Czy czynienie nakładów na majątek osoby starszej ma wpływ na dziedziczenie po takiej osobie?

Tytułem wstępu należy wyjaśnić, że sąd w postępowaniu o podział spadku w pierwszej kolejności ustala tzw. czystą wartość spadku, a więc jego wartość do podziału pomiędzy spadkobierców. Następuje to w ten sposób, że do wartości spadku sąd dolicza darowizny dokonane przez spadkodawcę za swojego życia na rzecz spadkobierców oraz odlicza od wartości spadku długi spadkowe. Zgodnie z art. 922 § 3 Kodeksu cywilnego, nakłady poczynione na majątek spadkodawcy stanowią dług spadkowy, a zatem ich wartość powinna zostać odliczona od wartości aktywów spadkowych. Spadkobierca, który poczynił nakłady na rzecz majątku spadkodawcy może żądać, aby nakłady te zostały uwzględnione przy dokonywaniu podziału spadku.

W uproszczeniu, tytułem przykładu, wygląda to w następujący sposób:

Jeżeli jeden ze spadkobierców dokonał nakładów na majątek przyszłego spadkodawcy w wysokości 10.000 zł, kwotę tą należy odliczyć od wartości majątku po spadkodawcy. Jeżeli wynosi ona 100.000 zł, to po odjęciu 10.000 zł czysta wartość spadku wynosi 90.000 zł. Kwota ta podlega podziałowi pomiędzy spadkobierców. Jeżeli spadkobierców było trzech, to każdy z nich otrzyma majątek spadkowy warty 30.000 zł. Jednakże ten z nich, który poczynił nakłady na majątek spadkowy w praktyce otrzyma aktywa o wartości 40.000 zł, bowiem poczynione przez niego nakłady zostaną mu zwrócone jako dług spadkowy.

Polecamy: Spadek 2016

Odmiennie kształtuje się sytuacja, kiedy nakłady na majątek przyszłego spadkodawcy poczyniła osoba, która nie została spadkobiercą. W takiej sytuacji co do zasady osobie takiej będzie przysługiwało względem spadkobierców roszczenie o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia. U podstaw takiego roszczenia leży art. 405 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym: „Kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości.” W praktyce oznacza to, że osoba która poczyniła nakłady na majątek spadkodawcy, może żądać wydania danej rzeczy lub gdy nie jest to możliwe (np. w przypadku gdy sfinansowała część kosztów budowy domu spadkodawcy), może domagać się od spadkobierców zapłaty za poczynione przez siebie nakłady.

Zobacz serwis: Prawa seniora

Należy jednak zastrzec, że możliwość żądania od spadkobierców zapłaty z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia ograniczona jest przesłankami wskazanymi w art. 411 Kodeksu cywilnego. Zgodnie z jedną z nich, nie można żądać zwrotu świadczenia jeżeli spełniający świadczenie wiedział, że nie był do świadczenia zobowiązany, chyba że spełnienie świadczenia nastąpiło z zastrzeżeniem zwrotu albo w celu uniknięcia przymusu lub w wykonaniu nieważnej czynności prawnej. Z powyższego wynika, że dla żądania zwrotu bezpodstawnego wzbogacenia istotne jest nastawienie psychiczne czyniącego nakłady tj. przede wszystkim czy czyniąc nakłady miał świadomość, że nie zostanie on spadkobiercą, a tym samym nie otrzyma majątku na który poczynił nakłady, a także czy zastrzegł względem spadkodawcy obowiązek zwrotu na jego rzecz poczynionych nakładów. Tytułem przykładu można powołać się na stanowisko Sądu Najwyższego zawarte w wyroku z dnia 10 lutego 1998 r., II CKN 601/97, zgodnie z którym: „Teściowie (rodzice), którzy pomagali synowej i synowi w budowie domu, nie mogą żądać zwrotu poniesionych nakładów, jeżeli świadcząc tę pomoc, postępowali tak dobrowolnie, z poczucia obowiązku moralnego, a nie w celu uzyskania odpowiedniej zapłaty lub innego świadczenia wzajemnego.”

Jak wynika  z powyższego, precyzyjna odpowiedź na pytanie czy w danej sytuacji nakłady poczynione na majątek spadkodawcy będą mieć wpływ na dziedziczenie po nim wymaga indywidualnej analizy prawnej, bowiem na ustalenie tej kwestii wpływ będą mieć różnego rodzaju czynniki.

Agata Aksanowska, aplikant adwokacki

Kancelaria Radców Prawnych Marek Zdanowicz i Wspólnicy Spółka Komandytowa

Dowiedz się więcej z naszej publikacji

Przeciwdziałanie praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. Obowiązki biur rachunkowych

Tylko teraz

89,00 zł

99,00 zł

Przejdź do sklepu