Transparentność postępowania karnego

Celem ustawy jest zwiększenie transparentności procesu karnego poprzez wzmocnienie konstytucyjnej zasady jawności rozprawy w postępowaniu karnym oraz powiązanie możliwości utrwalania i transmisji przebiegu rozprawy przez przedstawicieli środków masowego przekazu z jawnością jej przebiegu.

Środkiem wzmocnienia transparentności procesu karnego jest zapewnienie kontroli społecznej nad prawidłowością przebiegu postępowania poprzez rozszerzenie zasady dopuszczalności utrwalania i transmisji przebiegu rozprawy, co do której nie zapadło postanowienie o prowadzeniu jej z wyłączeniem jawności, przez media.

Zważywszy na to, że nie można wykluczyć, iż z uwagi na znaczne zainteresowanie opinii publicznej procesem, obecność znacznej liczby przedstawicieli środków masowego przekazu na sali rozprawy może utrudniać jej przebieg (ze względów techniczno-organizacyjnych lub porządkowych), przewidziano możliwość zarządzenia przez sąd opuszczenia sali rozpraw.

Zobacz serwis: Sprawy karne

Ponadto ustawa wprowadza (art. 360 k.p.k.) fakultatywne a nie obligatoryjne podstawy wyłączenia jawności rozprawy oraz możliwość wniesienia przez prokuratora wiążącego sąd sprzeciwu co do wyłączenia jawności rozprawy. Prokurator – jako rzecznik interesu społecznego – może korzystać z tego uprawnienia tylko w obronie jawności jako zasady konstytucyjnej; jest przy tym również związany ustawowymi przesłankami wyłączenia jawności rozprawy.

Celem ustawy jest również poszerzenie możliwości działania w procesie czynnika społecznego w postaci przedstawiciela społecznego. W tym celu przede wszystkim likwiduje się przejawy arbitralności sądu w dopuszczeniu przedstawiciela organizacji społecznej do udziału w sprawie. Dopuszczenie takie ma być zawsze obligatoryjne, jeżeli przynajmniej jedna ze stron wyrazi na to zgodę. Udział przedstawiciela społecznego ma być zatem uzależniony od zgody chociażby jednej ze stron, co jest uzasadnione tym, że ma on reprezentować interes odnoszący się do przedmiotu sporu między tymi stronami. Strona może w każdym czasie cofnąć wyrażoną zgodę, w razie braku zgody stron na udział przedstawiciela społecznego sąd wyłącza tego przedstawiciela od udziału w sprawie.

Realizacja interesu wymiaru sprawiedliwości w związku z udziałem przedstawiciela społecznego ma być zapewniona w ten sposób, że sąd, niezależnie od stanowiska stron, będzie mógł z tego względu zawsze dopuścić przedstawiciela danej organizacji.