Kiedy nie można dokonać potrącenia

Potrącenie jest możliwe gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami a przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym.

Zobacz serwis: Umowy

Z przeciwieństwa

Potrącenie nie jest dopuszczalne gdy przedmiotem chociaż jednej wierzytelności jest rzecz oznaczona co do tożsamości. Rzeczy oznaczone co do tożsamości to rzeczy indywidualne (niezastępowalne). Przykładem takiej rzeczy może być samochód, mieszkanie, nieruchomość gruntowa.

Bohdan L. kupił od Andrzeja Z. samochód osobowy. Należną cenę zapłacił, natomiast Andrzej Z. samochodu mu nie wydał. Natomiast Bohdan L. pożyczył od Andrzeja L. 8 000 zł i mu ich nie oddał. Podsumowując Bohdan L. ma roszczenie do Andrzeja Z. roszczenie o wdanie samochodu, natomiast Andrzej Z. ma do Bohdana L. roszczenie o zapłatę 8 000 zł. W tym wypadku strony nie będą mogły dokonać potrącenia.

Potrącenie jest niedopuszczalne również gdy chociaż jedna z wierzytelności jest niewymagalna. Wymagalne jest roszczenie którego skutecznie można dochodzić.

Przy okazji warto wspomnieć, że wierzytelność przedawniona może być potrącona, jeżeli w chwili gdy potrącenie stało się możliwe, przedawnienie jeszcze nie nastąpiło. Taką sytuację najlepiej przedstawić na przykładzie.

Jan S. był dłużnikiem Floriana D. był mu winien 3 000 zł. Pieniądze te miał zapłacić do 23 kwietnia 2003 r. W między czasie Florian D. zapożyczył się u Jana S. na kwotę 1 300 zł. Pieniądze miał oddać do 15 czerwca 2003 r. Dnia 23 października 2004 r. Florian D. wystąpił do Jana S. z roszczeniem o zapłatę. Mimo, że roszczenie Jana S. się przedawniło (termin przedawnienia roszczeń z pożyczki wynosi pół roku) Jan S. może zgłosić zarzut potrącenia. Ponieważ w chwili gdy potrącenie stało się możliwe (15.06.2003 r.) roszczenie to nie było przedawnione.

Szczególne przypadki

Podane wyżej sytuacje w których nie można skorzystać z zarzutu przedawnienia wynikały z definicji samego przedawnienia. W języku prawniczym mówimy w takim wypadku o wnioskowaniu a contrario, a więc z przeciwieństwa.

Kodeks cywilny wymienia jednak w art. 505 rodzaje wierzytelności których nie można umorzyć przez potrącenie. Zalicza się do nich:

• Wierzytelności nie ulegające zajęciu,
• Wierzytelności o dostarczenie środków utrzymania,
• Wierzytelności wynikające z czynów niedozwolonych,
• Wierzytelności co do których potrącenie jest wyłączone przez przepisy szczególne.