Renta socjalna 2024 - kwota, dla kogo. Kiedy podwyżka do minimalnego wynagrodzenia? Jakie warunki trzeba spełnić? Ile na rękę (netto)?

• Renta socjalna 2024 - ile wynosi teraz (brutto - netto)
• Będzie podwyżka do wysokości minimalnego wynagrodzenia. Od kiedy? Ile na rękę (netto)?
• Dla kogo renta socjalna? Jakie warunki trzeba spełnić?
• W jakich sytuacjach renta socjalna nie przysługuje?
• Wniosek o rentę socjalną
• Renta rodzinna a renta socjalna
• Przychody a renta socjalna

Renta socjalna 2024 - ile wynosi teraz (brutto - netto)

ZUS informuje, że aktualnie w całej Polsce rentę socjalną z ZUS-u pobiera prawie 300 tys. osób.  Świadczenie finansowane jest z budżetu państwa i podlega co roku waloryzacji. Do 29 lutego br. wysokość świadczenia wynosiła 1588,44 zł brutto (1217,98 zł netto). Od 1 marca 2024 r. renta socjalna - wskutek waloryzacji -  wzrosła do kwoty 1780,96 zł. 

Będzie podwyżka do wysokości minimalnego wynagrodzenia. Od kiedy? Ile na rękę (netto)?

Najprawdopodobniej w 2024 roku renta socjalna ma być podwyższona do wysokości minimalnego wynagrodzenia (aktualnie 4242 zł brutto - 3 221,98 zł netto, a od 1 lipca 2024 r. - 4300 zł brutto - 3261,53 zł netto). W dniu 25 stycznia 2024 r. odbyło się w Sejmie pierwsze czytanie obywatelskiego projektu zmiany ustawy o rencie socjalnej. Projekt ten przewiduje, że renta socjalna będzie wynosić 100% aktualnej wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę, obowiązującej w danym roku.

Ponadto projekt zakłada, że przy zbiegu uprawnień do renty socjalnej i renty rodzinnej, kwota renty socjalnej będzie obniżona tak, by łączna wysokość obu świadczeń nie przekraczała 300% najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. Przy czym kwota obniżonej renty socjalnej nie może być niższa niż 10% najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.

Ta nowelizacja ma wejść w życie w ciągu 14 dni od dnia publikacji ustawy w Dzienniku Ustaw. Jej uchwalenie w Sejmie i Senacie jest pewne, bo projekt ten ma pełne poparcie rządu i całej aktualnej koalicji rządowej. Zatem można przypuszczać, że (najprawdopodobniej) już w 2024 roku renta rodzinna będzie wypłacana w wysokości równej minimalnemu wynagrodzeniu. Premier Donald Tusk z mównicy sejmowej w dniu 25 stycznia br. mówił do niepełnosprawnych: (…) będziemy ciężko i pilnie pracować nad tym, żeby ta ustawa, na którą czekaliście, jak najszybciej stała się faktem.

Ale niestety na dzień dzisiejszy (10 marca 2024 r.) projekt ten jest na takim samym etapie legislacyjnym, jak 25 stycznia br. Projekt po I czytaniu na posiedzeniu Sejmu został skierowany do sejmowej Komisji Polityki Społecznej i Rodziny i nadal toczą się prace tej Komisji nad omawianym projektem. Brakuje też wiarygodnych zapowiedzi ze strony koalicji rządowej kiedy ten projekt stanie się obowiązującym prawem.

Dla kogo renta socjalna? Jakie warunki trzeba spełnić?

Aby otrzymać rentę socjalną, trzeba spełniać określone warunki. Komu przysługuje renta socjalna?

ZUS informuje, że renta socjalna przysługuje osobie, która jest: pełnoletnia oraz całkowicie niezdolna do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, które powstało:
- przed ukończeniem 18. roku życia albo
- w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej − przed ukończeniem 25. roku życia, albo
- w trakcie kształcenia w szkole doktoranckiej, studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej.

- Całkowitą niezdolność do pracy i przewidywany okres jej trwania ustala lekarz orzecznik ZUS lub komisja lekarska ZUS. Za całkowicie niezdolną do pracy uważa się osobę, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy. Przy ocenie prawa do renty  bierzemy pod uwagę czy niezdolność ta była skutkiem naruszenia sprawności organizmu, które powstało, zanim osoba ubiegająca się o świadczenie osiągnęła pełnoletność lub w trakcie nauki - informuje Katarzyna Krupicka regionalny rzecznik prasowy ZUS województwa podlaskiego.

Renta socjalna może być przyznana na stałe, jeżeli całkowita niezdolność do pracy jest trwała, lub na wskazany okres – jeśli całkowita niezdolność do pracy jest okresowa.

Przyznanie i pobieranie renty socjalnej nie jest uzależnione od spełnienia warunku przebywania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Renta przysługuje m.in. osobom posiadającym obywatelstwo polskie, które przebywają czasowo za granicą na przykład w celu nauki lub odwiedzin rodziny.

W jakich sytuacjach renta socjalna nie przysługuje?

Renta socjalna nie należy się osobie, która ma ustalone prawo między innymi do emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy, świadczenia przedemerytalnego, zasiłku przedemerytalnego lub nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego czy pobiera świadczenia o charakterze rentowym z instytucji zagranicznych. 

Tej renty nie może otrzymać także osobie, która jest właścicielem lub posiadaczem nieruchomości rolnej o powierzchni użytków rolnych przekraczających 5 ha przeliczeniowych. Renta  nie należy się również w okresie tymczasowego aresztowania lub odbywania kary pozbawienia wolności. 

Jeżeli wnioskodawca ubiega się o rentę socjalną i jednocześnie jest uprawniony do renty rodzinnej, której wysokość nie przekracza 200 proc. kwoty najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, to przysługuje mu prawo do obydwu tych świadczeń. 

- Łączna wysokość renty rodzinnej i renty socjalnej nie może przekroczyć 200 proc. kwoty najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. Jest to aktualnie kwota 3176,88 zł brutto (do 29 lutego br.). Jeśli łączna kwota obu świadczeń przekroczy 3176,88 zł brutto, ZUS obniży rentę socjalną.  Obniżona renta socjalna nie może być jednak niższa niż 10 proc. najniższej renty z tytułu niezdolności do pracy, czyli 158,84 zł brutto. Jeżeli kwota renty rodzinnej przekracza 200 proc. najniższej renty z tytułu niezdolności do pracy, renta socjalna nie będzie przysługiwać - wyjaśnia Katarzyna Krupicka regionalny rzecznik prasowy ZUS województwa podlaskiego.

Wniosek o rentę socjalną

Aby uzyskać prawo do renty socjalnej trzeba złożyć do ZUS-u:
- wniosek o rentę socjalną, 
- zaświadczenie ze szkoły lub uczelni, które potwierdzi okres nauki wnioskodawcy;
- zaświadczenie o stanie zdrowia (zaświadczenie OL-9)  wypełnione przez lekarza, pod którego opieką znajduje się wnioskodawca. Lekarz powinien to zaświadczenie wystawić nie wcześniej niż miesiąc przed datą złożenia wniosku o ustalenie prawa do renty;
- inną dokumentację medyczną, która może potwierdzić stan zdrowia wnioskodawcy (np. wyniki badań albo karty z leczenia szpitalnego) – można dołączyć informacje na ZUS-owskim druku OL-9A,
- dokumenty przygotowane przez pracodawcę wnioskodawcy (jeżeli jest zatrudniony),
- zaświadczenie o terminie zawartej z wnioskodawcą umowy i kwocie osiąganego przez niego przychodu,
- wywiad zawodowy (na ZUS-owskim druku OL-10), 
- oświadczenie czy wnioskodawca jest właścicielem lub współwłaścicielem nieruchomości rolnej, która przekracza 5 hektarów.

Cudzoziemiec, który ubiega się o rentę socjalną w Polsce musi:
1) mieć kartę pobytu z adnotacją „dostęp do rynku pracy", albo 
2) mieszkać w Polsce i mieć:
- zezwolenie na pobyt stały,
- status uchodźcy albo ochrony uzupełniającej,
- zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego w Unii Europejskiej,
- prawo pobytu lub prawo do stałego pobytu i być obywatelem albo należeć do rodziny obywatela Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego lub Szwajcarii.

Wniosek o rentę socjalną wraz z ww. dokumentami może złożyć sam wnioskodawca lub w jego imieniu:
- przedstawiciel ustawowy (np. rodzic w imieniu dziecka);
- opiekun prawny;
- kierownik ośrodka pomocy społecznej, jeśli zostanie o to poproszony przez wnioskodawcę;
- opiekun faktyczny (gdy złoży oświadczenie o sprawowaniu faktycznej opieki nad wnioskodawcą i potwierdzi je wójt, burmistrz lub prezydent miasta albo osoba przez nich upoważniona);
- inna osoba, jeśli wnioskodawca da jej pisemne pełnomocnictwo (warto w nim podać dane tej osoby, aby urzędnik mógł sprawdzić jej tożsamość, np. imię i nazwisko, serię i numer dowodu osobistego) – wnioskodawca i pełnomocnik muszą się na tym dokumencie podpisać.

W sytuacji, gdy lekarz uzna, że z powodu złego stanu zdrowia wnioskodawca nie może podróżować, wtedy lekarz orzecznik ZUS przebada wnioskodawcę w miejscu jego zamieszkania. 

Renta rodzinna a renta socjalna

Aktualnie (jeszcze przed anonsowanymi na początku artykułu zmianami), jeżeli jedna osoba ma prawo do renty socjalnej i renty rodzinnej, to łączna kwota renty rodzinnej i socjalnej nie może przekraczać 200% kwoty najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. Jeżeli ta kwota zostanie przekroczona, to ZUS obniża wysokość renty socjalnej. Ale kwota obniżonej renty socjalnej nie może być niższa niż 10% kwoty najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. 

Przychody a renta socjalna

Jeżeli niepełnosprawny ma prawo do renty socjalnej i osiąga przychód z działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczeń społecznych (np. praca, zlecenie, działalność gospodarcza, służba w Policji, czy Wojsku Polskim.) - prawo do tej renty podlega zawieszeniu lub zmniejszeniu na takich samych zasadach jak renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.
Na ew. zawieszenie lub zmniejszenie renty socjalnej ma także wpływ przychód osoby niepełnosprawnej osiągany z zasiłków (chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego), wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, świadczenia rehabilitacyjnego i wyrównawczego, zasiłku wyrównawczego i dodatku wyrównawczego.

Gdy przychód osiągany przez niepełnosprawnego z ww. tytułów jest:
- niższy niż 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy – to rentę socjalną ZUS wypłaci w pełnej wysokości,
- wyższy od 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy i nie przekroczy 130% tego wynagrodzenia – to ZUS zmniejszy rentę socjalną o kwotę przekroczenia, ale nie wyższą niż kwota maksymalnego zmniejszenia (obowiązującą dla renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy),
- wyższy niż 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy – to ZUS zawiesi rentę socjalną.

ZUS informuje także, że przychody z tytułu umowy najmu, podnajmu, dzierżawy, poddzierżawy lub innych umów o podobnym charakterze, opodatkowanych na podstawie przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne nie mają aktualnie wpływu na zmniejszenie lub zawieszenie renty socjalnej.

A po zakończeniu roku kalendarzowego, ale nie później niż do końca lutego następnego roku osoba pobierająca rentę socjalną, która osiąga też inne przychody ma obowiązek dostarczyć do ZUS:
- zaświadczenie o wysokości przychodu za ubiegły rok od pracodawcy, zleceniodawcy lub innego płatnika składek, a w przypadku gdy osoba ta pełni służbę – od właściwej jednostki organizacyjnej,
- oświadczenie o podstawie wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalno-rentowe, jeśli ta osoba prowadzi pozarolniczą działalność.

Do oświadczenia o przychodach trzeba dołączyć zaświadczenie płatnika składek, określające kwotę przychodu, a jeśli dana osoba opłaca składki sama za siebie - musi dołączyć własne oświadczenie.

Podstawa prawna:
- ustawa z 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej,
- art. 104-106 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.