawności.” – czytamy w wystąpieniu z lipca 2024 r.

Rzeczniczka podkreśla, iż w sprawie nieprawidłowości w systemie orzekania zespołów i komisji apelowała wielokrotnie (w czerwcu, sierpniu i listopadzie ubiegłego roku oraz w styczniu i kwietniu 2025 r.). Teraz pyta wiceministra Krasonia o to czy otrzymywał zastrzeżenia do przebiegu posiedzeń zespołów do spraw orzekania o niepełnosprawności i czy prowadził działania w obszarze tych problemów.

Kiedy dziecko może dostać orzeczenie? Aktualne przepisy

Przypomnijmy, iż dziecko, które nie ukończyło 16 roku życia zalicza się do osób niepełnosprawnych, jeżeli ma naruszoną sprawność fizyczną lub psychiczną o przewidywanym okresie trwania powyżej 12 miesięcy, z powodu wady wrodzonej, długotrwałej choroby lub uszkodzenia organizmu, powodującą konieczność zapewnienia im całkowitej opieki lub pomocy w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych w sposób przewyższający wsparcie potrzebne osobie w danym wieku.

Przy ocenie niepełnosprawności dziecka bierze się pod uwagę:

• rodzaj i przebieg procesu chorobowego oraz jego wpływ na stan czynnościowy organizmu,
• sprawność fizyczną i psychiczną dziecka oraz stopień jego przystosowania do skutków choroby lub naruszenia sprawności organizmu,
• możliwość poprawy stanu funkcjonalnego pod wpływem leczenia i rehabilitacji.

Zgodnie z aktualnymi przepisami, niepełnosprawność dziecka spełniającego warunki zaliczenia do osób niepełnosprawnych orzeka się na czas:

• określony, nie krótszy niż 3 lata, jednak nie dłuższy niż do ukończenia przez dziecko 16 roku życia albo
• do ukończenia przez dziecko 16 roku życia w przypadku potwierdzenia u dziecka rzadkiej choroby genetycznej o jednorodnym i niezmiennym przebiegu lub zespołu Downa.

Punkt 7 i punkt 8 w orzeczeniu. Co oznaczają i dlaczego są ważne?

Ważnym elementem orzeczenia o niepełnosprawności są m.in. wskazania tzw. punkty. Punkt 7 wskazuje na konieczność stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji. Z kolei punkt 8 mówi o konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji. Elementy te mają kluczowe znaczenie dla niektórych świadczeń. Przykładowo, rodzic może otrzymać świadczenie pielęgnacyjne na dziecko, jeśli orzeczenie o niepełnosprawności zawiera właśnie te wskazania. W 2025 r. świadczenie pielęgnacyjne wynosi 3287 zł miesięcznie na dziecko. Kwota ta zostanie zwaloryzowana od 1 stycznia 2026 r.