1300 plus co miesiąc dla wszystkich? Ministerstwo Finansów oszacowało koszty propozycji na 480 mld zł rocznie

• 1300 plus dla każdego obywatela co miesiąc - „sugerowaną sumą jest kwota 1300 złotych”
• 1300 plus dla każdego kosztowałoby miesięcznie około 40 mld zł – rocznie blisko 480 mld zł
• 1300 plus co miesiąc to konieczność rezygnacji z innych świadczeń, takich jak 13-sta i 14-sta emerytura
• Jest jeszcze za wcześnie na 1300 plus w Polsce? BDP nie jest „rozwiązaniem z powodzeniem stosowanym w wielu rozwiniętych krajach Europy”

1300 plus, czyli bezwarunkowy dochód podstawowy (BDP) to koncepcja, która od lat wzbudza zainteresowanie zarówno ekonomistów, jak i opinii publicznej. Polega on na wypłacie każdemu obywatelowi stałej kwoty pieniężnej, niezależnie od jego sytuacji materialnej czy zawodowej. Zwolennicy podkreślają, że takie rozwiązanie mogłoby zwiększyć poczucie bezpieczeństwa socjalnego i uprościć system świadczeń, przeciwnicy natomiast wskazują na ogromne koszty jego finansowania. W Polsce temat ten również jest przedmiotem debaty politycznej, czego przykładem jest odpowiedź Ministerstwa Finansów na interpelację poselską.

1300 plus dla każdego obywatela co miesiąc - „sugerowaną sumą jest kwota 1300 złotych”

Poseł Michał Kowalski skierował do do ministra finansów interpelację w sprawie wdrożenia w Polsce koncepcji bezwarunkowego dochodu podstawowego (BDP). W piśmie do MF wskazał, że „Bezwarunkowy dochód podstawowy jest świadczeniem, które powinno przysługiwać bez warunków związanych np. ze składkami, podejmowaną pracą. Jest to świadczenie powszechne, czyli ma przysługiwać wszystkim obywatelom albo mieszkańcom danego terytorium, a nie wybranej grupie. Jest to świadczenie indywidualne, skierowane do jednostek, a nie do rodzin czy gospodarstw domowych i powinno być niezależne o tego, w jaki sposób gospodarstwo domowe jest zbudowane, nie powinno różnić się wysokością. Ma to być świadczenie pieniężne, a nie przekazywane w formie dóbr, usług czy ograniczonych bonów do wykorzystania na konkretne usługi i towary. Powinno to być świadczenie regularne, najczęściej mówi się o wypłacaniu go co miesiąc.”

„Wypłacane jest przez państwo lub mniejszą jednostkę (np. stan w Stanach Zjednoczonych) lub związek ponadnarodowy (ta cecha nie jest istotna w wypadku pilotażu). Dochód podstawowy powinien być podstawowy, tzn. nie powinien być za niski, a odpowiednio wysoki, aby zapewnić realizację podstawowych potrzeb. W Polsce temat jest poruszany od kilku lat. Ekonomiści uważają, że jest to optymalne rozwiązanie, zresztą z powodzeniem stosowane w wielu rozwiniętych krajach Europy. Sugerowaną sumą jest kwota 1 300 złotych” - podkreślił poseł Kowalski i poprosił o informacje na ten temat:

• Czy obecny rząd planuje wprowadzenie tego rozwiązania?
• Jeśli tak, to na jakim etapie są prace związane z jego wdrożeniem?
• Jeśli tak, to jaki jest planowany termin uruchomienia programu?
• Jeśli tak, to kto otrzyma pieniądze w ramach programu bezwarunkowy dochód podstawowy?
• Jeśli tak, to jaka instytucja będzie operatorem programu i będzie bezpośrednio przelewać pieniądze na konta obywateli?

1300 plus dla każdego kosztowałoby miesięcznie około 40 mld zł – rocznie blisko 480 mld zł

„Ministerstwo Finansów nie planuje obecnie wprowadzenia rozwiązania, jakim jest bezwarunkowy dochód podstawowy. Należy zaznaczyć, że wprowadzenie BDP w wysokości 1300 zł miesięcznie dla każdego dorosłego obywatela Polski wiązałoby się z miesięcznym kosztem ok. 40 mld zł – rocznie blisko 480 mld zł. Taka kwota stanowiłaby ok. 75 proc. zaplanowanych dochodów budżetu państwa (zgodnie z ustawą budżetową na 2025 rok), a także ponad 12 proc. prognozowanego PKB” – poinformował wiceminister finansów Juranda Dropa w odpowiedzi na niniejszą interpelację.

1300 plus co miesiąc to konieczność rezygnacji z innych świadczeń, takich jak 13-sta i 14-sta emerytura

Podkreślił w odpowiedzi, że „ewentualne wprowadzenie takiego świadczenia wiązałoby się prawdopodobnie z rezygnacją z innych, obecnie obowiązujących, świadczeń społecznych.” Wymienił tutaj m.in. świadczenia rodzinne, dodatkowe świadczenia emerytalne (tzw. 13-sta i 14-sta emerytura) czy zasiłki z pomocy społecznej.

„Warto jednocześnie zwrócić uwagę, że łączny koszt wszystkich pieniężnych świadczeń społecznych o charakterze pozaubezpieczeniowym (w tym, m.in. świadczenia wychowawczego 800+) to obecnie niespełna 200 mld zł, czyli ponad dwukrotnie mniej niż prognozowany koszt wprowadzenia BDP” – dodała wiceminister finansów Juranda Dropa.

Jest jeszcze za wcześnie na 1300 plus w Polsce? BDP nie jest „rozwiązaniem z powodzeniem stosowanym w wielu rozwiniętych krajach Europy”

„Warto jednocześnie zauważyć, że badania ekonomiczne nad bezwarunkowym dochodem podstawowym pokazują zarówno jego potencjalne korzyści, jak i wady. Dotychczasowe eksperymenty dowodzą, że BDP może pozytywnie wpływać na dobrostan psychiczny uczestników¹, a jego negatywny wpływ na aktywność zawodową nie jest istotny². Jednocześnie programy tego typu budzą obawy związane z wysokimi kosztami (nieefektywność) oraz potencjalnymi skutkami makroekonomicznymi, takimi jak inflacja czy zmiany na rynku pracy, które trudno oszacować bez pełnoskalowych badań. Większość dostępnych analiz opiera się na krótkoterminowych eksperymentach na niewielkich grupach, co ogranicza możliwość generalizacji wyników na całe społeczeństwo. Nierozstrzygnięte pozostają również kwestie finansowania BDP, jego długoterminowej stabilności oraz wpływu na istniejące polityki społeczne, w tym na dostępność usług publicznych. W związku z tym, pozytywny efekt wprowadzenia BDP na poziom dobrobytu obywateli jest przez ekonomistów często podawany w wątpliwość³.

Na koniec pragnę zwrócić uwagę na fakt, że bezwarunkowy dochód podstawowy nie jest „rozwiązaniem z powodzeniem stosowanym w wielu rozwiniętych krajach Europy”. Obecnie wszelkie programy spełniające założenia BDP są jedynie eksperymentami na małą skalę i nie obowiązują powszechnie w państwach Unii Europejskiej” - napisała Dropa.

¹ Wilson, N., & McDaid, S. (2021). The mental health effects of a Universal Basic Income: A synthesis of the evidence from previous pilots. Social science & medicine, 287, 114374.
² de Paz-Báñez, M. A., Asensio-Coto, M. J., Sánchez-López, C., & Aceytuno, M. T. (2020). Is there empirical evidence on how the implementation of a universal basic income (UBI) affects labour supply? A systematic review. Sustainability, 12(22), 9459.
³ Daruich, D., & Fernández, R. (2024). Universal basic income: A dynamic assessment. American Economic Review, 114(1), 38-88.