Czy można zignorować system kaucyjny i dalej wyrzucać puszki, plastikowe i szklane butelki do odpadów segregowanych tak jak dotychczas? Czy grożą za to kary?

• Co obejmuje system kaucyjny?
• Czy można wyrzucać opakowania objęte systemem kaucyjnym do odpadów segregowanych?
• Czy coś mi grozi, jeżeli nie oddam butelki do systemu kaucyjnego?
• Dlaczego mimo braku zakazów, lepiej nie pomijać systemu kaucyjnego?
• Jak korzystać z systemu kaucyjnego?
• Co się dzieje z nieodzyskaną kaucją?

Co obejmuje system kaucyjny?

Krótkie przypomnienie - system kaucyjny dotyczy opakowań jednorazowych po napojach wprowadzanych na rynek po 1 października 2025 r. Opakowania muszą być oznaczone w wyraźny sposób, że podlegają systemowi kaucyjnemu. W obrocie nadal mogą się znajdować opakowania, które mu nie podlegają. Trzeba też pamiętać, że nie wszystkie opakowania napojów będą podlegały temu systemowi. Podlegają mu wyłącznie:

• puszki aluminiowe o pojemności do 1 litra – kaucja wynosi 0,50 zł,
• butelki plastikowe PET o pojemności do 3 litrów – kaucja wynosi 0,50 zł,
• butelki szklane o pojemności do 1,5 litra – kaucja wynosi 1,00 zł.

Warto pamiętać (co komplikuje system), że istnieją także pewne ustawowe wyjątki – system kaucyjny nie obejmuje np. puszek po piwie rzemieślniczym, butelek po wodzie niegazowanej w szkle powyżej 1,5 l czy opakowań wielokrotnego użytku. Kluczowe jest jednak sprawdzanie opakowań, to jest czy mają oznaczenie systemu kaucyjnego. Jeżeli je posiadają, to z całą pewnością podpadają pod system; jeżeli nie – należy się ich pozbywać w dotychczasowy sposób, to jest wrzucać do odpowiednich odpadów segregowanych.

Czy można wyrzucać opakowania objęte systemem kaucyjnym do odpadów segregowanych?

Jak się okazuje, od 1 października 2025 r. nie ma wcale zakazu wyrzucania opakowań objętych systemem kaucyjnym do pojemników na segregowane odpady komunalne. To oznacza, że opakowania podlegające systemowi kaucyjnemu można wrzucać do śmieci segregowanych. Nadal surowce z nich będą odzyskiwane przez gminny system zbiórki odpadów segregowanych. Oczywiście pomimo takiej możliwości, nie zachęcamy do ignorowania systemu kaucyjnego, do którego po prostu z czasem zapewne się przyzwyczaimy.

Czy coś mi grozi, jeżeli nie oddam butelki do systemu kaucyjnego?

Pomimo szerokiej kampanii informacyjnej, oraz szeregu informacji i materiałów edukacyjnych dostępnych na stronie Ministerstwa Klimatu i Środowiska dedykowanej systemowi kaucyjnemu, nie informuje ono o żadnych grożących karach czy innego rodzaju sankcjach za pozbywanie się opakowań objętych systemem kaucyjnym w dotychczasowy sposób – to jest wyrzucanie ich do odpowiednich odpadów segregowanych.

System funkcjonuje więc na razie jako zachęta o charakterze ekonomicznym – to jest zwracając opakowanie do systemu, odzyskamy kaucję. Trzeba zaś pamiętać, że rezygnując z tego, zakupy napojów w objętych systemem opakowaniach będą nas po prostu kosztowały więcej. Wrzucenie ich do żółtego pojemnika (plastik i metale) lub zielonego (szkło) spowoduje utratę kaucji.

Dlaczego mimo braku zakazów, lepiej nie pomijać systemu kaucyjnego?

Musimy również mieć na uwadze, że zaplanowany poziom odzysku surowców z opakowań systemu kaucyjnego został ustalony na docelowo 90%, a więc stosunkowo wysokim poziomie. System kaucyjny został zaplanowany jako samodzielny i niezależny od powszechnej zbiórki odpadów, za które odpowiadają gminy. Jeżeli skala rezygnacji z uczestniczenia w nim będzie na tyle duża, że zaburzy funkcjonowanie systemu, może się okazać, że koszty gospodarowania odpadami, które wszyscy ponosimy, ostatecznie wzrosną ze względu na nieosiąganie wystarczających poziomów recyklingu odpadów. Jeżeli masowo nie będziemy korzystać z tego systemu, to może się też okazać, że zostanie wprowadzona w przyszłości metoda kija, to jest ustawodawca zdecyduje się na kary za nieprzestrzeganie systemu kaucyjnego, np. podobne do tych, jakie funkcjonują w przypadku braku segregacji lub niewłaściwej segregacji odpadów komunalnych.

Jak korzystać z systemu kaucyjnego?

Jak już wyżej wspomniano, dotyczy on wyłącznie opakowań oznaczonych symbolem systemu kaucyjnego. Opakowania te muszą być zwracane do automatu zwrotnego lub punktu zwrotu opakowań, aby odzyskać wpłaconą kaucję i wspierać wysoki poziom recyklingu. Zwracane opakowania nie mogą być zgniecione, powinny być czyste (to jest bez resztek napojów). Naklejone etykiety mogą być pozostawione. W przypadku opakowań z występującą zakrętką, powinny one zostać zwrócone wraz z nią. Na opakowaniach powinien być czytelny kod kreskowy, szczególnie w przypadku zwrotu w automacie, gdyż bez tego rodzaj opakowania nie zostanie rozpoznany. Obowiązek przyjmowania zwrotu mają sklepy o powierzchni powyżej 200 m². Powinny one być także w wyraźny sposób oznaczone jako punkty przyjęć opakowań systemu kaucyjnego. Sklepy o powierzchni do 200 m² mogą dobrowolnie przystąpić do systemu, ale jeżeli taki sklep nie przystąpił, to nie ma obowiązku przyjąć od nas opakowania. Zwrot kaucji ma zaś następować natychmiastowo w formie gotówkowej lub na konto powiązane z okazaną przy zwrocie kartą płatniczą.

Co się dzieje z nieodzyskaną kaucją?

Nieodzyskana kaucja zasila operatorów systemu kaucyjnego, którymi w Polsce są spółki akcyjne, zwykle tworzone przez duże sieci sprzedaży i producentów napojów. Jednakże trzeba mieć na uwadze, że operatorzy działają w oparciu o ustawę o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi. Zgodnie z wymogami ustawy, spółki będące operatorami systemu działają w systemie non-profit, co oznacza, że swoje przychody – w tym te z nieodebranej kaucji – powinny być przeznaczane jedynie na zgodne z działalnością cele, a więc głównie na utrzymanie oraz rozwój systemu kaucyjnego i działalność zwiększającą poziom edukacji społeczeństwa w tym zakresie.