Wniosek o upadłość - możliwe zwolnienie z opłaty

Zmianie ulega bowiem ustawa Prawo upadłościowe i naprawcze.

Celem przedmiotowej ustawy jest wykonanie obowiązku dostosowania systemu prawa do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 15 maja 2012 r. (sygn. akt P 11/10) stwierdzającego niezgodność przepisu art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1361, z późn. zm.) z art. 45 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji.

W ww. wyroku Trybunał wskazał na potrzebę podjęcia inicjatywy ustawodawczej w przedmiocie umożliwienia zwolnienia od kosztów sądowych dłużnikom (w tym spółkom z ograniczoną odpowiedzialnością) w postępowaniu upadłościowym.

Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności z art. 45 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji, przepisu art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze (dalej: ustawa)  w zakresie, w jakim dotyczy dłużników będących spółkami z ograniczoną odpowiedzialnością.

Art. 32 ust. 1 ustawy w dotychczasowym brzmieniu stanowił, że „W stosunku do dłużnika nie stosuje się przepisów o zwolnieniu od kosztów sądowych”.

Zobacz również: Prezydent podpisał nowelizację Prawa upadłościowego i naprawczego

Trybunał Konstytucyjny wskazał, że w art. 32 ust. 1 ustawy ustawodawca ograniczył  prawo do sądu uniemożliwiając uzyskanie zwolnienia dłużnika-wnioskodawcy od opłaty sądowej od wniosku o ogłoszenie upadłości. Przepis art. 32 ust. 1 ustawy zmuszał sąd upadłościowy do zwrotu nieopłaconego wniosku dłużnika o ogłoszenie upadłości bez merytorycznego rozpatrzenia,  nawet jeżeli wniosek jest zasadny. Droga sądowa w tym postępowaniu jest formalnie otwarta dla każdego, a podjęcie postępowania nakazane (art. 21 ust. 1 ustawy), jednak  dłużnicy nieposiadający dostatecznych środków aby opłacić wniosek nie mogli zrealizować swego prawa i obowiązku.

Zgodnie z art. 45 ust. 1 Konstytucji, każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny i bezstronny sąd. Jak wynika z orzecznictwa TK w tym zakresie na prawo do sądu składa się prawo dostępu do sądu czyli do uruchomienia procedury przed sądem, prawo do odpowiednio ukształtowanej procedury sądowej, prawo do wyroku sądowego tj. prawo do uzyskania wiążącego rozstrzygnięcia sprawy przez sąd, prawo do odpowiedniego ukształtowania ustroju i pozycji organów rozpoznających sprawę. Prawo do sądu wyrażone w art. 45 ust. 1 Konstytucji, nie może zostać ograniczone w postaci zamknięcia przez ustawę drogi sądowej dochodzenia naruszonych wolności i praw konstytucyjnych, gdyż takie ograniczenie byłoby  sprzeczne z art. 77 ust. 2 Konstytucji. Trybunał wskazał, że ograniczenia dostępu do sądu mogą przejawiać się nie tylko w sposób bezpośredni, ale także w sposób pośredni na skutek barier ekonomicznych – wygórowanych kosztów postępowania. Taką barierą jest bezwzględne wyłączenie przez przepisy możliwości zwolnienia od kosztów sądowych, bez zbadania indywidualnej sytuacji podmiotu składającego wniosek o takie zwolnienie. Trybunał wielokrotnie wskazywał na funkcje społeczne kosztów sądowych w aspekcie pozytywnym, ale także negatywnym (utrudnienie dostępu do wymiaru sprawiedliwości). Należy uwzględnić, że skuteczne uruchomienie postępowania upadłościowego pozwala na zakończenie działalności gospodarczej zadłużonego przedsiębiorcy, które zapewni najpewniejszą ochronę wierzycieli.