Zatrudnienie dzieci

Przepis regulujący zatrudnianie dzieci obowiązuje od dnia 1 maja, czyli od dnia przystąpienia Polski do Unii Europejskiej. Jest to zupełnie nowe rozwiązanie, nieznane dotychczas naszym przepisom. Wprowadzenie tej regulacji związane jest z dostosowaniem naszego ustawodawstwa pracy do standardów unijnych.

W art. 304 (5) Kodeksu pracy zostały uregulowane szczegółowe warunki i zasady wykonywania pracy lub innych zajęć zarobkowych przez osoby, które nie ukończyły 16. roku życia. Przepis ten dopuszcza wykonywanie pracy lub innych zajęć zarobkowych przez dziecko do ukończenia przez nie 16 roku życia wyłącznie na rzecz podmiotu prowadzącego działalność kulturalną, artystyczną, sportową lub reklamową, przy czym wymaga to uprzedniej zgody przedstawiciela ustawowego lub opiekuna tego dziecka, a także zezwolenia właściwego inspektora pracy.

Odpłatne wykonywanie przez dziecko „pracy lub innych zajęć zarobkowych" nie przesądza, że podstawą prawną zarobkowania jest stosunek pracy. Pamiętać należy, że zgodnie z ogólnymi wymogami prawa pracy zatrudnianie dzieci przed ukończeniem 16. roku życia (poza wyjątkami w celu przygotowania zawodowego) jest zabronione. Ustawodawca konsekwentnie unika użycia takich określeń jak "zatrudnienie", "pracownik", czy "pracodawca". Natomiast wykorzystywane są takie zwroty, jak "inne zajęcie zarobkowe", "podmiot prowadzący działalność". Regulacja ta ma pełnić funkcje ochronne wobec dzieci podejmujących się zajęć zarobkowych w oparciu o umowy cywilnoprawne. Jedynie posłużenie się przez ustawodawcę zwrotem "wykonywanie pracy lub innych zajęć zarobkowych" może prowadzić do wniosku, że ustawodawca dopuszcza możliwość nawiązania stosunku pracy z dzieckiem ("wykonywanie pracy"), a także zawarcia umowy cywilnoprawnej ("wykonywanie innych zajęć zarobkowych").

Zarobkowanie przez dzieci jest wyjątkowo dozwolone, jeżeli wykonywana praca jest wyłącznie na rzecz podmiotu prowadzącego działalność:

• kulturalną,
• artystyczną,
• sportową,
• reklamową.

Pracodawca zawierający umowę cywilnoprawną z dzieckiem musi pamiętać o wymogach ustanowionych przez prawo cywilne, a mianowicie osoba, która nie ukończyła 13 roku życia, nie ma zdolności do czynności prawnych. Oznacza to, że nie może samodzielnie zawrzeć umowy cywilnoprawnej. Może natomiast zrobić to za nią jej przedstawiciel ustawowy.

Cofnięcie zgody na wykonywanie pracy lub innych zajęć zarobkowych przez dziecko oznacza, że nie może ono dalej wykonywać czynności zgodnie z zawartą umową. Umowa łącząca dziecko i podmiot prowadzący działalność, o której mowa w art. 304(5) § 1 Kodeksu pracy może wówczas zostać rozwiązana przez każdą ze stron. Umowa o pracę zawarta przez osobę w wieku między 13 a 16 lat może zostać rozwiązana w trybie przewidzianym w art. 22 § 3 Kodeksu pracy. Ustawodawca nie przewidział wygaśnięcia stosunku pracy w sytuacji cofnięcia zgody inspektora pracy.