Przeszkody małżeńskie rzadko spotykane w procesie kościelnym

I tak, pośród przeszkód małżeńskich powodujących nieważność zawartego związku wydaje się, iż najrzadziej spotykanymi są: przeszkoda uprowadzenia, małżonkobójstwa oraz przyzwoitości publicznej.

Prawodawca w kan. 1089 KPK reguluje: Nie może być ważnie zawarte małżeństwo pomiędzy mężczyzną i kobietą uprowadzoną lub choćby przetrzymywaną z zamiarem zawarcia z nią małżeństwa, chyba że później kobieta uwolniona od porywacza oraz znajdująca się w miejscu bezpiecznym i wolnym, sama swobodnie wybierze to małżeństwo (przeszkoda uprowadzenia).

W kan. 1090 §1: Kto ze względu na zawarcie małżeństwa z określoną osobą, zadaje śmierć jej współmałżonkowi lub własnemu, nieważnie usiłuje zawrzeć to małżeństwo, § 2: Nieważnie również usiłują zawrzeć małżeństwo ci, którzy poprzez fizyczny lub moralny współudział spowodowali śmierć współmałżonka (przeszkoda małżonkobójstwa) i w kan. 1093: Przeszkoda przyzwoitości publicznej powstaje z nieważnego małżeństwa po rozpoczęciu życia wspólnego albo z notorycznego lub publicznego konkubinatu. Powoduje zaś nieważność małżeństwa w pierwszym stopniu linii prostej między mężczyzną i krewnymi kobiety i odwrotnie (jak w treści kanonu).

Obecnie skoncentrujemy się na tym, co najistotniejsze w wymienionych powyżej małżeńskich przeszkodach.

Gdy chodzi o przeszkodę uprowadzenia. to mimo iż zostało powiedziane, że przeszkoda ta rzadko występuje w naszych realiach, to jednak nie możemy jej tak całkowicie wykluczyć (przykładowo: kultura romska). Wprawdzie w zacytowanym kanonie czytamy o uprowadzeniu kobiety, to jednak pod kanon ten podpada też zupełnie odwrotna sytuacja (uprowadzenie mężczyzny). Na tym też polega fleksibilność prawa kanonicznego, iż nie reguluje się w nim absolutnie wszystkiego, gdyż gros sytuacji jest oczywistych. Warto zwrócić w treści tego kanonu uwagę na fakt, iż Prawodawca dopuszcza sytuację ważnie zawartego związku pomiędzy uprowadzonym a uprowadzającym po spełnieniu warunków, o których w treści.

Pojawia się przy tym pytanie, co w sytuacji, gdy taki związek zostaje zawarty, a u uprowadzonej osoby może pojawić się, nazwijmy to roboczo - „obronny mechanizm”, zgodnie z którym osoba ta wewnętrznie nie będzie chciała zawierać tego związku, będzie go odrzucała. Czy wówczas orzeczona zostanie nieważność z tytułu przeszkody, czy też z tytułu wady. Mamy wówczas do czynienia nie tylko z przeszkodą – w tym przypadku z przeszkodą uprowadzenia, ale jednocześnie z wykluczeniem zgody małżeńskiej (inne terminy to: pozorne, fikcyjne wyrażenie zgody, symulacja zgody), czyli z wadą. W takiej sytuacji stosuje się w kanonicznym prawie regułę, na podstawie której pierwszeństwo mają przeszkody przed wadami. Nie oznacza to, iż nie można prowadzić procesu z wielu tytułów, gdyż nie wiadomo, czy istotne przesłanki każdego z nich są spełnione, aby zaferować pozytywny wyrok, niemniej w momencie wyboru „szala” przechyla się na stronę przeszkody.

Zobacz również: Jakie mogą być przyczyny stwierdzenia nieważności małżeństwa w Kościele?