REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Rozwód po śmierci małżonka i ochrona majątku zmarłego. Jakie są przepisy?

Subskrybuj nas na Youtube
Dołącz do ekspertów Dołącz do grona ekspertów
Pamela Opoczka
Adwokat Krakowskiej Izby Adwokackiej
Rozwód po śmierci małżonka i ochrona majątku zmarłego. Jakie są przepisy?
Rozwód po śmierci małżonka i ochrona majątku zmarłego. Jakie są przepisy?
ShutterStock

REKLAMA

REKLAMA

Nie jest możliwe w polskim prawie uzyskanie rozwodu po śmierci małżonka. Jeśli toczy się postępowanie rozwodowe, jeden z małżonków umiera, to po jego śmierci sprawa podlega umorzeniu. Czy można zatem w jakiś sposób ochronić majątek zmarłego tak aby żyjący małżonek po nim nie dziedziczył?

Rozwód po śmierci małżonka a polskie prawo

Kilka tygodni temu było głośno na temat śmierci Shannen Doherty, aktorki znanej z serialu Beverly Hills 90210. Emocji wówczas dodał fakt, że kobieta otrzymała rozwód po swej śmierci. Pojawiły się pytania czy takie rozwiązanie byłoby możliwe w polskim systemie prawnym. Jest to niezwykle ważna kwestia, gdyż wpływa na kwestię dziedziczenia. Wydawałoby się to niesprawiedliwe gdyby niewierny małżonek, z którym osoba zmarła zamierzała się przed śmiercią rozwieść, mógł w takiej sytuacji dziedziczyć po niej majątek.

REKLAMA

REKLAMA

Ważne

Odpowiadając na postawione pytanie trzeba jednak zaprzeczyć. Otóż nie jest możliwe w polskim prawie uzyskanie rozwodu po śmierci małżonka. Jeśli toczy się postępowanie rozwodowe, a jeden z małżonków umiera, to po jego śmierci sprawa podlega umorzeniu. Stanowi o tym wprost art. 446 Kodeksu postępowania cywilnego. Sąd dokonuje umorzenia sprawy z urzędu. 

Wymaga podkreślenia, że nieistotne jest na jakim etapie rozpoznawania sprawy osoba zmarła. Umorzenie całej sprawy dotyczy nawet sytuacji, gdy została ona skierowana wskutek apelacji strony do sądu II instancji. W takim przypadku sąd II instancji uchyli wyrok wydany przez sąd I instancji i postanowi o umorzeniu całego toczącego się postępowania. W konsekwencji, pozostały przy życiu małżonek będzie pełnoprawnie należeć do kręgu spadkobierców ustawowych po zmarłym. 

Jak chronić majątek?

Czy można zatem w jakiś sposób ochronić majątek zmarłego tak aby żyjący małżonek po nim nie dziedziczył? Istnieje takie rozwiązanie. Z pomocą w takiej sytuacji przychodzi powództwo o wyłączenie małżonka od dziedziczenia. Jego podstawą jest regulacja zawarta w art. 940 Kodeksu cywilnego:

§  1. Małżonek jest wyłączony od dziedziczenia, jeżeli spadkodawca wystąpił o orzeczenie rozwodu lub separacji z jego winy, a żądanie to było uzasadnione.

§  2. Wyłączenie małżonka od dziedziczenia następuje na mocy orzeczenia sądu. Wyłączenia może żądać każdy z pozostałych spadkobierców ustawowych powołanych do dziedziczenia w zbiegu z małżonkiem; termin do wytoczenia powództwa wynosi sześć miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o otwarciu spadku, nie więcej jednak niż jeden rok od otwarcia spadku.

Aby móc wnieść taki pozew, musi zaistnieć kumulatywnie kilka przesłanek:

REKLAMA

  1. wytoczenie powództwa jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy w chwili śmierci spadkodawcy toczyło się postępowanie o rozwód;
  2. z roszczeniem mogą wystąpić tylko pozostali spadkobiercy ustawowi powołani do dziedziczenia w zbiegu z żyjącym małżonkiem;
  3. termin do wytoczenia powództwa liczony jest dla każdego ze spadkobierców odrębnie i wynosi sześć miesięcy od dnia, w którym dany spadkobierca dowiedział się o otwarciu spadku (tj. o śmierci spadkodawcy), nie więcej jednak niż jeden rok od daty otwarcia spadku; 
  4. możliwe jest wyłączenie dziedziczenia jedynie wtedy gdy spadkodawca wystąpił o orzeczenie rozwodu lub separacji z winy żyjącego małżonka lub w odpowiedzi na pozew o rozwód ze strony przeciwnej wnosił o orzeczenie jego winy;
  5. żądanie orzeczenia o winie przez spadkodawcę w postępowaniu rozwodowym było uzasadnione.

Co z zachowkiem?

Należy zatem zauważyć, że kluczową kwestią jest to, aby spadkodawca za życia domagał się orzeczenia o winie po stronie drugiego małżonka, nawet jeśli był stroną pozwaną w procesie. Spadkodawca mógł też domagać się rozwodu z winy obu stron – warunek do powództwa z art. 940 Kodeksu cywilnego wtedy także zostanie spełniony. Natomiast, co niezwykle ważne, nie jest już dopuszczalne kierowanie powództwa o wyłączenie małżonka spadkodawcy od dziedziczenia, jeżeli za życia spadkodawca żądał oddalenia powództwa o rozwód, a także gdy chciał rozwodu lub separacji bez orzekania o winie. Nie można wystąpić ze wspomnianym powództwem również w sytuacji, gdy postępowanie rozwodowe zostało co prawda zainicjowane, ale sąd zwrócił pozew z powodu braków formalnych albo też gdy powództwo zostało skutecznie przez stronę cofnięte. 

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Istotnym warunkiem, który jest niezbędny do uwzględnienia powództwa z art. 940 Kodeksu cywilnego jest to, aby sąd uznał, że występowały podstawy do orzeczenia rozwodu (lub separacji) z winy małżonka pozostałego przy życiu albo z winy obojga małżonków. Muszą zatem występować argumenty uzasadniające nastąpienie zupełnego i trwałego (w przypadku separacji tylko zupełnego) rozkładu pożycia małżeńskiego między stronami. Pamiętajmy, że takiej oceny nie dokonuje sąd rodzinny, przed którym toczyło się postępowanie w sprawie o rozwód lub separację, wszak postępowanie to zostało umorzone w wyniku śmierci strony. Dokonuje tej oceny sąd spadku. Zgodnie z art. 628 Kodeksu postępowania cywilnego, „do czynności w postępowaniu spadkowym, które należą do zakresu działania sądów, wyłącznie właściwy jest sąd ostatniego miejsca zwykłego pobytu spadkodawcy, a jeżeli jego miejsca zwykłego pobytu w Polsce nie da się ustalić, sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część (sąd spadku)”.

Ważne

Wyłączenie małżonka od dziedziczenia ustawowego skutkuje pozbawieniem go prawa do zachowku po zmarłym współmałżonku. 

Adwokat Pamela Opoczka

 

 

oprac. Wioleta Matela-Marszałek
Zapisz się na newsletter
Najlepsze artykuły, najpoczytniejsze tematy, zmiany w prawie i porady. Skoncentrowana dawka wiadomości z różnych kategorii: prawo, księgowość, kadry, biznes, nieruchomości, pieniądze, edukacja. Zapisz się na nasz newsletter i bądź zawsze na czasie.
Zaznacz wymagane zgody
loading
Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich
Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji kliknij tutaj.
success

Potwierdź zapis

Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.

failure

Coś poszło nie tak

Źródło: Źródło zewnętrzne

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

REKLAMA

Prawo
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Luka w przepisach. Opiekun niepełnosprawnych traci 847 zł miesięcznie (4134 zł - 3287 zł). Zyskuje święty spokój

W okresie przyznawania świadczenia wspierającego (kiedy nie wiadomo, czy osoba niepełnosprawna otrzyma odpowiednio dużo punktów poziomu potrzeby wsparcia), opiekun otrzymuje świadczenie pielęgnacyjne. Potem musi je oddać wstecznie, a za ten sam okres osoba niepełnosprawna ma świadczenie wspierające. Rząd podpowiada (za przepisami), że rodzina osoby niepełnosprawnej może wybrać świadczenie pielęgnacyjne rezygnując ze wspierającego. Tyle, że to się nie opłaca bo świadczenie pielęgnacyjne jest niższe od wspierającego (w jego maksymalnej wysokości).

Nie jest źle. Świadczenie pielęgnacyjne z podwyżką o 99 zł. Tragedia w zasiłku pielęgnacyjnym 215,84 zł

Jak wygląda ranking świadczeń w 2026 r.? Zasiłek pielęgnacyjny nie będzie miał podwyżki (aż do początku 2028 r.). Jak rząd tłumaczy, dlatego, że 1 mln osób z zasiłkiem pielęgnacyjnym (większa część ze stopniem umiarkowanym niepełnosprawności) może się starać o świadczenie wspierające, które otrzymywało na koniec marca 2025 r. około 120 000 osób niepełnosprawnych (większa część beneficjentów ma stopień znaczny niepełnosprawności). Zupełnie inna sytuacja w 2026 r. (i kolejnych latach jest w świadczeniu pielęgnacyjnym (zarówno "starym" jak i "nowym"). W 2026 r. świadczenie to będzie podwyższone o 99 zł. To 3% podwyżka na 2026 r. Nie tak duża jak w latach minionych, kiedy mieliśmy galopująca inflację. Ale porównując z 0% podwyżki dla zasiłku pielęgnacyjnego, nie wygląda to źle. Opiekunowie osób niepełnosprawnych otrzymają w 2026 r. 3386 zł.

Wytyczne w MOPS, żeby dawać jak najmniej zasiłków. Fałsz czy prawda? Na przykładzie zasiłku celowego 200 zł i zasiłku stałego dla stopnia umiarkowanego [List]

Wiele osób piszących do Infor.pl opisuje swoje doświadczenia co do teorii, że zostało wydane odgórne polecenie ograniczania świadczeń wypłacanych przez MOPS. Przykładowo w artykule publikujemy list czytelnika, który twierdzi, że ma informację o poleceniach wydawanych dla pracowników socjalnych w MOPS, aby starali się ograniczyć kwoty przeznaczane na świadczenia dla potrzebujących. Od czasu zaniżania punktacji w WZON co do świadczenia wspierającego (poziom potrzeby wsparcia) stale widzę na forach internetowych tego typu opinie. Jak w każdej teorii spiskowej nie wiadomo, kto miałby wydawać takie zalecenia oraz jak możliwe jest ich wdrożenie i kontrolowanie. Niemniej zjawisko takiego postrzegania MOPS, PZON. WZON, PFRON istnieje od lat i chyba się nasila od 2024 r. (prawdopodobnie z uwagi na powszechnie krytykowaną praktykę przyznawania punktów do świadczenia wspierającego).

Spadek i zachowek a obowiązki rodzinne. Przepisy po zmianach

Niedopełnianie obowiązków rodzinnych może wpływać na późniejsze kwestie dotyczące dziedziczenia. Niekiedy jednak odsunięcie krewnych od spadku nie należy do najłatwiejszych. Trzeba pamiętać o szeregu wymogów. Jakich?

REKLAMA

Znalazłeś pracę, ale ją straciłeś? Nowe przepisy pozwalają bezrobotnym wrócić do zasiłku

1 czerwca 2025 roku weszła w życie nowa ustawa o rynku pracy, która wprowadza zmiany dotyczące powrotu do zasiłku dla bezrobotnych. Zgodnie z nowymi przepisami, osoba bezrobotna, która podjęła pracę lub rozpoczęła działalność gospodarczą, będzie mogła ponownie ubiegać się o zasiłek, jeśli spełni ustalone kryteria. Jakie? Oto szczegóły.

W 2026 roku pracownik z najniższym wynagrodzeniem dostanie ponad 14 tys. zł za rozwiązanie umowy. Skąd ta kwota?

Na co mogą liczyć najniżej wynagradzani pracownicy w przypadku niespodziewanej utraty pracy? Obowiązujące przepisy jasno regulują ich prawa i obowiązki pracodawców. Jednym z nich jest wypłata odprawy pieniężnej. Ale czy będzie należała się każdemu?

Umiarkowany stopień niepełnosprawności. Co przysługuje [LISTA 2026]

Osoby z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności nierzadko zastanawiają się nad tym, na jakiego rodzaju wsparcie mogą liczyć. Co daje orzeczenie? Jakie są przywileje w pracy? Czy w 2026 r. wzrosną kwoty dostępnych świadczeń i zasiłków? Co z kryteriami dochodowymi? Kto może dostać świadczenie wspierające z ZUS? Prezentujemy najważniejsze zasady w MOPS, PFRON i nie tylko.

Sąd unieważnił kredyt hipoteczny z WIBOR-em. W umowie zabrakło tych ważnych informacji. Co to oznacza dla innych kredytobiorców?

W dniu 23 października 2025 r. Sąd Okręgowy w Suwałkach, I Wydział Cywilny sygn. akt I C 600/23 unieważnił umowę kredytu hipotecznego opartego na stawce referencyjnej WIBOR, zawartą w 2021 r. z BNP Paribas Bank Polski S.A. To ważny sygnał dla rynku - sądy coraz uważniej przyglądają się przejrzystości umów kredytowych i temu, czy konsument ma realną szansę zrozumieć mechanizm oprocentowania.

REKLAMA

Urlop regeneracyjny dla wszystkich. Aż 3 miesiące płatnego wolnego po spełnieniu prostych warunków. Od kiedy będzie można korzystać?

Czy już niedługo każdy pracownik będzie mógł skorzystać aż z 3 miesięcy płatnego wolnego co 7 lat? Jedynym warunkiem, który trzeba by spełnić, byłoby odpowiednio długie świadczenie pracy na rzecz jednego pracodawcy. Problemy zdrowotne nie byłyby warunkiem udzielenia wolnego.

Choroba się przedłuża i kończy się zasiłek chorobowy? ZUS: bez obaw – jest jeszcze świadczenie rehabilitacyjne. Jak je uzyskać?

Świadczenie rehabilitacyjne może dostać osoba, która po wyczerpaniu zasiłku chorobowego nadal jest chora, a dalsze leczenie lub rehabilitacja dają jej szanse na odzyskanie zdolności do pracy. Świadczenie nie jest przyznawane z urzędu, tylko trzeba złożyć wniosek. O stanie zdrowia i konieczności przyznania świadczenia rehabilitacyjnego orzeka lekarz orzecznik ZUS - wyjaśnia Beata Kopczyńska, regionalny rzecznik prasowy ZUS województwa śląskiego.

REKLAMA