Rozpowszechnianie wizerunku-kogo można pokazywać w środkach masowego przekazu

Ustawodawca uznał, że, wizerunek człowieka jest oddzielnym i niezależnym dobrem osobistym chronionym przepisami Kodeksu cywilnego. Zgodnie bowiem z treścią artykułu 81 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2000 r., Nr 80, poz. 904 ze zm.) dalej zwanej „Ustawą”, rozpowszechnianie wizerunku wymaga zezwolenia osoby na nim przedstawionej. W braku zaś wyraźnego zastrzeżenia takiej zgody zezwolenie nie jest wymagane, jeżeli osoba ta otrzymała umówioną opłatę za pozowanie. Treść prawa określonego w powołanym wyżej przepisie przesądza zatem o zasadach rozpowszechniania wizerunku, w tym oczywiście i za pośrednictwem środków masowego przekazu.

Zobacz: Jaki jest zakres ochrony wizerunku osoby?

Zasadą jest zatem, iż dla rozpowszechnienia wizerunku niezbędna jest zgoda danej osoby. Przepisy nie przesądzają przy tym, w jaki sposób ma być ona wyrażona, przy czym fakt udzielenia zezwolenia nie może ulegać wątpliwości i nie może mieć charakteru abstrakcyjnego tj. zezwolenie powinno więc dotyczyć zarówno czasu, jak i miejsca rozpowszechniania wizerunku oraz formy, kontekstu i celu jego prezentacji. 

Zgodnie z Ustawą, zezwolenie nie jest wymagane w przypadku, gdy osoba pozująca otrzymała umówioną opłatę za pozowanie, a ponadto dodatkowo nie zastrzegła w sposób nie budzący wątpliwości, iż dla rozpowszechniania jej wizerunku wymagana jest jej zgoda.

Art. 81 ust. 2 Ustawy określa dwa wyjątki od zasady wymogu uzyskania zgody na rozpowszechnianie wizerunku. Zgody takiej nie wymaga rozpowszechnianie wizerunku osoby powszechnie znanej, np. polityków, ale tylko wtedy, gdy związane jest to z wykonywaniem przez nich funkcji publicznych – politycznych, społecznych czy zawodowych oraz osoby stanowiącej jedynie szczegół całości, z czym najczęściej można spotkać się przy okazji transmisji z dużych masowych imprez, np. sportowych, kulturalnych, rozrywkowych, o ile wizerunek konkretnej osoby nie jest w sposób szczególny uwypuklony i nie stanowi on podstawowej treści zdjęcia. 

W odniesieniu do pierwszego z tych wyjątków może wystąpić wątpliwość, kogo należy uznawać za osobę powszechnie znaną. Ustawa nie wprowadza bowiem definicji tego pojęcia. Ustalenie okoliczności, czy dany wizerunek jest wizerunkiem osoby powszechnie znanej będzie więc każdorazowo zależne od konkretnego przypadku jego rozpowszechnienia, kręgu jego odbiorców lub terytorialnego zasięgu.

W odniesieniu do drugiego z wyżej wymienionych wyjątków problemem może być ustalenie granicy pomiędzy ujęciem wizerunku jako szczegółu, a ujęciem wizerunku jako zasadniczego elementu danego ujęcia.

Zobacz: Wizerunku nie należy utożsamiać z nazwiskiem

Możliwość rozpowszechniania wizerunku osoby powszechnie znanej bez jej zgody wymaga istnienia związku danej publikacji z pełnieniem przez tę osobę funkcji publicznych. Taka regulacja chroni „osoby publiczne” przed ingerencją w ich życie prywatne. Istotne znaczenie ma więc nie tylko kontekst zamieszczonej fotografii, ale również moment jej sporządzenia. Innymi słowy, jeżeli wizerunek osoby powszechnie znanej został wykonany w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych, fakt sprzeciwienia się jej wykonaniu tego wizerunku nie ma znaczenia dla możliwości jego publikacji.

W odniesieniu do osób nie będących powszechnie znanymi, możliwość rozpowszechniania ich wizerunku bez wymaganej Ustawą zgody, ograniczona została tylko do sytuacji, gdy osoba, której wizerunek podlega rozpowszechnieniu, stanowi jedynie szczegół przedstawianej całości. Obowiązek uzyskania zgody takiej osoby w ww. sytuacji nie będzie istniał nawet wówczas, gdy daną osobę można będzie zidentyfikować. Z punktu widzenia Ustawy, istotna jest bowiem obiektywna ocena konkretnych okoliczności, nie zaś subiektywne odczucie osoby zainteresowanej.

Jeżeli więc publikacja danego zdjęcia nie ma na celu rozpowszechniania wizerunku właśnie tej osoby, nie może się ona jedynie powoływać na fakt, iż można ją na nim rozpoznać.

Autor: Marta Domagała-Prawnik