Niepełnosprawność, świadczenie pielęgnacyjne

W dniu 26 maja 2025 r. zostało wydane rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, które „ugruntowało” w przepisach dotyczących orzekania o niepełnosprawności wcześniejsze wytyczne Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych, które miały na celu zakończenie procederu „upokarzania” osób z trwałą niepełnosprawnością, zmuszając je do wielokrotnego stawania przed zespołami orzeczniczymi celem udowadniania braku szans na poprawę stanu zdrowia. Okazuje się jednak, że dla osób niepełnosprawnych, które ukończyły 16 rok życia – nie są one jednak tak korzystne, jak zakładały ww. przełomowe wytyczne Łukasz Krasonia z marca 2025 r.

Publikacja w Monitorze Polskim określiła kwotę świadczenia pielęgnacyjnego na 2025 r. Rząd podniósł ją na 3287 zł. Podwyżka o 10%. Taka sama jak podwyżka pensji minimalnej w 4666 zł brutto (w 2025 r.). 

We wtorek, 27 maja 2025 r. w Dzienniku Ustaw opublikowane zostało rozporządzenie ws. orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności. Rozporządzenie to wprowadza nowe zasady dotyczące minimalnych okresów ważności orzeczeń o niepełnosprawności.

Tysiące opiekunów osób niepełnosprawnych otrzymują w całej Polsce decyzje (burmistrzów, wójtów i prezydentów miast) z wezwaniami do zwrotu od 10 000 zł do 42 000 zł. Chodzi o świadczenie pielęgnacyjne wypłacane w okresie rozpatrywania wniosku o przyznanie poziomu wsparcia (często okres roku i więcej). Nie można łączyć świadczenia wspierającego i pielęgnacyjnego. Rodziny osób niepełnosprawnych twierdzą, że nie wiedziały o konieczności zwrotu np. 13 000 zł - 24 000 zł. MOPS twierdzą, że pod koniec 2023 r. wysłały każdej osobie mającej stare świadczenie pielęgnacyjne ulotkę z taką informacją. I dlatego ich żądanie zwrotu pieniędzy jest w pełni legalne.

Opiekunowie osób niepełnosprawnych (stopień znaczny) mają możliwość legalnego pracowania w komisjach wyborczych bez ryzyka utraty świadczenia pielęgnacyjnego. Ryzyko takie dotyczy oczywiście tylko „starego” świadczenia pielęgnacyjnego (prawo do niego powstało przed 2024 r.), gdyż „nowe” świadczenie pielęgnacyjne pozwala na łączenie opieki (nad niepełnosprawnymi dziećmi do 18-roku życia) z pracą zawodową. W tym przypadku ustawodawca założył, że przy tylu formach odpłatnej opieki nad dziećmi rodzice niepełnosprawnego dziecka dadzą radę zapewnić mu opiekę i pójść do pracy.

Prawie 1,5 roku obowiązywania ustawy o świadczeniu wspierających pokazało trzy słabe punkty nowych przepisów. Są to 1) zwroty świadczenia pielęgnacyjnego 2) składki ubezpieczeniowe (zdrowotna i emerytalna) na rzecz opiekuna 3) zasiłek dla bezrobotnych dla opiekuna (ten zasiłek daje czas na dostosowanie się do rynku pracy po utracie świadczenia pielęgnacyjnego, a w praktyce niekiedy trudno go otrzymać).

Zasiłek pielęgnacyjny 2025 r. i 2026 r. Kto może wystąpić o zasiłek pielęgnacyjny? Komu przysługuje zasiłek pielęgnacyjny? Kiedy należy złożyć wniosek o zasiłek pielęgnacyjny? Jaka jest wysokość zasiłku pielęgnacyjnego? Czy ulegnie zmianie?

Podeszły wiek – jeżeli wynika z niego obniżenie sprawności danej osoby na poziomie, który powoduje ograniczenia w pełnieniu ról społecznych, czyli w codziennym funkcjonowaniu – jest czynnikiem, który, w sposób pośredni, może determinować niepełnosprawność danej osoby. Z danych GUS wynika, że ponad 62 proc. wszystkich osób niepełnosprawnych w Polsce, to osoby w wieku powyżej 60 roku życia. Jeżeli zachodzą ku temu przesłanki – warto, żeby osoby w wieku senioralnym, zadbały o uzyskanie dla siebie orzeczenia o stopniu niepełnosprawności, ponieważ na jego podstawie, przysługuje im prawo do szeregu świadczeń, ulg i uprawnień.

„Jestem już na emeryturze, którą wypłaca mi ZUS. Mój stan zdrowia w ostatnim czasie znacznie się pogorszył. Czy w związku z tym mogę ubiegać się o stopień niepełnosprawności? Co daje orzeczenie w przypadku osoby starszej” – pyta Czytelniczka.

Przedsiębiorcy, którzy mają orzeczenie o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności mogą korzystać z ulgi i obniżyć roczną składkę na ubezpieczenie zdrowotne. Krzysztof Cieszyński, Regionalny Rzecznik Prasowy województwa pomorskiego wyjaśnia jakie warunki trzeba spełnić, by skorzystać z tej ulgi.

Kontrowersji wokół Karty Dużej Rodziny ciąg dalszy. Dlaczego? Bo nie dla wszystkich niepełnosprawnych dzieci Karta Dużej Rodziny jest bez ograniczeń wiekowych. Uprzywilejowane są osoby ze stopniem znacznym i lekkim. Zadajemy więc pytanie: czemu znowu stopień lekki pokrzywdzony przez prawo?

Pracownikowi z orzeczeniem o znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnoprawności przysługuje prawo do dodatkowego urlopu wypoczynkowego. Nie przysługuje on jednak od razu i nie w każdym przypadku. Stąd propozycja zmiany aktualnych przepisów.

Rok 2025 jest wyjątkowo obfitujący w zmiany prawa czy też projekty zmian w zakresie uprawnień dla osób z niepełnosprawnościami i ogólnie dla całego systemu orzecznictwa. Ale to nie koniec! Idą kolejne zmiany i to na z góry określone lata: na 2026, 2027 a nawet 2028 r. Perspektywa odległa - to fakt, ale takie działania jak zapowiada resort pracy wymagają długiej perspektywy. Udało się dotrzeć do informacji, z których wynika, że MRPiPS ogłasza program: "Przebudowa modelu orzekania o niepełnosprawności". Co będzie obejmował program, do kogo jest skierowany i co można zyskać?

Kłopotem są świadczenia konkurencyjne do świadczenia pielęgnacyjnego. Zdaniem MOPS jeżeli opiekun osoby niepełnosprawnej miał jakieś świadczenie (np. renta) przed 2024 r. i nie zrezygnował z niego przed tą datą, to opiekun nie może otrzymać starego świadczenia pielęgnacyjnego w 2024 r. albo 2025 r. Opiekunowie liczyli na interpretację przepisów polegającą na tym, że mogą wybrać jedno ze świadczeń (także w 2024 r. albo 2025 r.). Jeżeli jednak pielęgnacyjne zostanie przyznane w 2024 r., to czy to jest możliwe skoro od 1 stycznia 2024 r. weszło świadczenie wspierające?

Zapadł bardzo ważny wyrok sądu administracyjnego (WSA), z którego wynika, że opiekunka albo opiekun osoby niepełnosprawnej wcale nie musi oddawać świadczenia pielęgnacyjnego do MOPS w związku ze świadczeniem wspierającym (dla osoby niepełnosprawnej). Wydawałoby się, że wszystko jasne – jest świadczenie wspierające dla osoby niepełnosprawnej więc zwracamy świadczenie pielęgnacyjne. Bo są to świadczenia konkurencyjne - albo jedno albo drugie. Ale nie. Sąd stwierdził:

Nie wiele osób wie, ale w stosunku do osób z tzw. I grupą - z orzeczoną niepełnosprawnością w stopniu znacznym, obowiązuje specjalna ustawa. Jest to ustawa szczególnych rozwiązaniach wspierających osoby o znacznym stopniu niepełnosprawności. Zawiera ona szereg uprawnień i przywilejów. Jej przepisy obowiązują również w 2025 r.

W przepisach był zakaz przyznawania świadczenia pielęgnacyjnego, gdy niepełnosprawni (stopień znaczny) (np. mąż, żona) opiekowali się niepełnosprawnym członkiem rodziny. Było to dopuszczalne tylko wtedy, gdy opiekun miał stopień umiarkowany albo lekki. Dlaczego tak stanowiło prawo? Było w przepisach zaszyte domniemanie, że opiekun ze stopniem znacznym nie da rady opiekować się inną osobą niepełnosprawną z tym stopniem (stare świadczenie pielęgnacyjne było tylko dla tego stopnia znacznego).

W artykule omawiamy taką sytuację. Jest skomplikowana bo dotyczy zwrotu świadczenia pielęgnacyjnego przez opiekuna i jego problemów z utratą ubezpieczenia w NFZ z mocą wsteczną (tak twierdzą MOPS, zobaczymy co na to powiedzą sądy).

Nie wiadomo dlaczego rodzaj świadczeń jest zależny od wieku nabycia niepełnosprawności. Piotr o kulach od 17. roku życia, to np. renta socjalna (albo stare świadczenie pielęgnacyjne ewentualnie przejście na nowe świadczenie wspierające). Paweł o kulach od 30-ego roku to renta z tytułu niezdolności do pracy. Piotr może się starać o dodatek dopełniający (jeżeli spełni kryterium niesamodzielności). Paweł spełniając to samo kryterium nie otrzyma tego dodatku do renty chorobowej bo dodatku nie ma. Został obiecany przez rząd pół roku, ale trwają praca analityczne nad ustawą.

„Stare” świadczenie pielęgnacyjne może otrzymać osoba niepełnosprawna ze stopniem umiarkowanym niepełnosprawności (oczywiście jako opiekun). Osoba ta może bowiem podjąć pracę, a warunkiem otrzymania tego świadczenia była sytuacja, kiedy opiekun dokonywał wyboru: 1) będę pracował albo 2) będą opiekunem osoby niepełnosprawnej. Wniosek? Opiekunem osoby niepełnosprawnej ze znacznym stopień niepełnosprawności, nie może być inna osoba niepełnosprawna (stopień umiarkowany albo lekki), która nie może pracować (potencjalnie). Jeżeli jednak osoba niepełnosprawna może pracować, to hipotetycznie może otrzymać status opiekuna i świadczenie pielęgnacyjne (stare).

Emerytalna dyskryminacja polega na tym, że przy świadczeniu wspierającym korzystniej są opłacane składki ubezpieczeniowe (emerytalna i rentowa) niż przy świadczeniu pielęgnacyjnym. Dla pielęgnacyjnego składki są opłacane tylko 20 i 25 lat. Dla świadczenia wspierającego nie ma tego ograniczenia. W obu przypadkach składki płacą w imieniu rządu samorządowcy (na przykład wójt). Z niewiadomych powodów w przypadku świadczenia pielęgnacyjnego składki płaci się tylko przez krótszy okres. Dotyczy to nie tylko świadczenia pielęgnacyjnego, ale także specjalnego zasiłku opiekuńczego i zasiłku dla opiekuna. Szczegóły w artykule.

Na orzeczeniu o stopniu niepełnosprawności znaleźć można symbol niepełnosprawności. Niektóre osoby mogą mieć przypisane więcej niż jeden symbol. Co oznaczają poszczególne symbole? Czy można mieć więcej niż jeden symbol?

Dość z tym - alarmują rodzice! Co z tego, że są wytyczne co do stałego orzeczenia o niepełnosprawności czy stopniu, jak komisje orzecznicze w ogóle nie chcą kwalifikować pod daną chorobę uprawniającą do tego. Mówią: nie bo nie! Znaczenie ma prawne a nie potoczne rozumienie niepełnosprawności. Komisje podpierają się przepisami, a w rzeczywistości chore dzieci są bez orzeczeń o niepełnosprawności. Komisje orzecznicze działają bezprawnie? Sąd: dla WZON i PZON brak podstaw prawnych do stosowania zawężonego katalogu stanów chorobowych, ustalonego z przekroczeniem upoważnienia ustawowego.

Są już opublikowane 4 dokumenty ważne dla osób niepełnosprawnych mających prawo do otrzymania orzeczenia stałego o niepełnosprawności. To wytyczne dla WZON i PZON. Komisje będą w szerszym zakresie (niż jeszcze kilka dni temu) orzekały takie orzeczenia dla zarówno dzieci jak i dorosłych chorujących na jedną z wskazanych w wytycznych chorób. Wytyczne dotyczą przede wszystkim dzieci bo choroby te są od dnia narodzin. Można jednak nowe zasady stosować także wobec dorosłych.

Leki przepisane przez lekarza, zabiegi rehabilitacyjne i ulga rehabilitacyjna to tematy, które wywołują wiele pytań wśród podatników. Czy terapia również wchodzi w zakres odliczeń? Kto może skorzystać z tego przywileju podatkowego i jakie warunki trzeba spełnić? Sprawdzamy, co mówi prawo o odliczeniach na cele rehabilitacyjne.