35 stopni Celsjusza - maksymalna temperatura w pracy (w pomieszczeniu). MRPiPS zmienia przepisy BHP. Dlaczego dopiero od 2027 roku?

• Temperatura w pracy - aktualny stan prawny
• Upał w pracy groźny dla pracowników i pracodawców
• Upał w pracy. Jakie zmiany proponuje Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej
• Środki ochrony zbiorowej i indywidualnej
• Kiedy nowe przepisy wejdą w życie?

Temperatura w pracy - aktualny stan prawny

Aktualnie art. 207 § 2 kodeksu pracy nakłada na pracodawców dość obowiązek podejmowania działań mających na celu ochronę zdrowia i życia pracowników przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy m.in.:
- organizowanie pracy w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy,
- reagowanie na potrzeby w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy (np. przez skrócenie czasu pracy pracowników lub wprowadzenie dodatkowych przerw w pracy) oraz dostosowywanie środków podejmowanych w celu doskonalenia istniejącego poziomu ochrony zdrowia i życia pracowników, biorąc pod uwagę zmieniające się warunki wykonywania pracy.

Obecnie obowiązujące przepisy nie określają maksymalnej temperatury zarówno w pomieszczeniach gdzie pracują pracownicy ani w wypadku pracy wykonywanej na otwartej przestrzeni.

W rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2003 r. poz. 1650, z późn. zm. - dalej jako „rozporządzenie obhp”, nakłada na pracodawcę obowiązek zapewnienia w pomieszczeniach pracy temperatury odpowiedniej do rodzaju wykonywanej pracy (metod pracy i wysiłku fizycznego niezbędnego do jej wykonania) nie niższej niż 14 °C – chyba że względy technologiczne na to nie pozwalają. Natomiast w pomieszczeniach pracy, w których jest wykonywana lekka praca fizyczna i w pomieszczeniach biurowych, temperatura nie może być niższa niż 18 °C. Obowiązujące dziś przepisy wskazują zatem minimalną temperaturę w miejscu pracy, natomiast nie określają temperatury maksymalnej, co - także zdaniem MRPiPS - jest istotną wadą obecnych aktów prawnych.

Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej wskazuje, że większość istniejących przepisów prawa pracy reguluje jedynie środki ochrony pracownika pracującego w warunkach szkodliwych mikroklimatu gorącego i dotyczy pracy w wysokiej temperaturze spowodowanej czynnikami technologicznymi, a nie warunkami atmosferycznymi. Tym samym rozwiązania nie dotyczą ogółu pracowników, a jedynie niewielkiego odsetka wszystkich zatrudnionych w gospodarce narodowej.
Warunków atmosferycznych wprost dotyczą dziś dwa przepisy:
1) jeden to obowiązek zapewnienia nieodpłatnie napojów pracownikom zatrudnionym na stanowiskach pracy, na których temperatura spowodowana warunkami atmosferycznymi przekracza 28 °C lub przy pracach na otwartej przestrzeni przy temperaturze otoczenia powyżej 25 °C (§ 4 ust. 1 pkt 3 i pkt 5 rozporządzenia w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów1), a
2) drugi to konieczność wyposażenia okien i świetlików w odpowiednie urządzenia eliminujące nadmierne operowanie promieni słonecznych padających na stanowiska pracy (§ 29 ust. 3 rozporządzenia obhp).

Warto też wiedzieć, że na podstawie obecnie obowiązującego art. 210 § 1 Kodeksu pracy - w razie, gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika albo gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom, pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego.

Oczywiście pracodawca może w upalne dni wprowadzić dodatkowe przerwy albo pozwolić pracownikowi na wcześniejsze wyjście z pracy - niektórzy pracodawcy to robią Ale zależy to obecnie wyłącznie od dobrej woli pracodawcy. Wcześniejsze wyjście z pracy nie może powodować obniżenia wynagrodzenia pracownika.

Zdaniem niektórych ekspertów dziś obowiązujące przepisy dotyczące pracy w wysokiej temperaturze nie pozwalają na skorzystanie z możliwości przerwania pracy zgodnie z art. 210 § 1 i 2 Kodeksu pracy.

Warto też wiedzieć, że na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z 24 sierpnia 2004 roku w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac, pracownicy z tej grupy nie mogą pracować w pomieszczeniach, w którym temperatura przekracza 30 stopni Celsjusza, a wilgotność względna powietrza – 65 proc.

Upał w pracy groźny dla pracowników i pracodawców

Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej dostrzega problem wysokiej temperatury w miejscu pracy. W uzasadnieniu omawianego projektu podkreślono, że upał może powodować u pracowników negatywne konsekwencje zdrowotne, takie jak omdlenia, udary, odwodnienie, nasilenie problemów układu sercowo-naczyniowego czy chorób nerek. Podczas upałów pracownicy czują się gorzej, mogą mieć problemy z koncentracją, a w konsekwencji może dojść do błędów przy wykonywaniu pracy i wypadków przy pracy. Praca w ekstremalnie wysokiej temperaturze może być także zagrożeniem dla zdrowia, a nawet życia pracowników.

Resort dostrzega też, że problemy mają też pracodawcy, którzy nie zapewniając pracownikom właściwej dla ich rodzaju pracy temperatury w miejscu pracy, nie mogą w rezultacie liczyć na efektywne oraz terminowe wykonanie przez nich pracy podczas upału.

Szczególnie groźne są fale upałów (według definicji CMM IMGW-PIB – okres 3 lub więcej dni, w których maksymalna temperatura osiąga lub przekracza 30 °C), które stają się częstsze, intensywniejsze i przewiduje się, że będą trwały dłużej.
Ministerstwo podkreśla, że temperatura powietrza ma szczególne znaczenie w sytuacji dodatkowego obciążenia organizmu wysiłkiem fizycznym skutkującym wytwarzaniem ciepła metabolicznego. Skokowy wzrost temperatury powietrza wraz z nadejściem fal upałów jest szczególnie niebezpieczny dla osób niezaaklimatyzowanych, czyli zdecydowanej większości, gdyż proces aklimatyzacji trwa od 5 do 7 dni ekspozycji na daną temperaturę.

A z powodu postępujących zmian klimatu dni upalnych jest coraz więcej. Jak wynika z opracowania Centralnego Instytutu Ochrony Pracy – Państwowego Instytut Badawczego (CIOP-PIB) długotrwała praca w środowisku gorącym może powodować nadmierne obciążenie cieplne (stres cieplny), zmęczenie, a także zaburzenia w funkcjonowaniu układu krwionośnego.
Obciążenie cieplne jest definiowane jako całkowite obciążenie, na które może być narażony pracownik w wyniku połączonego wpływu ciepła metabolicznego, odzieży i czynników środowiskowych (tj. temperatura powietrza, wilgotność względna oraz prędkość przepływu powietrza, promieniowanie/nasłonecznienie). Obciążenie cieplne organizmu występuje, gdy układ termoregulacji nie jest w stanie utrzymać temperatury wewnętrznej w zakresie 37 ± 1 oC. Przyjmuje się w normach dot. środowiska termicznego pracy, że temperatura wewnętrzna ciała w warunkach obciążenia pracownika pracą fizyczną i środowiskiem gorącym, nie powinna przekraczać 38 °C.

Upał w pracy. Jakie zmiany proponuje Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej

Ministerstwo uznało za konieczne dokonanie zmian w obowiązujących dziś ogólnych przepisach w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Zmiany te mają polegać na uregulowaniu obowiązków pracodawców w sytuacji, gdy z uwagi na warunki atmosferyczne temperatura w pomieszczeniach pracy, jak i na otwartej przestrzeni, osiągnie określone w projektowanym rozporządzeniu wartości.

Do rozporządzenia obhp zostanie dodany nowy § 30a obejmujący zawierający następujące zmiany:

1. Zapewnienie przez pracodawcę w pomieszczeniach pracy temperatury nie wyższej niż 35 °C (308 K), chyba że względy technologiczne na to nie pozwalają.
2. Zapewnienie przez pracodawcę, aby prace na otwartej przestrzeni, związane z wysiłkiem fizycznym, powodującym w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny organizmu powyżej 1500 kcal (6280 kJ) u mężczyzn i 1000 kcal (4187 kJ) u kobiet, wykonywane były przy temperaturze nie wyższej niż 32 °C, chyba że względy technologiczne na to nie pozwalają.

3. Wprowadzenie katalogu wyjątków od obowiązku czasowego wstrzymania prac. Katalog ten w znaczącym stopniu pokrywa się z rodzajami prac, których nie dotyczy zakaz pracy w niedzielę oraz dotyczy pracowników instytucji, o których mowa w ustawie o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3, a także funkcjonariuszy oraz żołnierzy.

4. Zobowiązanie pracodawcy do podjęcia działań w przypadku gdy temperatura w pomieszczeniu pracy z uwagi na warunki atmosferyczne, przekroczy 28 °C, a przy pracach związanych z wysiłkiem fizycznym, powodującym w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny organizmu powyżej 1500 kcal (6280 kJ) u mężczyzn i 1000 kcal (4187 kJ) u kobiet – 25 °C, tj.:
a) zapewnienia odpowiednich rozwiązań technicznych obniżających tę temperaturę, chyba że względy technologiczne na to nie pozwalają,
b) jeżeli obniżenie temperatury nie jest możliwe – zastosowania odpowiednich rozwiązań organizacyjnych minimalizujących wpływ temperatury na zdrowie pracowników
- uzależnionych od warunków i specyfiki pracy.

5. Zobowiązanie pracodawcy do podjęcia odpowiednich rozwiązań organizacyjnych w przypadku pracy na otwartej przestrzeni przy temperaturze powyżej 25 °C.

6. Zobowiązanie pracodawcy do podjęcia konsultacji stosowanych rozwiązań organizacyjnych z pracownikami w ramach komisji bhp, o której mowa w art. 237¹² Kodeksu pracy, albo w trybie art. 237^11a Kodeksu pracy, oraz po zasięgnięciu opinii lekarza sprawującego profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami.

Ministerstwo zauważa, że wstrzymanie prac dotyczyć ma tylko czasu, w którym temperatura, z uwagi na warunki atmosferyczne, przekroczy określone w § 30a ust. 1 rozporządzenia progi, a nie przez cały dzień, kiedy zapowiadana jest maksymalna temperatura na takim poziomie. Zostało to doprecyzowane w ust. 2 dodawanego przepisu.

Proponowane przez MRPiPS ww. wartości temperatury przyjęto na podstawie przeprowadzonych przez CIOP-PIB symulacji komputerowych temperatury, przy której praca może stanowić dla przeciętnego pracownika nadmierne obciążenie cieplnei. Takie same progowe wartości temperatur zawarł w swoim opracowaniu Instytut Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera w Łodzi (IMP). Na uwagę zasługuje również, że progi temperatury, przy których należy podjąć działania techniczne lub organizacyjne, są zbieżne z progami, po przekroczeniu których pracodawca obowiązany jest zapewnić pracownikom napojeii.

Wyjątki od obowiązku zapewnienia maksymalnej dopuszczalnej temperatury w miejscu pracy

W omawianym projekcie przewidziano wyjątki od obowiązku zapewnienia maksymalnej dopuszczalnej temperatury. Wyjątki te dotyczą następujących rodzajów prac:

1) w razie konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii (art. 151¹⁰ pkt 1 Kodeksu pracy);
2) w ruchu ciągłym (art. 151¹⁰ pkt 2 Kodeksu pracy);
3) w transporcie i w komunikacji (art. 151¹⁰ pkt 5 Kodeksu pracy);
4) w zakładowych strażach pożarnych i w zakładowych służbach ratowniczych (art. 151¹⁰ pkt 6 Kodeksu pracy);
5) przy pilnowaniu mienia lub ochronie osób (art. 151¹⁰ pkt 7 Kodeksu pracy);
6) w rolnictwie i hodowli (art. 151¹⁰ pkt 8 Kodeksu pracy);
7) w gastronomii (art. 151¹⁰ pkt 9 lit. c Kodeksu pracy),
8) w zakładach hotelarskich (art. 151¹⁰ pkt 9 lit. d Kodeksu pracy),
9) w jednostkach gospodarki komunalnej (art. 151¹⁰ pkt 9 lit. e Kodeksu pracy),
10) w zakładach opieki zdrowotnej i innych placówkach służby zdrowia przeznaczonych dla osób, których stan zdrowia wymaga całodobowych lub całodziennych świadczeń zdrowotnych (art. 151¹⁰ pkt 9 lit. f Kodeksu pracy),
11) w jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej oraz jednostkach organizacyjnych wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej zapewniających całodobową opiekę (art. 151¹⁰ pkt 9 lit. g Kodeksu pracy),
12) w zakładach prowadzących działalność w zakresie kultury, oświaty, turystyki i wypoczynku (art. 151¹⁰ pkt 9 lit. h Kodeksu pracy),
13) w instytucjach opieki nad dziećmi do lat 3 (żłobki, klub dziecięcy, dzienny opiekun),
14) służba funkcjonariuszy i żołnierzy.

Ministerstwo wyjaśnia, że co do zasady zakaz pracy w niedziele i święta (art. 151⁹ Kodeksu Pracy) stanowi realizację i konkretyzację prawa pracownika do wypoczynku, który również przekłada się w dłuższej perspektywie na dbałość o zdrowie pracownika. Wyjątki od zakazu pracy w niedziele i święta dotyczą okoliczności, które zostały uznane przez ustawodawcę za takie, w których konieczność zapewnienia wykonywania pracy (w pewnym sensie interes publiczny) ma pierwszeństwo przed prawem pracownika do wypoczynku (czyli interesem indywidualnym pracownika). W tym kontekście za uzasadnione należy uznać - zdaniem MRPiPS - oparcie się w kwestii wyjątków od ograniczenia dopuszczalności pracy powyżej określonych wartości temperatury na wyjątkach od zakazu pracy w niedziele. Inny charakter chronionego dobra (prawo do wypoczynku a prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy) powoduje przy tym, że katalog wyjątków przewidzianych w rozporządzeniu jest jednak węższy od wyjątków od zakazu pracy w niedziele i święta. Dodatkowo wyjątkiem objęto pracę funkcjonariuszy i żołnierzy (ze względu na charakter służby), a także pracowników instytucji opieki nad dziećmi do lat 3 (ze względu na konieczność zapewnienia opieki dzieciom).

Środki ochrony zbiorowej i indywidualnej

W uzasadnieniu omawianego projektu nowelizacji rozporządzenia obhp, Ministerstwo wskazuje, że niezależnie od ww. nowych przepisów (które mają wejść w życie 1 stycznia 2027 r.), zgodnie z Kodeksem pracy, pracodawca odpowiedzialny jest za bezpieczne i higieniczne warunki pracy, z uwzględnieniem zmieniających się warunków wykonywania pracy, w pierwszej kolejności przez zastosowanie środków ochrony zbiorowej. W przypadkach braku możliwości zastosowania środków ochrony zbiorowej do chłodzenia organizmu pracownika podczas pracy, rozwiązaniem tego problemu może być zastosowanie środków ochrony indywidualnej, w tym indywidualnych systemów chłodzenia organizmu.

Do przykładowych rozwiązań organizacyjnych, które mogą być zastosowane w przypadku przekroczenia wskazanej w projekcie temperatury należą np.:
- dodatkowe przerwy w pracy (art. 145 § 1 Kodeksu pracy),
- praca zmianowa (art. 146 Kodeksu pracy),
- odpoczynek w klimatyzowanym pomieszczeniu,
- odpoczynek w zacienionym miejscu.

Rozwiązania techniczne, które mogą być - zdaniem MRPiPS - zastosowane w przypadku przekroczenia wskazanej w projekcie temperatury, przykładowo: wentylacja naturalna, mechaniczna, indywidualna (na stanowisku pracy), klimatyzacja, rolety okienne oraz zewnętrzne żaluzje przeciwsłoneczne, wykorzystanie systemów ochrony przeciwsłonecznej, stosowanie odblaskowych lub pochłaniających ciepło osłon lub barier, stosowanie nieodblaskowych/matowych powierzchni w celu uniknięcia odbicia promieni UV na stanowisku pracy, umieszczanie stanowisk pracy z dala od bezpośredniego światła słonecznego, korzystanie z urządzeń lub innego sprzętu w celu ograniczenia pracy fizycznej.

W pierwszej kolejności jednak należy - zdaniem MRPiPS - zastosować możliwe środki ochrony zbiorowej (art. 207 § 2, art. 211, art. 213 § 2, art. 215 Kodeksu pracy), w tym wentylację i klimatyzację.

Ministerstwo podkreśla, że podane powyżej rozwiązania są tylko przykładowymi rozwiązaniami. Na poziomie aktu prawnego, ze względu na ogólny charakter regulacji, nie jest możliwe szczegółowe opisanie wszystkich rozwiązań organizacyjnych, które mógłby zastosować pracodawca. W związku z powyższym proponuje się, aby pracodawcy mieli obowiązek konsultacji zaproponowanych rozwiązań organizacyjnych z przedstawicielami pracowników, na zasadach przewidzianych w Kodeksie pracy, dla konsultacji spraw w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dział X Rozdział XI), np. w ramach komisji bhp.

Kiedy nowe przepisy wejdą w życie?

Projekt nowelizacji rozporządzenia obhp zakłada, że opisane wyżej zmiany wejdą w życie 1 stycznia 2027 roku.

Cytowane przez PAP Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej poinformowało 2 lipca 2025 r., że harmonogram wdrożenia rozporządzenia będzie zależny od dalszego przebiegu procesu legislacyjnego oraz wyników prowadzonych uzgodnień. Pierwotnie zmiany miały zacząć obowiązywać od 1 czerwca 2025 roku, jednak według ostatniej wersji projektu nowe przepisy wejdą w życie 1 stycznia 2027 roku.

„Nowy proponowany termin stanowi kompromis osiągnięty na etapie konsultacji. Uwzględnia bowiem konieczność dostosowania do nowych przepisów wewnętrznych regulacji i warunków pracy” - podkreśliło ministerstwo.

Źródło: Projekt rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej zmieniające rozporządzenie w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.