Renta wdowia a śmierć współmałżonka. Dlaczego został przyjęty warunek 5 lat?

• Aby mieć prawo do renty wdowiej współmałżonek musi umrzeć nie wcześniej niż 5 lat przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego
• Skąd się wzięło 5 lat? Ustawodawca sięgnął po ustawą o osobach starszych, ale punktem odniesienia jest powszechny wiek emerytalny
• Jest tutaj uzasadnienie systemowe, w przepisach o rencie rodzinnej te 5 lat pojawia się w wielu miejscach

Przepisy o rencie wdowiej przewidują, że to nowe świadczenie wypłacane będzie począwszy od 1 lipca 2025 r. Renta wdowia oznacza, że owdowiała osoba może łącznie pobierać swoje świadczenie oraz rentę rodzinną po zmarłym małżonku. Jeden z przepisów zakłada konieczność osiągnięcia określonego wieku przez współmałżonka, aby móc starać się o rentę wdowią. Chodzi o warunek nabywania prawa do renty rodzinnej po zmarłym małżonku nie wcześniej niż 5 lat przed osiągnięciem wieku emerytalnego, czyli 55 lat (jeśli jesteś kobietą) i 60 lat (jeśli jesteś mężczyzną). Pozostałe dwa warunki to:

• pozostawanie we wspólności małżeńskiej do dnia śmierci małżonka i
• osiągnięcie wieku emerytalnego, 60 lat (jeśli jesteś kobietą) i 65 lat (jeśli jesteś mężczyzną).

Aby mieć prawo do renty wdowiej współmałżonek musi umrzeć nie wcześniej niż 5 lat przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego

"Można powiedzieć, że współmałżonek musi umrzeć nie wcześniej niż 5 lat przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego. Skąd się w ogóle wziął ten limit czasowy? Dlaczego 5 lat, a nie 10 lat? Bywają przecież takie sytuacje, że 55-latek zgromadzi już tyle na swoim koncie emerytalnym – a przez najbliższe 10 lat nie będzie pracował – i dopiero za 10 lat przeszedłby na emeryturę, ale umiera, 10 lat przed przejściem na emeryturę, a zgromadził już tyle pieniędzy, że one by stanowiły jakąś tam emeryturę za te 10 lat. Dlaczego? Skąd się wzięło to 5 lat, a nie 7 czy 10?" - dopytywał senator Krzysztof Słoń podczas debaty w Senacie.

Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej Sebastian Gajewski udzielił odpowiedzi na to pytanie. Stwierdził, że ten 5-letni okres na swoje uzasadnienie systemowe. Wskazał, że w przepisach o rencie rodzinnej te 5 lat pojawia się w wielu miejscach. "Po prostu 5 lat pojawia się już w kilku przepisach ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w odniesieniu do renty rodzinnej" - powiedział Gajewski.

Skąd się wzięło 5 lat? Ustawodawca sięgnął po ustawą o osobach starszych, ale punktem odniesienia jest powszechny wiek emerytalny

"Już tłumaczę. Przede wszystkim chciałbym zwrócić uwagę na to, że celem ustawy jest zapobieżenie degradacji ekonomicznej gospodarstw osób starszych, seniorów. Zgodnie z ustawą o osobach starszych – tam mamy definicję osoby starszej – osobą starszą jest osoba, która ma 60 lat. Jednak punktem odniesienia dla nas jest powszechny wiek emerytalny, dlatego że powszechny wiek emerytalny to jest wiek, po osiągnięciu którego każdy z nas ma prawo zaprzestać aktywności ekonomicznej. Mamy w konstytucji zapisane prawo do zabezpieczenia społecznego, a ryzyko emerytalne jest zdefiniowane jako ryzyko dożycia wieku emerytalnego. Stąd też, skoro celem ustawy jest zapobieżenie degradacji ekonomicznej gospodarstw seniorów, gospodarstw osób starszych, to zakładamy, że beneficjentami mają być osoby, które osiągnęły powszechny wiek emerytalny. A zatem ich gospodarstwa domowe mają ograniczoną zdolność do tego, ażeby w sensie ekonomicznym skompensować stratę związaną z utratą małżonka z powodu jego śmierci" - wyjaśnił Gajewski.

"Skąd się wzięło 5 lat? Po pierwsze, można by przyjąć, że skoro zapobiegamy degradacji ekonomicznej gospodarstw seniorów, osób starszych – a zakładamy, że po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego mamy prawo zaprzestać aktywności ekonomicznej – to powinniśmy ograniczyć tę możliwość tylko do sytuacji, kiedy nabywamy prawo do renty rodzinnej w dniu sześćdziesiątych czy sześćdziesiątych piątych urodzin, a potem nie. Jednak doszliśmy do przekonania, że osoby, które nie są jeszcze w sensie prawnym osobami starszymi – tu przywołuję tę definicję z ustawy o osobach starszych – które nie osiągnęły także powszechnego wieku emerytalnego, od pewnego momentu mają mniejszą zdolność do adaptacji ekonomicznej. Czyli np. do poszukiwania nowego miejsca pracy, do gromadzenia nowych dochodów. A zatem również one będą mogły odczuwać w dłuższej perspektywie czasowej, tej kilkuletniej, do osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego, utratę małżonka w sensie ekonomicznym" - powiedział minister.

Jest tutaj uzasadnienie systemowe, w przepisach o rencie rodzinnej te 5 lat pojawia się w wielu miejscach

"Oczywiście jak zawsze powstaje pytanie, dlaczego 5 lat, a nie 3 albo 6. Przyznam, że jest tutaj uzasadnienie systemowe. W przepisach o rencie rodzinnej te 5 lat pojawia się w wielu miejscach, np. w przypadku… Podam jeden przykład, dotyczący zasad nabywania prawa do renty rodzinnej z powodu ukończenia 50 lat. Co do zasady nabywamy prawo do renty rodzinnej po zmarłym małżonku wraz z ukończeniem 50 lat, czyli wówczas, gdy zgon małżonka nastąpił po ukończeniu przez nas 50 lat, ale także wtedy, gdy nastąpił on do 5 lat wcześniej. No, wtedy nabywamy je, niejako z tytułu tego zgonu, rok, 2 lata, 3 lata, 4 lata czy 5 lat wcześniej, choć oczywiście po ukończeniu pięćdziesiątego roku życia… A więc stąd te 5 lat. Zastanawialiśmy się, ile to ma być lat, czy 3 lata, czy np. 6 lat, ale to ma pewne uzasadnienie systemowe. Po prostu 5 lat pojawia się już w kilku przepisach ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w odniesieniu do renty rodzinnej" - uzasadnił Sebastian Gajewski.