Subwencja to nie wszystko, czyli zasady finansowania partii politycznych

Subwencja z budżetu państwa jest na pewno jednym z kluczowych źródeł finansowania partii politycznych w Polsce. Ale to nie wszystko. Kwestię finansowania partii politycznych w Polsce określają przepisy zawarte w ustawie z dnia 27 czerwca 1997 r. o partiach politycznych (dalej także: "ustawa"), z której wynika między innymi to, że źródła finansowania partii politycznych muszą być jawne. Przyjrzyjmy się aktualnym przepisom w tym zakresie.

Majątek partii politycznej w Polsce powstaje z kilku źródeł finansowania, nie tylko subwencja z budżetu państwa

Zacznijmy od sprawy majątku partii politycznych w Polsce. Otóż w świetle obowiązujących regulacji majątek partii politycznej powstaje ze składek członkowskich, darowizn, spadków, zapisów, z dochodów z majątku oraz z określonych ustawami dotacji i subwencji.

Kolejną ważną zasadą jest, że majątek partii politycznej może być przeznaczony tylko na cele statutowe lub charytatywne. Partia polityczna nie może zatem prowadzić własnej działalności gospodarczej. Partia polityczna może pozyskiwać dochody z majątku pochodzące jedynie:

• z oprocentowania środków zgromadzonych na rachunkach bankowych i lokatach;
• z obrotu obligacjami Skarbu Państwa i bonami skarbowymi Skarbu Państwa;
• ze zbycia należących do niej składników majątkowych;
• z działalności, o której mowa w art. 27 ustawy, czyli na podstawie zawartych umów, podlegającej specjalnej rejestracji.

Partia polityczna może użyczać posiadane przez siebie nieruchomości i lokale jedynie na biura poselskie, senatorskie oraz biura radnych gminy, powiatu albo województwa. Partia polityczna nie może przeprowadzać zbiórek publicznych, ale może zaciągać kredyty bankowe na cele statutowe.

Partia polityczna w Polsce może również gromadzić środki finansowe jedynie na rachunkach bankowych, z zastrzeżeniem art. 26a ustawy. Przepis ten wskazuje, że obowiązek gromadzenia środków pieniężnych przez partię polityczną na rachunkach bankowych nie dotyczy kwot ze składek członkowskich w wysokości nieprzekraczającej od jednego członka w jednym roku minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów, obowiązującego w dniu poprzedzającym wpłatę, pozostawionych w terenowych jednostkach organizacyjnych partii - z przeznaczeniem na pokrycie wydatków związanych z bieżącą działalnością.

Przekazywanie środków finansowych na finansowanie partii politycznych w Polsce - wpłaty tylko od obywateli polskich, osób fizycznych

Jak zgodnie z prawem powinno odbywać się przekazywanie środków finansowych na partie polityczne w Polsce? Otóż partii politycznej mogą być przekazywane środki finansowe jedynie przez obywateli polskich mających stałe miejsce zamieszkania na terenie Rzeczypospolitej Polskiej, z zastrzeżeniem przepisów art. 24 ust. 4 i 7, art. 28 ust. 1 ustawy oraz przepisów ustaw dotyczących wyborów do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej oraz wyborów do Parlamentu Europejskiego w zakresie dotacji podmiotowe.

Łączna suma wpłat od osoby fizycznej na rzecz partii politycznej nie może przekraczać w jednym roku 15-krotności minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów, obowiązującego w dniu poprzedzającym wpłatę. Zasada ta obowiązuje z wyłączeniem składek członkowskich w kwocie nieprzekraczającej w jednym roku minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów, obowiązującego w dniu poprzedzającym wpłatę, oraz wpłat na Fundusz Wyborczy partii politycznej,

Co jest bardzo istotne i wynika wprost z przepisów ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o partiach politycznych. Powyższe zasady wsparcia partii politycznych stosuje się odpowiednio do wartości niepieniężnych.

Jednorazowa wpłata kwoty przekraczającej minimalne wynagrodzenie za pracę, ustalane na podstawie odrębnych przepisów, obowiązujące w dniu poprzedzającym wpłatę, może być dokonywana na rzecz partii politycznej jedynie czekiem rozrachunkowym, przelewem lub kartą płatniczą. Przy czym, partia polityczna jest obowiązana do prowadzenia i bieżącego aktualizowania rejestru wpłat.

Partia polityczna jest zobowiązana do prowadzenia i udostępniania rejestru wpłat

Rejestr wpłat prowadzony przez partię jest zbiorczym zestawieniem informacji o środkach finansowych. Zgodnie z przepisami partia polityczna ma obowiązek udostępniania rejestru wpłat na swojej stronie podmiotowej Biuletynu Informacji Publicznej. W rejestrze wpłat zamieszcza się:

• imię, nazwisko, imię ojca oraz miejsce zamieszkania osoby dokonującej wpłaty;
• datę wpłaty;
• wysokość wpłaty.

W rejestrze wpłat zamieszcza się informacje o wpłatach od osoby dokonującej wpłaty na rzecz partii politycznej, z wyłączeniem składek członkowskich, w kwocie przekraczającej w jednym roku 10 000 zł. Informacje w rejestrze wpłat zamieszcza się bez zbędnej zwłoki, nie później jednak niż w terminie 14 dni od dnia otrzymania wpłaty.

Zasady otrzymywania subwencji z budżetu państwa przez partie polityczne

Kiedy partia polityczna ma prawo do subwencji z budżetu państwa? Otóż partia polityczna ma prawo do otrzymywania przez okres kadencji Sejmu, w trybie i na zasadach określonych w ustawie, subwencji z budżetu państwa na działalność statutową, jeżeli:

1. w wyborach do Sejmu samodzielnie tworząc komitet wyborczy otrzymała w skali kraju co najmniej 3% ważnie oddanych głosów na jej okręgowe listy kandydatów na posłów albo
2. w wyborach do Sejmu weszła w skład koalicji wyborczej, której okręgowe listy kandydatów na posłów otrzymały w skali kraju co najmniej 6% ważnie oddanych głosów.

Ponadto, subwencja przysługująca koalicji wyborczej partii politycznych dzielona jest na rzecz partii wchodzących w jej skład w proporcjach określonych w umowie zawiązującej koalicję wyborczą. Proporcje określone w tej umowie nie mogą być zmienione. Umowa zawiązująca koalicję wyborczą przedkładana jest do rejestracji w Państwowej Komisji Wyborczej pod rygorem nieważności. Jeżeli partie polityczne wchodzące w skład koalicji wyborczej nie określiły w umowie zawiązującej koalicję wyborczą proporcji, subwencja nie przysługuje. W przypadku rozwiązania się koalicji wyborczej po uzyskaniu prawa do subwencji, subwencja przysługuje partiom politycznym wchodzącym w skład koalicji wyborczej w proporcjach określonych w umowie zawiązującej koalicję wyborczą.

Subwencja przysługuje poczynając od 1 stycznia roku następującego po roku, w którym odbyły się wybory. Subwencja wypłacana jest do końca roku, w którym odbywają się kolejne wybory.

Przyczyny utrata prawa do subwencji przez partię polityczną

Przepisy wskazują też, kiedy partia polityczna może utracić przyznaną z budżetu subwencję. Mianowicie, partia polityczna traci przez rok prawo do otrzymania subwencji, jeżeli:

• nie złoży informacji w terminie określonym w art. 34 ust. 2 ustawy (tj. partie polityczne składają informację za rok kalendarzowy Państwowej Komisji Wyborczej w terminie do 31 marca następnego roku) lub
• informacja zostanie odrzucona przez Państwową Komisję Wyborczą albo
• Sąd Najwyższy oddalił skargę, o której mowa w art. 34b ust. 1 ustawy (tj. w przypadku odrzucenia informacji przez Państwową Komisję Wyborczą partia polityczna ma prawo, w terminie 7 dni od dnia doręczenia postanowienia o odrzuceniu informacji, wnieść do Sądu Najwyższego skargę na postanowienie Państwowej Komisji Wyborczej w przedmiocie odrzucenia informacji).

Utrata przez partię polityczną prawa do subwencji następuje w następnym roku kalendarzowym po roku, w którym wystąpiło zdarzenie. Więcej szczegółów o subwencji dla partii politycznych w ustawie o partiach politycznych.