Najbardziej prestiżowa nagroda w dziedzinie kinematografii, warta jest zaledwie 1 dolara. Statuetki Oscara tak naprawdę, się nie wygrywa, tylko ją wypożycza

• Laureaci Oscarów nie wygrywają statuetek, tylko je „wypożyczają”
• Sprzedaż statuetki Oscara obwarowana „żelaznymi” regułami – można za niego dostać zaledwie 1 dolara
• Przestrzeganie prawa pierwokupu Oscara, jest skutecznie egzekwowane przez AMPAS na drodze sądowej
• Poza ograniczeniami w zakresie sprzedaży – Oscar jest również zastrzeżonym znakiem towarowym

Laureaci Oscarów nie wygrywają statuetek, tylko je „wypożyczają”

Oscary, to nagrody, które od 1929 r. przyznawana są ze wybitne osiągnięcia w dziedzinie kinematografii, przez Amerykańską Akademię Sztuki i Wiedzy Filmowej.

W tym roku – 97. gala wręczenia Oscarów odbywa się – według czasu polskiego – w nocy, z 2 na 3 marca i rozpocznie się o godz. 1.00.

W związku z ustalonymi przez Amerykańską Akademię Sztuki i Wiedzy Filmowej (ang. Academy of Motion Picture Arts and Sciences) „żelaznymi” zasadami w zakresie handlu statuetkami, które są przez Akademię skutecznie egzekwowane na drodze sądowej – można jednak pokusić się o stwierdzenie, że laureaci Oscarów, tak naprawdę – nie wygrywają statuetek, tylko je „wypożyczają”. Ich prawa do rozporządzania statuetką, są bowiem w istotny sposób ograniczone.

Sprzedaż statuetki Oscara obwarowana „żelaznymi” regułami – można za niego dostać zaledwie 1 dolara

W celu zapobiegania procederom „zdobywania” Oscarów poprzez zaoferowanie „odpowiedniej” ceny, a nie za wybitne osiągnięcia artystyczne i techniczne w dziedzinie kinematografii oraz traktowaniu Oscara jako przedmiotu handlu – Amerykańska Akademia Sztuki i Wiedzy Filmowej (dalej Akademia lub AMPAS) ustanowiła ograniczenia w zakresie prawa do sprzedaży i rozporządzania statuetką. Od 1950 r. – w momencie odbierania statuetki – Akademia wymaga od laureatów Oscara podpisania umowy, z której wynika prawo pierwokupu Oscara przez AMPAS.

Zasady obowiązujące w tym zakresie, wynikają również z regulaminu opublikowanego na oficjalnej stronie Akademii. Zgodnie z pkt 10 działu „Prawa autorskie i znaki towarowe” – Laureaci nagrody nie mogą sprzedawać ani w inny sposób rozporządzać statuetką Oscara, ani zezwalać na jej sprzedaż lub rozporządzanie z mocy prawa, bez wcześniejszego zaoferowania jej sprzedaży Akademii za kwotę 1,00 USD. Postanowienie to, stosuje się również do spadkobierców i zapisobierców laureatów Oscara, którzy mogą nabyć statuetkę w drodze spadku lub zapisu testamentowego, jak również do osób, które wejdą w posiadanie statuetki Oscara w drodze darowizny.¹

Zgodnie z powyższymi zapisami – można zatem powiedzieć, że zdobycie Oscara, powiększa majątek jego laureata, zaledwie o 1 dolara, choć jest to prawdopodobnie najbardziej „wartościowa” nagroda, jaką można otrzymać w dziedzinie kinematografii, a sama statuetka pozłacana jest 24-karatowym złotem.

Przestrzeganie prawa pierwokupu Oscara, jest skutecznie egzekwowane przez AMPAS na drodze sądowej

Laureatów Oscarów, którzy nie przestrzegają prawa Akademii do pierwokupu statuetki Oscara – czeka pozew sądowy. Jako przykład – można przytoczyć co najmniej dwie sprawy, w których AMPAS nie omieszkała skorzystać z tego prawa.

W 2015 r., przekonał się o tym bratanek nagrodzonego Oscarem dyrektora artystycznego Josepha Wrighta, który w 1943 r. zdobył Oscara za najlepszą scenografię kolorową do filmu „My Gal Sal”. Statuetka ta – przez Josepha Tutalo (owego bratanka, który odziedziczył statuetkę po zmarłym wuju) – została sprzedana w ramach aukcji, za pośrednictwem domu aukcyjnego Briarbrook, za cenę 79 200 dolarów. AMPAS wytoczyła przeciwko Josephowi Tutalo powództwo, w którym zażądała odszkodowania w wysokości ceny, za którą sprzedano statuetkę. Jak donosi CBS News – sąd z Kalifornii orzekł na korzyść Akademii, zmuszając zwycięzcę aukcji do zwrotu statuetki.²

W innej sprawie – sąd w Kalifornii, na skutek pozwu AMPAS, w 2008 r., zakazał również sprzedaży Oscara zdobytego w 1930 r. przez amerykańską aktorkę Mary Pickford, za najlepszą rolę kobiecą w filmie „Coquette”. Po śmierci aktorki – statuetka trafiła w ręce jej męża, Charlesa „Buddy’ego” Rogersa, a po jego śmierci – dalej, w ręce jego drugiej żony Beverly Rogers. Spisała ona testament, w którym nakazała wystawienie statuetki na aukcji charytatywnej, z której dochód miałby zostać przeznaczony na rzecz fundacji Buddy and Beverly Rogers Foundation oraz Buddy Rogers Symphony, dla młodych muzyków w Palm Springs. Po jej śmierci – podjęto próby realizacji zapisu testamentowego, któremu sprzeciwiła się jednak Akademia. Pomimo, że w 1930 r., nie obowiązywał jeszcze regulamin, który przyznawałby AMPAS prawo pierwokupu Oscara – Mary Pickford, odbierając statuetkę, podpisała z Akademią umowę, która takie prawo jednak już przewidywała. Stąd – Sąd Najwyższy w Los Angeles orzekł, że kobiety, które próbowały sprzedać statuetkę, są związane ww. umową podpisaną przez Pickford i zakazał im jej zbycia. Jak, po wygranej przez Akademię sprawie, informowały media – „Sprawa ta, odzwierciedla determinację AMPAS, by nie dopuścić do wprowadzenia na wolny rynek pożądanych złotych statuetek, gdyż organizacja ta uważa, że każda próba sprzedaży nagrody Akademii, obniża jej wartość.”³

Choć AMPAS dość skrupulatnie i skutecznie egzekwuje swoje prawo do pierwokupu statuetek Oscara – w przeszłości zdarzały się jednak również przypadki, w których doszło do zbycia statuetki i nie skończyło się to sprawą sądową. W 2001 r. np. – Steven Spielberg zapłacił 578 000 dolarów za Oscara dla Bette Davis, za film „Jezebel” z 1938 r. Finalnie – przekazał on jednak ww. statuetkę Akademii. Michel Jackson natomiast – zapłacił 1,54 mln dolarów za Oscara dla najlepszego filmu z 1939 r. („Przeminęło z wiatrem”), a magik David Copperfield – niespełna 250 000 dolarów, za Oscara przyznanego reżyserowi Michaelowi Curtizowi za „Casablankę” z 1942 r. i pomimo, że nie przekazali oni statuetek na rzecz AMPAS (tak jak uczynił Spielberg), nie skończyło się to dla nich sprawą w sądzie.⁴

Poza ograniczeniami w zakresie sprzedaży – Oscar jest również zastrzeżonym znakiem towarowym

Poza ograniczeniami w zakresie sprzedaży i rozporządzania statuetką Oscara – ten sam regulamin ustanowiony przez AMPAS – przewiduje również, że każda statuetka Oscara jest repliką oryginału, który jest zastrzeżonym znakiem towarowym, zarejestrowanym na mocy przepisów o prawie autorskim, jako „niepublikowane” dzieło sztuki.

Akademia nigdy nie chciała traktować Oscara jako przedmiotu handlu i agresywnie sprzeciwia się wszelkim próbom kopiowania Oscara lub sprzedaży statuetki, uważając, że tego typu sprzedaż dewaluuje wartość Oscara – informuje The Hollywood Reporter.⁴ „Oscar powinien trafić do najlepszego wykonawcy, a nie do tego, kto da najwięcej” – powiedział prawnik David Quinto, wieloletni doradca AMPAS.

W zakresie ograniczenia reprodukcji statuetki Oscara – AMPAS, jako właściciel praw autorskich do statuetki „Oscara” Akademii oraz właściciel jej znaków towarowych i usługowych, w tym „OSCAR®”, „OSCARS®”, „ACADEMY AWARD®”, „ACADEMY AWARDS®”, „OSCAR NIGHT®”, „AMPAS®” oraz zarejestrowanego znaku towarowego „Oscar” – chroni swoje prawa własności intelektualnej przed nieautoryzowanym wykorzystaniem i naruszeniami, zastrzegając sobie m.in. wyłączne prawa do reprodukcji, produkcji, kopiowania, sprzedaży, wyświetlania obrazów i publikowania wspomnianej statuetki w dowolnym rozmiarze lub medium oraz do dystrybucji lub eksploatacji statuetki lub jej reprodukcji. Żadna reprodukcja, replika, rysunek, fotografia, dzieło pochodne lub inna kopia statuetki, nie może być wykonana ani wykorzystana przez żadnego producenta, reklamodawcę, organizację lub osobę, z wyjątkiem przypadków zgodnych z zasadami określonymi w regulaminie Akademii lub na podstawie wyraźnej pisemnej licencji Akademii. Zgodnie z ww. zasadami (a konkretniej – pkt 2 działu „Prawa autorskie i znaki towarowe” regulaminu AMPAS1) – wszystkie publikowane przedstawienia statuetki Oscara, w tym fotografie, rysunki i inne podobizny, muszą zawierać dopisek „©Academy of Motion Picture Arts and Sciences®” lub „©AMPAS®”, aby poinformować, że są chronione prawem autorskim, znakiem towarowym i znakiem usługowym.

Przykład Teksańczyka, który produkował i sprzedawał repliki Oscara za pośrednictwem internetowych platform sprzedażowych, przeciwko któremu Akademia wniosła pozew o naruszenie przysługujących jej praw własności intelektualnej, pokazuje, że surowe konsekwencje czekają nie tylko sprzedawców oryginalnych statuetek, którzy nie respektują prawa AMPAS do ich pierwokupu, ale również – wszelkie inne osoby, które naruszają prawa do Akademii do znaku towarowego Oscara. W tym ostatnim przypadku – sąd nakazał mężczyźnie, który handlował replikami Oscara, zapłatę na rzecz Akademii, 375 000 dolarów odszkodowania za naruszenie praw własności intelektualnej przysługujących AMPAS.⁵

Sprawdź »> Dziennik Gazeta Prawna - subskrypcja cyfrowa

¹ Regulamin Amerykańskiej Akademii Sztuki i Wiedzy Filmowej (https://www.oscars.org/legal/regulations)

² Khristopher J. Brooks (in:) CBS News, How much is an Oscar statue worth? The resale value of Academy Awards statues is strictly regulated, 10.03.2024 r.

³ ABC News, Pickford Oscar can't be sold: court, 16.10.2008 r.

⁴ Leslie Simmons (in:) The Hollywood Reporter, Fate of Mary Pickford’s Oscar in court’s hands, 30.11.2008 r.

⁵ Chris Nashawaty (in:) The Hollywood Reporter, This Oscar Headline Might Get Us Sued, 6.03.2024 r.