Projekt reformy ustroju sądów powszechnych

Projekt reformy ustroju sądów powszechnych - założenia

Spłaszczenie struktury sądów, ograniczenie liczby okręgów sądowych, "uwolnienie" sędziów funkcyjnych i zrównoważenie obciążenia sędziów - to cele projektu ustawy reformującej ustrój sądów powszechnych, który trafił do Rządowego Centrum Legislacji.

Założenia planowanych gruntownych zmian odnoszących się do sądów powszechnych minister sprawiedliwości Zbigniew Ziobro wraz z wiceministrami Katarzyną Frydrych i Marcinem Warchołem zapowiedzieli w listopadzie ubiegłego roku. We wtorek na stronach Rządowego Centrum Legislacji pojawił się datowany na 15 marca projekt ustawy w tym zakresie.

Jednym z głównych założeń projektu jest tzw. spłaszczenie struktury sądów powszechnych. W miejsce obecnych sądów rejonowych, okręgowych oraz apelacyjnych powstać mają sądy okręgowe oraz sądy regionalne - pierwsze rozpatrujące sprawy w pierwszej instancji, a drugie - w drugiej. Jak czytamy w Ocenie Skutków Regulacji, taka zmiana ma zminimalizować nierównomierne obciążenie sędziów pracą orzeczniczą, a także poprawić tempo rozpatrywania spraw.

Obecnie bowiem funkcjonuje 318 sądów rejonowych, 46 sądów okręgowych, 11 sądów apelacyjnych. Jak zapowiedziało w listopadzie MS, "żaden z tych sądów nie zostanie zlikwidowany, natomiast powstanie 79 okręgów sądowych z sądami oraz powstanie 20 sądów regionalnych".

Sądy okręgowe mogą wedle projektu posiadać oddziały, powoływane i likwidowane przez ministra sprawiedliwości, dążącego do zapewnienia możliwie racjonalnej organizacji sądownictwa.

Wedle projektu sądy mają być tworzone i znoszone przez ministra sprawiedliwości po zasięgnięciu opinii KRS. Ma on także, również po zasięgnięciu opinii KRS, decydować o obszarach właściwości i zakresie rozpoznawanych przez nie spraw, a także ustalać podział sądów na izby - w miejsce istniejących obecnie wydziałów.

Sądy okręgowe mają zostać podzielone na izbę cywilną i karną; sądy pracy, rodzinne oraz gospodarcze mają stanowić osobne izby sądów. W sądach regionalnych funkcjonować mają izby: cywilna, karna oraz pracy i ubezpieczeń społecznych. Ponadto w sądach regionalnych, w myśl projektu, można będzie stworzyć izbę rodzinną oraz gospodarczą.

Ziobro na konferencji prasowej w listopadzie zapowiadał, że reforma "uwolni" przeszło 2 tys. stanowisk sędziowskich. Dodał, że będzie to bardzo istotne wzmocnienie sądów, gdyż po zmianach sędziowie zamiast angażować się w prace biurokratyczne, zajmą się orzekaniem, czyli tym, na co liczy i czego oczekuje polskie społeczeństwo.

Wiceminister sprawiedliwości Katarzyna Frydrych doprecyzowała, że po reformie będzie 1,1 tys. funkcyjnych sędziów, a 2,1 tys. wróci do pełnego orzekania; na czele sądu będzie stał tylko prezes i wiceprezesi - nie będzie w sądach wydziałów, pojawią się natomiast izby. "Chce stanowczo zaznaczyć, że liczba izb nie będzie tożsama z liczbą wydziałów aktualnie obowiązujących" - zaznaczyła.

W projekcie przewidziano także możliwość powołania, we współpracy kierownictwa sądu okręgowego oraz władz lokalnych, punktów sądowych. "Chcemy, żeby samorządy mogły w porozumieniu z sądami zakładać punkty sądowe w gminach, które będą miejscem profesjonalnej obsługi obywateli, w którym obywatel będzie mógł dowiedzieć się o stanie jego sprawy, o wyznaczonych terminach, o wylosowanym składzie i uczestniczyć w rozprawie online" - powiedział na konferencji prasowej w listopadzie minister.

W tekście znalazł się też dział poświęcony informatyzacji i cyfryzacji funkcjonowania sądów powszechnych. Na mocy proponowanych przepisów Minister Sprawiedliwości mógłby powołać koordynatora do spraw informatyzacji sądownictwa powszechnego; projekt reguluje również kwestie administracji danymi osobowymi oraz uprawnień programów komputerowych używanych w polskich sądach powszechnych.

Na konferencji prezentującej założenia reformy wiceszef MS Marcin Warchoł podkreślał konieczność zwiększania dostępności sądów dla obywateli, także za pomocą środków cyfrowych. "Sądy mają być dużo bardziej dostępne dla obywateli, dla przedsiębiorców na przysłowiowy telefon, smartfon, aby każdy poprzez aplikację, którą ściągnie na swój telefon, mógł dowiadywać się o stanie sprawy, mógł przekazywać i odbierać pisma sądowe, i mógł uczestniczyć on-line w rozprawach, które są w toku" - mówił wtedy.

Projekt skierowany do opiniowania

Szczegółowe przepisy ustanawiające warunki i zasady wejścia reformy w życie mają zostać uchwalone w osobnej ustawie. Obecnie projekt skierowany został do zaopiniowania przez odpowiednie instytucje, w tym Rzecznika Praw Obywatelskich, związki zawodowo, prezesów sądów oraz Prokuratora Krajowego.(PAP)

autor: Mikołaj Małecki
mml/ ann/