Nabycie udziału we współwłasności nieruchomości przez zasiedzenie

Współwłasność jest stosunkiem pochodnym od własności, nie jest zatem w pełni samodzielną instytucją prawną. Następstwem tego jest okoliczność, iż do współwłasności stosuje się wszystkie przepisy dotyczące prawa własności. Jeżeli zatem można nabyć prawo własności przez zasiedzenie, to tym samym można nabyć tą drogą również udział współwłaściciela.

Zobacz również: Umowa sprzedaży nieruchomości WZÓR

Zasiedzenie nieruchomości

Stosownie do treści przepisu art. 172 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2014 r. poz. 121 j.t.) posiadacz nieruchomości niebędący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dwudziestu jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze (zasiedzenie). Natomiast § 2 niniejszego artykułu wskazuje, iż po upływie lat trzydziestu posiadacz nieruchomości nabywa jej własność, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze. Analiza treści przepisu art. 172 Kodeksu cywilnego prowadzi do wniosku, że przesłanka samoistności posiadania oraz przesłanka upływu czasu są jedynymi koniecznymi w przypadku nieruchomości. Przesłanka dobrej wiary ma istotne znaczenie tylko dla oznaczenia okresu wymaganego do nabycia prawa własności.

Posiadacz samoistny nieruchomości

Definicję legalną pojęcia samoistnego posiadania zawiera art. 336 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym posiadaczem samoistnym rzeczy jest ten, kto nią faktycznie włada jak właściciel; w odróżnieniu od posiadacza zależnego, który rzeczą włada jak użytkownik, zastawnik, najemca, dzierżawca lub mający inne prawo, z którym łączy się określone władztwo nad rzeczą. Podkreśla się w doktrynie i orzecznictwie, iż stan posiadania współtworzą fizyczny element (corpus) władania rzeczą oraz intelektualny element zamiaru (animus) władania rzeczą dla siebie (animus rem sibi habendi). W przypadku posiadania samoistnego mamy na uwadze animus domini (tj. posiadacz samoistny włada rzeczą jak właściciel). Przy ustalaniu charakteru posiadania bierze się pod uwagę zachowania posiadacza manifestowane na zewnątrz.

Zasiedzenie udziału w prawie własności nieruchomości

W orzecznictwie Sądu Najwyższego, jak i w doktrynie, utrwalony jest pogląd, zgodnie z którym w razie wykazania spełnienia przesłanek określonych treścią powołanego powyżej przepisu przedmiotem nabycia własności przez zasiedzenie może być nie tylko nieruchomość gruntowa lub jej fizycznie wydzielona część, ale także udział w prawie własności, czyli tzw. idealna część nieruchomości. Współwłaściciel chcąc zasiedzieć idealny udział innego współwłaściciela powinien udowodnić, ze zmienił (rozszerzył) zakres swego samoistnego posiadania i uzewnętrznił tę zmianę wobec współwłaściciela. Podkreślić przy tym należy, że jeżeli jeden ze współwłaścicieli nie wykonuje swojego współposiadania, nie oznacza to wcale, że posiadacz całości wykonywał swoje prawo do przysługującej mu idealnej części nieruchomości, a w stosunku do pozostałej był posiadaczem samoistnym. Takiemu traktowaniu stosunku współwłasności sprzeciwia się przepis art. 206 Kodeksu cywilnego. Posiadając podczas trwania stosunku współwłasności nawet całość nieruchomości współwłaściciel wykonując względem swego udziału uprawnienia właścicielskie oraz wobec udziału innego współwłaściciela przysługujące jemu uprawnienia nie wykonuje ich automatycznie jako posiadacz samoistny.

Porozmawiaj o tym na naszym FORUM!

Zasiedzenie pomiędzy współwłaścicielami

Nie można jednakże wykluczyć możliwości zasiedzenia idealnego udziału pomiędzy współwłaścicielami, z tymże do takiej zmiany charakteru władztwa konieczne jest wyraźne zamanifestowanie woli władania cum animo rem sibi habendi, w sposób widoczny tak dla współwłaściciela, jak i dla otoczenia. Takie surowe wymagania od współwłaściciela zmieniającego zakres posiadania samoistnego uzasadnione są bezpieczeństwem stosunków prawnych i ochroną prawa własności, które narażone byłoby na uszczerbek, gdyby współwłaściciel uprawniony do współposiadania całości mógł łatwo doprowadzić do utraty praw pozostałych współwłaścicieli, powołując się wyłącznie na zmianę swojej woli, a więc elementu subiektywnego i przez to wyłącznie od niego zależnego. Podkreślić należy, że wymagania te muszą znaleźć odbicie w materiale dowodowym. W związku z tym ciężar wykazania przez jednego ze współwłaścicieli, że zmienił zakres samoistnego posiadania spoczywa na nim. Takiej treści stanowisko zajął Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 11 października 2002 r., sygn. akt I CKN 1009/00, oraz w postanowieniu z dnia 20 października 1997 r., sygn. akt II CKN 408/97. Przykładowo o posiadaniu samoistnym w zakresie udziału innego współwłaściciela świadczą:

• fakt doprowadzenia do uzyskania w całości do wyłącznego korzystania z budynku mieszkalnego znajdującego się na nieruchomości,
• decydowanie co do zakresu i sposobu korzystania z tej nieruchomości bez zwracania się o zgodę do współwłaściciela,
• pokrywanie w całości podatku od nieruchomości.

Termin zasiedzenia

Jak zostało wcześniej zasygnalizowane, nabycie udziału w prawie własności nieruchomości w drodze zasiedzenia następuje z upływem określonego w ustawie Kodeks cywilny terminu. Jeżeli uzyskanie posiadania samoistnego nastąpiło w dobrej wierze, termin zasiedzenia wynosi dwadzieścia lat. Natomiast w wypadku nabycia posiadania samoistnego w złej wierze obowiązuje dłuższy termin zasiedzenia i wynosi on trzydzieści lat.    

Polecamy serwis: Sprawy urzędowe

Autor: Joanna Mila Radca Prawny