REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Rozwód kościelny - jak rozpocząć proces?

Subskrybuj nas na Youtube
Dołącz do ekspertów Dołącz do grona ekspertów
Marcin Krzemiński
adwokat kościelny
Katarzyna Kasztelan
adwokat kościelny
Rozwód kościelny - jak rozpocząć proces?
Rozwód kościelny - jak rozpocząć proces?
shutterstock

REKLAMA

REKLAMA

Kto i jak może rozpocząć proces o stwierdzenie nieważności małżeństwa (tzw. rozwód kościelny)?

Rozwód kościelny – jak rozpocząć proces o stwierdzenie nieważności małżeństwa

Z roku na rok wzrasta liczba osób zainteresowanych procesem o stwierdzenie nieważności małżeństwa sakramentalnego, błędnie określanego jako rozwód kościelny. Zwiększa się także świadomość znaczenia i konsekwencji wydania przez sąd kościelny pozytywnego wyroku, czyli takiego, w którym sąd uznaje, iż małżeństwo stron zostało nieważnie zawarte. Wydanie wyroku przez sąd poprzedzone jest dość skomplikowaną procedurą, która rozpoczyna się od złożenia we właściwym sądzie kościelnym skargi powodowej będącej odpowiednikiem pozwu w sprawach o rozwód cywilny.

REKLAMA

REKLAMA

Kto może zaskarżyć małżeństwo?

Skarga powodowa stanowi dokument sporządzony przez powoda, który inicjuje proces o stwierdzenie nieważności małżeństwa. Zgodnie z treścią art. 115 Instrukcji procesowej Dignitas connubii (dalej: DC) „kto chce zaskarżyć małżeństwo, powinien przedstawić skargę powodową właściwemu sądowi” (por. kan. 1502 Kodeksu Prawa Kanonicznego (dalej: KPK /83).

Prawo kanoniczne w rygorystyczny sposób określa krąg osób, którym przysługuje prawo do zaskarżenia ważności małżeństwa. Zgodnie z kan. 1501 KPK/83 „sędzia nie może rozpoznawać żadnej sprawy, jeżeli ten, kto jest zainteresowany, albo rzecznik sprawiedliwości nie przedstawi prośby zgodnie z przepisami kanonów” (por. art. 114 DC). Uprawnionym do złożenia skargi powodowej jest każdy z małżonków. Zgodnie z art. 92 DC „do zaskarżenia małżeństwa są zdolni (…) małżonkowie”. Na marginesie należy zauważyć, że prawodawca kościelny przewidział możliwość rozpoczęcia procesu o stwierdzenie nieważności małżeństwa także po śmierci jednego z małżonków, jednakże przy zachowaniu dodatkowych wymogów prawa, o których w art. 93 DC. Dodatkowo uprawnionym do zaskarżenia ważności małżeństwa sakramentalnego jest rzecznik sprawiedliwości, z racji pełnienia funkcji, u podstawy której leży troska o dobro publiczne. Pamiętać w tym miejscu należy, że w Kościele katolickim małżeństwo należy do spraw dotyczących dobra publicznego, stąd dodatkowe uprawienie rzecznika sprawiedliwości. W praktyce jednak dominują sprawy zainicjowane przez jednego z małżonków.

W związku z powyższym chcąc rozpocząć proces o stwierdzenie nieważności małżeństwa w pierwszej kolejności należy ustalić, czy osoba, która chce zainicjować proces ma zdolność do złożenia skargi powodowej. Podkreślić należy, że skargę powodową może złożyć każdy małżonek, także ten, którego osoba lub działania (nawet zawinione) leżą u podłoża całego procesu. Innymi słowy, jeśli proces rozpocząć chce mąż, to może on powoływać się także na np. własną poważną niedojrzałość emocjonalną lub inne zaburzenia będące podstawą jego niezdolności do podjęcia istotnych obowiązków małżeńskich.

REKLAMA

Właściwy sąd kościelny

Po potwierdzeniu zdolności procesowej osoby zainteresowanej rozpoczęciem procesu należy ustalić adresata żądania, czyli sąd kościelny, który jest właściwy do zbadania sprawy.

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Zgodnie z odpowiednimi przepisami prawa kanonicznego sądem właściwym do złożenia skargi powodowej o stwierdzenie nieważności małżeństwa jest:

  1. trybunał miejsca, w którym małżeństwo zostało zawarte,
  2. trybunał miejsca, w którym strona powodowa ma stałe lub tymczasowe zamieszkanie,
  3. trybunał miejsca, w którym strona pozwana ma stałe lub tymczasowe zamieszkanie,
  4. trybunał miejsca, w którym faktycznie trzeba będzie zebrać większość dowodów.

W praktyce właściwość sądu najczęściej wybierana jest zgodnie z miejscem zamieszkania, gdyż ułatwia to stronom aktywne uczestnictwo w procesie, w tym stawienie się na przesłuchanie, czy konsultację z biegłym sądowym. Podkreślić należy, że od grudnia 2015 roku, tj. od dnia wejścia w życia motu proprio Mitis Iudex Dominus Iesus wybór pomiędzy powyższymi właściwościami jest swobodny i należy do powoda. Z tych względów sądy kościelne coraz częściej jednak wymagają udowodnienia faktu zamieszkania przez strony na terenie podlegającym ich właściwości. Czyni się to przedkładając stosowny dokument urzędowy potwierdzający zameldowanie lub zamieszkanie strony.

Określenie przyczyny nieważności małżeństwa

W skardze powodowej należy przedstawić sądowi przyczynę lub przyczyny dla których uważamy, że małżeństwo zostało zwarte w sposób nieważny. Dla określenia powodu nieważności małżeństwa prawo kanoniczne używa terminu „tytuł nieważności małżeństwa”. Najczęściej występującym tytułem nieważności małżeństwa jest niezdolność z przyczyn natury psychicznej do podjęcia istotnych obowiązków małżeńskich. Szerzej o pozostałych przyczynach nieważności małżeństwa: https://www.kanonista.com/rozwod-koscielny/przyczyny-niewaznosci-malzenstwa/.

Prowadząc proces o stwierdzenie nieważności małżeństwa, sąd kościelny nie bada i nie rozpatruje wszystkich przewidzianych w prawie kanonicznym tytułów nieważności małżeństwa, a jedynie te, które zostały zaproponowane przez strony. Sąd kościelny przyjmując skargę powodową do procesu ustala z jakich przyczyn będzie badał sprawę poprzez tzw. formuły wątpliwości (przedmiotu sporu). Formuła ta dla przykładu może przybrać formę zapytania: „czy małżeństwo stron Nowak-Kowalska zostało zawarte nieważnie z tytułu niezdolności mężczyzny do podjęcia istotnych obowiązków małżeńskich z przyczyn natury psychicznej?”. Odpowiedź na tak postawione pytanie zostanie udzielona w wyroku wraz z zakończeniem procesu.

Jak z powyższego wynika prawidłowy dobór właściwego tytułu nieważności małżeństwa ma zasadnicze znaczenie dla powodzenia całej sprawy.

Uzasadnienie przyczyn nieważności małżeństwa

Poza wskazaniem tytułu lub tytułów nieważności konieczne jest ich uzasadnienie. W treści uzasadnienia wskazać należy fakty i dowody, na których strona powodowa opiera prośbę o stwierdzenie nieważności małżeństwa. W sytuacji gdy prośba o stwierdzenie nieważności małżeństwa pozbawiona byłaby podstawy do przyjęcia, czyli opisane przez powoda fakty byłyby ewidentnie nieprawdziwe lub byłyby prawdziwe, ale nie miałyby związku z tytułami prawnymi stanowiącymi przyczynę nieważności, przewodniczący trybunału wyda dekret o odrzuceniu skargi powodowej.

W praktyce, w skardze powodowej należy szczegółowo opisać wszelkie nieprawidłowości i dysfunkcje, które miały miejsce w okresie znajomości przedślubnej oraz po zawarciu małżeństwa. Z uwagi na fakt, iż większość procesów dotyczy psychicznej niezdolności stron do małżeństwa niezwykle istotne jest opisanie także osobowości i charakteru stron, a także wszelkich dysfunkcji występujących w rodzinach stron oraz środowiskach w jakich one wzrastały.

Co do zasady, choć każdy sąd ma w tym zakresie własną praktykę, skarga powodowa nie powinna być bardzo rozbudowana i najlepiej jest, gdy jej treść zajmuje nie więcej niż 4 – 5 stron, na których opisany zostanie przebieg znajomości przedślubnej oraz małżeństwa stron z naciskiem na pojawiające się wówczas problemy i nieprawidłowości oraz ewentualne źródła ich pochodzenia. Biorąc pod uwagę ograniczenie w liczbie stron, ważne jest odpowiednie wyważenie przedstawianych faktów dla istoty procesu o stwierdzenie nieważności małżeństwa. Przystępując do redagowania skargi powodowej warto ustalić, czy sąd, do którego skarga zostanie złożona dysponuje, własnym wzorem, według którego powinna być ona przygotowana.

Dowody

Zgodnie z ogólną regułą procesową, to na stronie powodowej spoczywa ciężar dowodu, co oznacza, że składający skargę powodową powinien w toku procesu udowodnić tezy, na które się powołuje. W związku z tym już w skardze powodowej należy przedstawić dowody, które mają na celu wykazanie przyczyny nieważności małżeństwa. Powód powinien zaproponować 3 – 4 świadków. Warto także przedłożyć dokumenty, które mogą mieć znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, w tym w szczególności np. listy, pamiętniki, zapiski w kalendarzu, zaświadczenia psychologiczne lub dokumentacja z odbytych terapii, niezależnie od tego, czy miały one miejsce przed ślubem, po ślubie czy nawet w ostatnim czasie przed złożeniem skargi powodowej.

Formalności i dane adresowe

Ostatnim, choć równie ważnym elementem skargi powodowej jest jej podpisanie przez powoda lub jego pełnomocnika. Bardzo często zdarza się, iż skarga powodowa redagowana jest z udziałem adwokata kościelnego, lecz nawet w takim wypadku przyjęło się, iż jest ona ostatecznie podpisywana przez samą stronę, bowiem stanowi wyraz jej wewnętrznego przekonania o nieważności swojego małżeństwa.

Dodatkowo w skardze powodowej należy podać pełne dane adresowe stron oraz świadków, a także parafie i adresy parafii, do których strony i świadkowie przynależą zgodnie z miejscem zamieszkania. Wskazując świadków warto także syntetycznie opisać kim świadek jest dla strony.

Załączniki

Do sporządzonej skargi powodowej należy załączyć stosowne dokumenty, w tym aktualne zaświadczenie o zawarciu małżeństwa wydobyte z parafii, w której było ono zawarte, jak również dokument potwierdzający stan cywilny stron, tj. sentencję wyroku rozwodowego, jeśli taki wyrok zapadł. W innym przypadku należy w treści skargi powodowej wyjaśnić etap postępowania przed sądem cywilnym lub przyczynę, dla której sprawa cywilna nie została rozpoczęta.

Opisane powyżej elementy skargi powodowej wynikają wprost z przepisów prawa kanonicznego i są obligatoryjne przy rozpoczynaniu procesu przed każdym trybunałem kościelnym. Należy jednak pamiętać, że istnieją pewne płaszczyzny działalności sądów kościelnych, wypracowane przez wieloletnią praktykę, które będą się różnić w zależności od konkretnego trybunału.

Podsumowanie

Reasumując, skarga powodowa jest bardzo ważnym pismem, ponieważ rozpoczyna proces i od zachowania wymogów formalnych oraz jej treści zależy, czy sprawa zostanie przyjęta przez sąd i rozpoznana.

Choć pozornie sporządzenie skargi powodowej może wydawać się czymś stosunkowo łatwym, to jednak w praktyce sporym wyzwaniem okazuje się opisanie relacji dwojga ludzi, często wieloletniej, na dosłownie kilku stronach. Bardzo istotne jest zatem, aby syntetycznie ująć kluczowe dla sądu zagadnienia oddając tym samym istotę problemu w relacjach między stronami. Umiejętność odpowiedniego wyważenia jest więc niezwykle ważna, dlatego warto skorzystać z pomocy profesjonalnego pełnomocnika jakim jest adwokat kościelny.

Kancelaria Prawa Kanonicznego i Rodzinnego „Kanonista”, w oparciu o ponad 15 letnie doświadczenie adwokatów kościelnych, w tym znajomość działalności sądów od strony praktycznej, pomaga w prowadzeniu procesów o stwierdzenie nieważności małżeństwa, w tym m.in. poprzez sporządzanie skarg powodowych, tak by bez zbędnej zwłoki strona mogła rozpocząć starania o stwierdzenie nieważności małżeństwa sakramentalnego.

Kancelaria Prawa Kanonicznego i Rodzinnego „KANONISTA”
Eksperci prawa kanoniczego, prawo wyznaniowego oraz prawo rodzinnego
Zapisz się na newsletter
Najlepsze artykuły, najpoczytniejsze tematy, zmiany w prawie i porady. Skoncentrowana dawka wiadomości z różnych kategorii: prawo, księgowość, kadry, biznes, nieruchomości, pieniądze, edukacja. Zapisz się na nasz newsletter i bądź zawsze na czasie.
Zaznacz wymagane zgody
loading
Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich
Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji kliknij tutaj.
success

Potwierdź zapis

Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.

failure

Coś poszło nie tak

Źródło: INFOR

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

© Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL S.A.

REKLAMA

Prawo
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Milczące załatwienie sprawy po nowemu. Rewolucyjne przepisy, które już na zawsze mogą zmienić relacje obywatel–urząd

Rząd szykuje istotną zmianę w Kodeksie postępowania administracyjnego (KPA) – milczenie urzędnika może wkrótce oznaczać znacznie więcej niż tylko opieszałość. Projekt ustawy, który trafił właśnie do konsultacji, przewiduje rozszerzenie stosowania tzw. milczącego załatwienia sprawy. To część szerokiego pakietu deregulacyjnego, który ma uprościć życie zarówno obywatelom, jak i przedsiębiorcom.

Osoby powyżej 65 roku życia wykluczone przez rząd z najważniejszego świadczenia dla osób niepełnosprawnych – Rada Ministrów przyjęła ustawę, która rozczaruje wielu seniorów

W dniu 28 października br. rząd przyjął projekt ustawy o asystencji osobistej osób z niepełnosprawnościami, który – według informacji przekazanej przez Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych Łukasz Krasonia – czyni zadość wymaganiom Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych. Jednocześnie jednak – całkowicie wyklucza on z zakresu wsparcia (tj. prawa do świadczenia w postaci asystencji osobistej) niepełnosprawnych seniorów, czyli osoby z niepełnosprawnościami powyżej 65 roku życia. Z ww. Konwencji wynika natomiast, że – państwa, będące stronami Konwencji, zobowiązane są do uznania równego prawa wszystkich osób niepełnosprawnych do życia w społeczeństwie, nie wprowadzając żadnego ograniczenia ze względu na wiek osoby niepełnosprawnej.

Okularnicy muszą się mieć na baczności za kierownicą. Za to grozi mandat w wysokości 500 zł! O tym musisz pamiętać

Kierowcy z wadami wzroku powinni zachować szczególną ostrożność. Mimo że jazda w okularach korekcyjnych wydaje się standardowa, w niektórych przypadkach może skutkować mandatem w wysokości nawet 500 zł. Wysokość kary zależy od kodów, które są wpisane w twoim prawie jazdy. Upewnij się, że znasz obowiązujące przepisy, aby uniknąć nieprzyjemnych konsekwencji.

Nowe zasady nadawania polskiego obywatelstwa w ramach realizacji strategii migracyjnej – co się zmieni?

Propozycje Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji dotyczące zaostrzenia zasad nadawania obywatelstwa polskiego to istotna zmiana w polityce migracyjnej państwa. Kierunek zaproponowany przez resort obejmuje m.in. wprowadzenie testu integracyjnego, obowiązek dobrej znajomości języka polskiego, deklarację lojalności wobec Rzeczypospolitej oraz wydłużenie wymaganego okresu pobytu. Celem rządu jest wzmocnienie znaczenia obywatelstwa jako przywileju, a nie wyłącznie formalnego statusu administracyjnego.

REKLAMA

To koniec z mrożeniem cen prądu - Minister Energii wydał jasny komunikat. W 2026 zapłacimy więcej?

Ceny prądu dla odbiorców mają pozostać zamrożone jedynie do końca tego roku, a rząd nie będzie kontynuował programu mrożenia cen prądu. To oznacza, że ceny za energię elektryczną zostaną uwolnione od stycznia 2026 r. Czy to oznacza, że już od stycznia trzeba będzie sięgać głębiej do portfela przy rachunkach za prąd?

Ranking lokat bankowych [październik 2025 r.] Masowa obniżka oprocentowania oszczędności

W październiku 2025 r. aż 12 banków pogorszyło warunki lokat i rachunków oszczędnościowych. Podobny ruch zaplanował też Minister Finansów ogłaszając od listopada kolejne cięcie oprocentowania detalicznych papierów skarbowych. Na razie napływ oszczędności do banków nie maleje, bo Polacy spodziewając się dalszych cięć stóp procentowych, chcą skorzystać z dotychczasowych ofert - ocenia Bartosz Turek, niezależny analityk rynku finansowego.

D. Tusk o rozsądnym rozważeniu opuszczenia Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Rzecznik rządu prostuje

W wywiadzie dla brytyjskiego dziennika „Sunday Times”, opublikowanym 26 października 2025 r., premier polskiego rządu Donald Tusk zauważył, że istotną częścią problemu migracji jest sztywna i rozszerzająca się interpretacja Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Jak cytował Tuska brytyjski dziennik: jeśli 46 sygnatariuszy konwencji nie może dojść do porozumienia w sprawie jej modyfikacji, to jego zdaniem całkiem rozsądne będzie rozważenie po prostu opuszczenia konwencji”. W dniu 27 października 2025 r. rzecznik rządu Adam Szłapka powiedział Polskiej Agencji Prasowej, że Polska nie miała i nie ma planu wypowiedzenia Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.

Przyrost naturalny nadal jest ujemny. Pierwszy krok do poprawy sytuacji to podwyższenie wieku emerytalnego dla bezdzietnych kobiet

Sytuacja demograficzna Polski nadal jest trudna. Przyrost naturalny jest ujemny, liczba osób w wieku produkcyjnym spada, a społeczeństwo się starzej. Co będzie z emeryturami? Pierwsza propozycja to podwyższenie wieku emerytalnego dla bezdzietnych kobiet.

REKLAMA

Rząd chce zakazać sprzedaży alkoholu na stacjach benzynowych. Branża alarmuje: to cios w małe firmy

Ministerstwo Zdrowia chce wprowadzić całkowity zakaz sprzedaży alkoholu na stacjach benzynowych. Projekt ustawy podzielił opinię publiczną. Lekarze mówią o konieczności walki z alkoholizmem, a przedsiębiorcy ostrzegają przed stratami i dyskryminacją. Sprawdzamy, co naprawdę oznaczają planowane zmiany i kto na nich straci.

Bon senioralny już od 2026 r. Nowe świadczenie wyniesie maksymalnie 2150 zł brutto miesięcznie. Kto się załapie?

Rząd kończy prace nad trzema rozwiązaniami, które mają odmienić życie osób starszych w Polsce. Bon senioralny, najem senioralny oraz nowy program dziennych miejsc pobytu to kompleksowy pakiet wsparcia, który ma zapewnić seniorom bezpieczeństwo, lepsze warunki mieszkaniowe i codzienną opiekę. Minister Marzena Okła-Drewnowicz zapowiada, że to początek nowej jakości w polityce senioralnej – opartej na godności, aktywności i realnym wsparciu dla osób starszych oraz ich rodzin.

REKLAMA