Wyrzucasz butelki z kaucją do śmieci? Oto czym to grozi w 2026 r. i ile na tym tracisz

• Jakie opakowania podlegają systemowi kaucyjnemu?
• W jaki sposób rozpoznać opakowanie objęte kaucją?
• Czy wolno wyrzucać opakowania kaucyjne do pojemników na odpady segregowane?
• Czy poniosę konsekwencje, jeśli nie zwrócę butelki w systemie kaucyjnym?
• Dlaczego warto uczestniczyć w systemie kaucyjnym pomimo braku kar?
• Jak prawidłowo korzystać z systemu kaucyjnego?
• Komu trafiają nieodebrane kaucje?
• System kaucyjny wystartował, choć w zwolnionym tempie

Jakie opakowania podlegają systemowi kaucyjnemu?

System kaucyjny obejmuje wyłącznie jednorazowe opakowania napojów trafiające do sprzedaży od 1 października 2025 r. Kluczowym warunkiem jest odpowiednie oznakowanie produktu. Na rynku wciąż będą dostępne napoje w opakowaniach niepodlegających temu systemowi – nie wszystkie bowiem zostały nim objęte. Kaucją obciążone są:

• puszki aluminiowe o pojemności do 1 l (kaucja 0,50 zł),
• butelki wykonane z PET do 3 l (kaucja 0,50 zł),
• szklane butelki do 1,5 l (kaucja 1,00 zł).

W jaki sposób rozpoznać opakowanie objęte kaucją?

Symbol systemu kaucyjnego umieszczony na opakowaniu może wyglądać następująco:

Należy pamiętać, że system kaucyjny nie ma charakteru powszechnego – ustawa przewiduje liczne wyłączenia (m.in. większe szklane butelki z wodą niegazowaną czy opakowania przeznaczone do wielokrotnego użytku). W obliczu tej złożoności warto trzymać się prostej reguły: każdorazowo sprawdzaj, czy na opakowaniu widnieje symbol kaucji. Jeśli tak – zwróć je w ramach systemu. Jeśli nie – wyrzuć do właściwej frakcji odpadów.

Czy wolno wyrzucać opakowania kaucyjne do pojemników na odpady segregowane?

Co ciekawe, od października 2025 roku za wrzucenie opakowań objętych kaucją do standardowych pojemników na śmieci nie przewidziano żadnych sankcji. Na razie nie zmienia się to również w 2026 r. Butelki PET czy metalowe puszki i tak trafią do recyklingu za pośrednictwem gminnej zbiórki odpadów. Jedna choć formalnie masz taką możliwość, niekoniecznie powinieneś z niej korzystać. System kaucyjny powstał po to, by ograniczyć masę odpadów – z biegiem czasu wszyscy przyzwyczaimy się do zwracania opakowań, a nawet drobne działania mają realny wpływ.

Czy poniosę konsekwencje, jeśli nie zwrócę butelki w systemie kaucyjnym?

Choć Ministerstwo Klimatu i Środowiska prowadzi rozbudowaną kampanię edukacyjną i udostępnia obszerne materiały dotyczące systemu kaucyjnego, nigdzie nie wspomina się o grożących karach czy sankcjach za pozbywanie się opakowań kaucyjnych w "tradycyjny sposób" – czyli poprzez wrzucanie ich do właściwych pojemników na odpady segregowane (żółtych na plastik i metal, zielonych na szkło).

Aktualnie system kaucyjny funkcjonuje głównie jako motywacja ekonomiczna – zwracając opakowanie, otrzymujemy z powrotem wpłaconą kaucję. Trzeba mieć świadomość, że rezygnacja z tej opcji przekłada się po prostu na wyższe wydatki na napoje w opakowaniach objętych systemem. Jeśli wrzucimy butelkę lub puszkę do żółtego (plastik/metal) bądź zielonego (szkło) pojemnika, kaucja bezpowrotnie przepada.

Dlaczego warto uczestniczyć w systemie kaucyjnym pomimo braku kar?

Należy podkreślić, że system kaucyjny zakłada odzysk surowców na poziomie aż 90% – to wyśrubowany cel. Ponieważ funkcjonuje on niezależnie od gminnych struktur segregacji, jego powodzenie zależy od czynnego zaangażowania konsumentów. Jeżeli znaczna część społeczeństwa zignoruje ten mechanizm, koszty gospodarki odpadami mogą pójść w górę, a władze w przyszłości mogą wprowadzić środki przymusu – na przykład kary za niestosowanie się do systemu, być może analogiczne do tych za nieprawidłową segregację śmieci.

Jak prawidłowo korzystać z systemu kaucyjnego?

Jak wcześniej zaznaczono, system kaucyjny dotyczy jedynie opakowań opatrzonych specjalnym symbolem kaucji. By odzyskać wpłacone pieniądze i wspomóc wysoki wskaźnik recyklingu, takie opakowania trzeba oddawać w automacie zwrotnym lub w dedykowanym punkcie odbioru. Przy zwrocie należy przestrzegać następujących zasad:

• Opakowania nie mogą być zgniecione i muszą być czyste – niedopuszczalne jest pozostawianie w nich resztek napojów.
• Etykiety przyklejone do opakowania można zostawić.
• Butelki z nakrętką należy zwracać wraz z nakrętką.
• Kod kreskowy na opakowaniu musi być czytelny – jest on niezbędny, szczególnie przy zwrocie w automacie, ponieważ bez niego urządzenie nie zidentyfikuje rodzaju opakowania.

Sklepy o powierzchni handlowej przekraczającej 200 m² mają obowiązek przyjmowania zwrotów opakowań kaucyjnych i muszą być odpowiednio oznakowane jako punkty zbiórki. Placówki o mniejszym metrażu mogą przystąpić do systemu dobrowolnie. Jeżeli konkretny sklep nie jest uczestnikiem systemu, nie ma obowiązku odbierania opakowań od klientów. Kaucja zwracana jest natychmiastowo – gotówką albo na rachunek powiązany z kartą płatniczą, którą klient okaże podczas zwrotu.

Komu trafiają nieodebrane kaucje?

Pieniądze z nieodebranych kaucji zasilają budżety operatorów systemu kaucyjnego – w Polsce są to przeważnie spółki akcyjne powołane przez dużych detalistów i producentów napojów. Istotne jest to, że operatorzy działają na podstawie ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi, która zobowiązuje ich do funkcjonowania w modelu non-profit. W praktyce oznacza to, że wszystkie przychody – w tym środki z kaucji nieodebranych przez konsumentów – mogą być przeznaczane wyłącznie na utrzymanie i rozwój systemu kaucyjnego oraz działania edukacyjne adresowane do społeczeństwa.

System kaucyjny wystartował, choć w zwolnionym tempie

Ministerstwo Klimatu i Ochrony Środowiska, w ok. miesiąc po uruchomieniu systemu kaucyjnego w Polsce, opublikowało komunikat o jego funkcjonowaniu. Okazuje się, że system ruszył, ale w tempie ślimaczym. Zgodnie z danymi resortu z 03.11.2025 r., system kaucyjny już działa – 12 producentów wprowadziło do obrotu opakowania objęte kaucją. Mowa dokładnie o 100 tysiącach opakowań, do których przy kasie doliczana jest kaucja, możliwa do odzyskania po zwrocie w sposób opisany powyżej. Z kolei około 45 tysięcy punktów sprzedaży (sklepów) zostało już włączonych do systemu. Jak łatwo policzyć, przy takich wynikach szanse na trafienie na opakowanie z kaucją są znikome. Statystycznie na wspomniane 45 tys. placówek przypada bowiem średnio zaledwie około 2 opakowań (jeśli podzielimy 100 tys. opakowań wprowadzonych na rynek przez 45 tys. punktów sprzedaży).