Kary za złamanie ograniczeń – kasacja RPO

Naruszenie zakazu pobytu w parku

Sąd Najwyższy wypowie się co do zasadności karania obywateli za ograniczenia wprowadzone w pierwszym okresie epidemii koronawirusa.

Sprawa, którą zajął się rzecznik dotyczy obywatela, który na początku kwietnia wybrał się do miejskiego parku, gdzie zatrzymał go policyjny patrol.

Obywatel został obwiniony o wykroczenie polegające na naruszenie zakazu pobytu w parku, wynikające z § 17 rozporządzenia Rady Ministrów z 31 marca 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii. Chodzi o czyn z art. 54 Kodeksu wykroczeń – wykroczenie przeciwko wydanym z upoważnienia ustawy przepisom porządkowym o zachowaniu się w miejscach publicznych.

Pozostałymi zarzutami było nieokazanie dokumentu tożsamości (wykroczenie z art. 65 § 2 Kw) i niestosowanie się do poleceń policji by opuścił park, czym istotnie utrudniał wykonanie czynności służbowych (art. 65a Kw).

W czerwcu 2020 r. sąd rejonowy ukarał obywatela w trybie nakazowym i wymierzył mu 500 zł grzywny. Wyrok ten nie został zaskarżony i uprawomocnił się.

Wyrok nakazowy pomimo wątpliwości

Jak podkreśla Rzecznik Praw Obywatelskich tryb nakazowy jest przeznaczony tylko do najprostszych spraw, które nie budzą wątpliwości. Zdaniem rzecznika w sprawie tej były niebagatelne wątpliwości, dlatego powinna była trafić na rozprawę w normalnym trybie.

Rzecznik przypomina, iż rozporządzenie Rady Ministrów z 31 marca 2020 r. wydano w celu wykonania ustawy z 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. „Celem przepisów rozporządzenia była ochrona zdrowia i w realizacja konstytucyjnego obowiązku zwalczania chorób zakaźnych. Przepisy te w oczywisty sposób nie stanowią w związku z tym przepisów porządkowych w rozumieniu art. 54 Kw. W przypadku tych ostatnich przedmiot ochrony stanowi bowiem porządek i spokój w miejscach publicznych, a nie ochrona zdrowia” – argumentuje RPO.

Odpowiedzialność wyłącznie administracyjna

Rzecznik dowodzi też, iż za niezastosowanie się do obowiązków przewidzianych w rozporządzeniu ustawodawca wprowadził odpowiedzialność wyłącznie administracyjną, a nie wykroczeniową. Z tego powodu wykluczone jest pociągnięcie do odpowiedzialności, na podstawie art. 54 Kw., osób, które naruszały m.in. zakaz korzystania z parków ustanowiony na mocy rozporządzenia.

RPO: zakazy z  rozporządzenia Rady Ministrów niekonstytucyjne

RPO podkreśla, iż będące podstawą kary rozporządzenie Rady Ministrów z 31 marca 2020 r. należy uznać za niekonstytucyjne, a w efekcie – za nielegalne.

„Nakładanie ograniczeń w zakresie podstawowych wolności i praw człowieka i obywatela musi odbywać się na podstawie prawidłowo stanowionego prawa, w szczególności zgodnie z podstawowymi zasadami Konstytucji. Wprowadzenie nakazów i zakazów dotyczących podstawowych praw i wolności obywatelskich może nastąpić tylko w przypadku wprowadzenia jednego z trzech stanów nadzwyczajnych, co nie miało miejsca” – czytamy na stronie internetowej RPO.

Rzecznik zwraca też uwagę na to, iż w chwili orzekania nie obowiązywało już rozporządzenie Rady Ministrów z 31 marca 2020 r., lecz kolejne - z 19 czerwca 2020 r., które nie przewidywało już zakazu przebywania w parku. „Choćby z tego więc powodu, ukaranie obywatela nie było możliwe” – argumentuje RPO.

Polecamy serwis: Wykroczenia