7-godzinny dzień pracy dla rodziców dzieci do 13 roku życia i dodatkowe 3 dni urlopu na każde dziecko na koszt FUS (a nie pracodawcy). To tylko niektóre z nowych przywilejów, które mają podnieść „najniższy w historii poziom dzietności w Polsce”

• Stale obniżający się poziom dzietności w Polsce, uzasadnia zmiany w kodeksie pracy, polegające na wprowadzeniu dodatkowych praw pracowniczych dla kobiet w ciąży i rodziców dzieci
• 7-godzinny dzień pracy dla rodziców dzieci do 13 roku życia
• Dodatkowe 3 dni urlopu na każde dziecko na koszt FUS (a nie pracodawcy)
• Pozostałe, nowe prawa pracownicze kobiet w ciąży i rodziców dzieci postulowane przez autorów petycji, które miałyby poprawić demografię w Polsce
• Na jakim etapie jest obecnie rozpatrzenie petycji w sprawie zmiany w kodeksie pracy, polegających na wprowadzeniu dodatkowych praw pracowniczych dla kobiet w ciąży i rodziców dzieci?

Stale obniżający się poziom dzietności w Polsce, uzasadnia zmiany w kodeksie pracy, polegające na wprowadzeniu dodatkowych praw pracowniczych dla kobiet w ciąży i rodziców dzieci

Portal Birth Gauge, który zajmuje się śledzeniem globalnego spadku dzietności opublikował nowe dane za pierwsze półrocze 2025 r. (w porównaniu z pierwszym półroczem 2024 r.). Wynika z nich, że liczba urodzeń w Polsce (w porównaniu do analogicznego okresu w ubiegłym roku) spadła o ok. 11 tys. Współczynnik dzietności TFR (ang. Total fertility rate) – który oznacza liczbę dzieci, które urodziłaby przeciętnie kobieta w ciągu całego okresu rozrodczego (tj. od 15 do 49 roku życia), przy założeniu, że w poszczególnych fazach tego okresu rodziłaby z intensywnością obserwowaną w badanym roku, tzn. przy przyjęciu cząstkowych współczynników płodności z tego okresu za niezmienne – został dla Polski oszacowany przez ww. portal na 1,04 w roku bieżącym, podczas gdy w roku 2024 wynosił on 1,11, w roku 2023 – 1,16, a w roku 2020 – 1,45.¹ Wskaźnik ten, z roku na rok zatem – coraz bardziej się obniża.

GUS natomiast – w ramach najnowszej informacji o sytuacji demograficznej Polski – przekazał dane, iż w I półroczu 2025 r. zarejestrowano ok. 115,5 tys. urodzeń żywych, tj. o ponad 10 tys. mniej niż rok wcześniej.²

W petycji (nr BKSP-155-X-626/25), która w dniu 23 lipca 2025 r. została złożona do Sejmu – to właśnie sytuacja demograficzna w Polsce i chęć jej poprawy jest powodem wnoszonych przez autorów petycji postulatów, mających na celu zwiększenie praw pracowniczych kobiet w ciąży i rodziców dzieci.

– „Dzietność w Polsce spadła do rekordowego poziomu. Według Głównego Urzędu Statystycznego, w 2024 roku wskaźnik dzietności wyniósł zaledwie 1,099, co oznacza, że przeciętna kobieta w wieku rozrodczym (15-49 lat) urodziła średnio nieco ponad jedno dziecko. To najniższy wynik w historii III RP i jeden z najgorszych w Unii Europejskiej. Tymczasem dla zapewnienia zastępowalności pokoleń niezbędny jest wskaźnik na poziomie 2,1 (bez migracji)” – alarmują petytorzy, przyczyn takiego stanu upatrując się w:

• złych warunkach mieszkaniowych młodych dorosłych („Według danych BGK oraz Fundacji Batorego – aż 32% młodych dorosłych wskazuje złe warunki mieszkaniowe jako jedną z głównych przeszkód w decyzji o dziecku”),
• braku odpowiednej opieki prenatalnej i przepisów w zakresie terminacji ciąży („Jak wynika z sondażu OKO.press z 2023 roku, ponad połowa kobiet w wieku rozrodczym obawia się komplikacji zdrowotnych związanych z ciążą, porodem lub chorobą dziecka”) i ostatecznie
• obawach kobiet związanych z zatrudnieniem i życiem zawodowym („Badania GUS oraz CBOS pokazują, że 22% kobiet nie decyduje się na dziecko, ponieważ obawia się, że nie poradzi sobie z pogodzeniem pracy zawodowej z opieką nad dzieckiem. Dodatkowe 13% respondentek wyraża lęk przed utratą pracy po ciąży lub podczas urlopu macierzyńskiego. Według wspomnianych badań BGK oraz raportów Fundacji Batorego, 31% młodych dorosłych deklaruje, że ich sytuacja zawodowa jest zbyt niestabilna, aby myśleć o rodzinie.”).

Wobec powyższych obaw młodych ludzi związanych z godzeniem życia zawodowego z wychowywaniem dzieci oraz stabilnością zatrudnienia w okresie ciąży i po porodzie – autorzy petycji z 23 lipca 2025 r. postulują wprowadzenie w kodeksie pracy zmian, które miałyby stanowić „ułatwienia zawodowe” dla rodziców dzieci, jak również dodatkową ochronę dla kobiet w ciąży i okresie okołoporodowym, których koszt – w ich ocenie – państwo musi ponieść, aby osiągnąć współczynnik urodzeń na poziomie zapewniającym tak niezbędną – zastępowalność pokoleń.

7-godzinny dzień pracy dla rodziców dzieci do 13 roku życia

Jednym z postulatów, które są przedmiotem omawianej petycji – jest dodanie do art. 129 kodeksu pracy par. 1a w brzmieniu: „Czas pracy rodziców dzieci do ukończenia 13. roku życia nie może przekraczać 7 godzin na dobę i przeciętnie 35 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy, z zastrzeżeniem art. 135-138, 143 i 144.”

Zgodnie z powyższym – zmianie nie miałaby zatem ulec liczba dni pracujących w ciągu tygodnia, ale wyłącznie liczba godzin pracy w ciągu doby, która miałaby zostać zmniejszona o 1 godz. pracy każdego dnia. Powyższa zmiana nie dotyczyłaby wyłącznie:

• systemu równoważnego czasu pracy (również tego stosowanego przy pracach polegających na dozorze urządzeń lub związanych z częściowym pozostawaniem w pogotowiu do pracy oraz w stosunku do pracowników zatrudnionych przy pilnowaniu mienia lub ochronie osób, a także pracowników zakładowych straży pożarnych i zakładowych służb ratowniczych),
• systemu czasu pracy stosowanego przy pracach w ruchu ciągłym,
• systemu skróconego tygodnia pracy oraz
• systemu pracy weekendowej.

Dodatkowe 3 dni urlopu na każde dziecko na koszt FUS (a nie pracodawcy)

Kolejnym z postulatów, które są przedmiotem omawianej petycji – jest dodanie do art. 154 kodeksu pracy par. 1a w brzmieniu: „Każdemu z rodziców lub opiekunów dziecka do ukończenia przez nie 13. roku życia przysługują dodatkowe 3 dni urlopu wypoczynkowego na każde dziecko, jednak nie więcej niż 9 dni w roku.” oraz par. 1b w brzmieniu: „Koszty urlopu, o którym mowa w par. 1a rekompensuje się pracodawcy na jego wniosek z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Minister właściwy do spraw pracy określi, w drodze rozporządzenia, wysokość rekompensaty oraz szczegółową treść wniosku i procedurę jego rozpatrywania.”

Zgodnie z powyższym – celem ułatwienia rodzicom dzieci do 13 roku życia – łączenia życia zawodowego z życiem prywatnym – miałyby im przysługiwać dodatkowe 3 dni urlopu w ciągu każdego roku kalendarzowego, na każde dziecko, maksymalnie jednak 9 dodatkowych dni urlopu w ramach powyższej puli. Urlop ten, miałby być finansowany przez Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, ale czy w 100 proc. – o tym miałby zdecydować Minister Rodziny Pracy i Polityki Społecznej, w wydanym w tym przedmiocie rozporządzeniu wykonawczym.

Pozostałe, nowe prawa pracownicze kobiet w ciąży i rodziców dzieci postulowane przez autorów petycji, które miałyby poprawić demografię w Polsce

Poza ww. postulatami skrócenia czasu pracy i wydłużenia urlopów dla rodziców dzieci do 13 roku życia – autorzy petycji wnieśli również o:

• rozszerzenie otwartego katalogu zakazu dyskryminacji przewidzianego w art. 11³ kodeksu pracy, poprzez wskazanie wprost, że – jakakolwiek dyskryminacja w zatrudnieniu, bezpośrednia lub pośrednia, jest niedopuszczalna ze względu na posiadanie dzieci,
• wydłużenie okresu ochronnego dla kobiet w ciąży i w okresie urlopu macierzyńskiego, podczas którego pracodawca – co do zasady – nie może wypowiedzieć ani rozwiązać stosunku pracy, jak również prowadzić przygotowań do wypowiedzenia lub rozwiązania bez wypowiedzenia stosunku pracy – o dodatkowe trzy miesiące, czyli – do upływu trzech miesięcy od zakończenia urlopu macierzyńskiego (zmiana art. 177 par. 1 kodeksu pracy),
• wydłużenie okresu na jaki ulega wydłużeniu umowa o pracę zawarta na czas określony lub na okres próbny przekraczający jeden miesiąc, która uległaby rozwiązaniu po upływie trzeciego miesiąca ciąży – o dodatkowe trzy miesiące, czyli – do upływu trzech miesięcy od dnia zakończenia urlopu macierzyńskiego (zmiana art. 177 par. 3 kodeksu pracy), jak również
• wprowadzenie systemu wsparcia dla tworzenia i prowadzenia przyzakładowych żłobków i przedszkoli, które miałyby ułatwić rodzicom małych dzieci aktywizację zawodową oraz łączenie życia zawodowego z życiem rodzinnym.

Na jakim etapie jest obecnie rozpatrzenie petycji w sprawie zmiany w kodeksie pracy, polegających na wprowadzeniu dodatkowych praw pracowniczych dla kobiet w ciąży i rodziców dzieci?

Petycja (nr BKSP-155-X-626/25) z której wynikają opisane wyżej postulaty w zakresie zwiększenia praw pracowniczych kobiet w ciąży i rodziców dzieci (zwłaszcza tych, które nie ukończyły jeszcze 13 roku życia) w dniu 23 lipca br. została złożona do Sejmu, a 5 sierpnia br. – skierowana do rozpatrzenia przez sejmową Komisję do Spraw Petycji. Na dzień dzisiejszy, nie został jeszcze wyznaczony termin posiedzenia sejmowej Komisji podczas którego zostanie ona poddana obradom jej członków, ani nie została sporządzona przez sejmowe Biuro Ekspertyz i Oceny Skutków Regulacji opinia prawna na temat zawartych w niej wniosków.

¹ Birth Gauge, Data on Births and the Total Fertility Rate (TFR) 2025, 2 sierpnia 2025 r.

² GUS, Sytuacja demograficzna Polski, 23 lipca 2025 r.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 26.06.1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2025 r., poz. 277)