Jeszcze przed 2024 r. pracodawca musi udzielić pracownikom 2 dni wolnego. Jeśli nie, grozi mu grzywna do 30 000 zł

• Nie musisz być rodzicem, żeby skorzystać ze zwolnienia od pracy
• Pracownik sam decyduje jak wykorzysta zwolnienie
• Pracodawca musi się zgodzić na udzielenie pracownikowi wolnego

Nie musisz być rodzicem, żeby skorzystać ze zwolnienia od pracy

Każdy pracownik wychowujący przynajmniej jedno dziecko w wieku do 14 lat ma prawo w ciągu roku kalendarzowego do zwolnienia od pracy w wymiarze 16 godzin albo 2 dni, za które zachowuje prawo do wynagrodzenia (art. 188 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy). Pracownicy często błędnie myślą, że aby skorzystać z tego prawa, trzeba być rodzicem. Tymczasem ustawodawca mówi o pracownikach wychowujących dziecko, a więc odnosi się do pewnego stanu faktycznego i nie nawiązuje w ogóle ani do rodzicielstwa, ani do innej więzi formalnej łączącej pracownika z dzieckiem, np. przysposobienia. Oznacza to, że każdy pracownik, który faktycznie wychowuje dziecko w wieku do 14 lat, ma prawo skorzystać ze zwolnienia od pracy we wskazanym wymiarze, a z kolei ten, który jest rodzicem, ale nie wychowuje dziecka, nie będzie miał takiego prawa.

Pracownik sam decyduje jak wykorzysta zwolnienie

O tym, czy w danym roku kalendarzowym wykorzystać zwolnienie w wymiarze dziennym, czy godzinowym, pracownik decyduje sam w pierwszym wniosku o jego udzielenie, który składa pracodawcy (w wersji papierowej lub elektronicznej). Ustawodawca nie ograniczył tego, w ilu częściach może być wykorzystane zwolnienie godzinowe, więc pracownik może je podzielić nawet na 16 części, każda po 1 godzinie. Trzeba jednak pamiętać, że jeżeli jest zatrudniony w niepełnym wymiarze czasu pracy, to godzinowy wymiar zwolnienia ustala się dla niego proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy, który go obowiązuje, np. osoba zatrudniona na ½ etatu, będzie miała prawo wykorzystać 8 godzin zwolnienia (1/2 z 16 godzin). Łatwo więc zauważyć, że w niektórych przypadkach pracownikom, którzy nie pracują na pełnym etacie, bardziej będzie się opłacało wykorzystać zwolnienie w dniach, niż w godzinach. Na przykład, jeżeli pracownik zatrudniony na pół etatu pracuje co drugi dzień po 8 godzin, to korzystając ze zwolnienia udzielanego w dniach, będzie mógł w praktyce wykorzystać 2 dni, każdy po 8 godzin. Jeżeli jednak zdecyduje się na wykorzystanie zwolnienia w wymiarze godzinowym, to trzeba będzie go proporcjonalnie pomniejszyć.

Pracodawca musi się zgodzić na udzielenie pracownikowi wolnego

Wniosek pracownika o udzielenie zwolnienia od pracy na opiekę nad dzieckiem jest dla pracodawcy wiążący, a więc musi się zgodzić na udzielenie go pracownikowi. Przepisy nie wskazują z jakim wyprzedzeniem pracownik powinien uprzedzić pracodawcę o zamiarze skorzystania ze swojego uprawnienia. Przyjmuje się, że należy to zrobić możliwie jak najwcześniej – tak, aby pracodawca mógł zorganizować pracę w zakładzie. Trzeba pamiętać, że prawo do zwolnienia nie przechodzi na kolejny rok – jeśli pracownik nie wykorzysta wolnego do końca grudnia, to ono przepadnie. Jednocześnie odmawianie pracownikowi udzielenia zwolnienia w okresie, w którym mu ono przysługuje, narusza przepisy o uprawnieniach pracowników związanych z rodzicielstwem i stanowi wykroczenie podlegające karze grzywny od 1000 zł do 30 000 zł.

Podstawa prawna

art. 188 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (j.t. Dz.U. z 2023 r. poz. 1465)