Ustawa o restytucji dóbr kultury trafiła do Prezydenta

Sejm przyjął w czwartek poprawki Senatu doprecyzowujące ustawę o restytucji narodowych dóbr kultury. Zakłada ona szybsze odzyskiwanie bezprawnie utraconych dóbr, ma także zwiększyć bezpieczeństwo prawne dóbr na wypadek kradzieży lub przywłaszczenia.

Sejm przyjął siedem poprawek zaproponowanych przez Senat, które mają charakter doprecyzowujący. Jedna z nich zakłada, że minister kultury występuje nie tylko w postępowaniach - cywilnych, karnych, administracyjnych, sądowoadministracyjnych, czy w sprawach o wykroczenia, ale także "w sprawach o przestępstwa skarbowe oraz wykroczenia skarbowe", związanych z restytucją dóbr kultury, w tym zwrotem dóbr kultury wyprowadzonych z naruszeniem prawa z terytorium Polski.

Zobacz: Działalność gospodarcza

Ustawa, której projekt przygotował resort kultury i dziedzictwa narodowego, implementuje do polskiego ustawodawstwa dyrektywę Unii Europejskiej dotyczącą zwrotu dóbr kultury, wyprowadzonych niezgodnie z prawem z terytorium państwa członkowskiego UE. Celem dyrektywy jest ochrona integralności dziedzictwa kulturowego każdego z państw UE przez ułatwienie im dochodzenia zwrotu dóbr kultury, nielegalnie wyprowadzonych z ich krajów.

Obecnie polskie prawo nie zawiera przepisów regulujących sprawy restytucji dóbr kultury. W takich przypadkach wykorzystuje się uregulowania z prawa cywilnego dotyczące ochrony własności, nie są one jednak dostosowane do specyfiki tego typu postępowań. Ponadto Polska nadal ma poważne problemy z odzyskiwaniem dóbr kultury utraconych w wyniku II wojny światowej.

Ustawa definiuje "dobro kultury" jako zabytek i rzecz ruchomą niebędącą zabytkiem, których zachowanie leży w interesie społecznym ze względu na ich wartość artystyczną, historyczną bądź naukową, lub ze względu na ich znaczenie dla dziedzictwa i rozwoju kulturalnego. Regulacje ustawowe dotyczą zatem dóbr kultury obejmujących zabytki i dobra kultury, które takiego statusu nie mają (niezabytkowe dobra kultury – przy czym chodzi wyłącznie o dobra kultury o charakterze materialnym.

W praktyce oznacza to, że chronione będą także muzealia (niebędące zabytkami) wpisane do inwentarza w muzeum będącego instytucją kultury oraz materiały biblioteczne należące do narodowego zasobu bibliotecznego. Ograniczeniami wywozowymi zostaną więc objęte także np. niechronione dotąd zbiory sztuki współczesnej, które często są bardzo cenne.

Zobacz: Sprawy urzędowe

Ustawa zawiera również regulacje odnoszące się do narodowych dóbr kultury Polski należących do zbiorów publicznych. W tekście zdefiniowano pojęcie "zbiorów publicznych", które zostaną objęte szczególnymi regulacjami ochronnymi. Chodzi o wydłużenie czasu gdy może zostać wszczęte postępowanie o ich zwrot, do 75 lat. W przypadku pozostałych narodowych dóbr kultury jest to 30 lat.