Funkcjonowanie Państwa po katastrofie

W wyniku katastrofy lotniczej w dniu 10.04.2010r. śmierć poniosło 96 osób, w tym Prezydent Polski wraz z Małżonką, Prezes NBP, Prezes IPN, Rzecznik Praw Obywatelskich, a także członkowie rządu, kancelarii prezydenta i innych instytucji państwowych, posłowie i senatorowie, a także dowódcy Polskich Sił Zbrojnych, Prezes Polskiego Komitetu Olimpijskiego, Prezes Naczelnej Rady Adwokackiej, rektor Uniwersytetu im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego.

Jest to tragedia bez precedensu w historii polskiej państwowości, łącząca w poczuciu straty i w smutku cały Naród. Na ręce Premiera i Marszałka Sejmu spływają kondolencje z całego świata, w wielu krajach (m.in. w Rosji, Litwie, Brazylii) ogłoszono dni żałoby narodowej.

Poza aspektem tragedii ludzkich i społecznych, tragedia ta ma poważne skutki w sferze funkcjonowania Państwa Polskiego.

Zobacz: Pełna lista ofiar katastrofy rządowego samolotu.

W katastrofie zginął Lech Kaczyński - Prezydent RP.

W polskiej konstytucji nie przewidziano pozycji wiceprezydenta, lub jego zastępcy. W przypadku śmierci Głowy Państwa jego funkcję przejmuje Marszałek Sejmu (ob. Bronisław Komorowski) - a gdyby on również zginął lub nie mógł sprawować urzędu – Marszałek Senatu. Marszałek wykonuje funkcje Prezydenta RP aż do czasu kolejnych wyborów - z jego prerogatyw usunięto jedynie możliwość wcześniejszego rozwiązania Sejmu. Oprócz pełnienia funkcji Prezydenta Marszałek zachowuje uprawnienia wynikające z pełnionej funkcji organu Sejmu.

Marszałek jest zobowiązany w ciągu 2 tygodni od daty śmierci Prezydenta ogłosić termin nowych wyborów- które muszą odbyć się nie później niż 60 dni od daty ogłoszenia.

W katastrofie zginął Sławomir Skrzypek – obecny Prezes NBP.

Prezesa NBP (jeden z organów Narodowego Banku Polskiego) wybiera Sejm na wniosek Prezydenta RP (w obecnej, trudnej sytuacji, wniosek złoży Marszałek Sejmu).

Do czasu powołania nowej osoby, zastępuje go Pierwszy wice-prezes Narodowego Banku Polskiego (w obecnej chwili jest to Piotr Wiesiołek).

Zobacz więcej: Czy śmierć Prezesa NBP sparaliżuje polską politykę pieniężną

W katastrofie lotniczej zginął Janusz Kurtyka- Prezes IPN.

Ustawa o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu – nie przewiduje zastępstwa Prezesa IPN w przypadku jego śmierci. Zgodnie z art. 10 ust.3 ww. ustawy - skrócono jedynie termin na zgłaszanie się kandydatów na objęcie opróżnionego stanowiska (do 30 dni - od dnia ogłoszenia konkursu przez Kolegium Instytutu). Oznacza to, że do czasu wyboru nowego Prezesa Instytut będzie musiał wstrzymać działalność w zakresie, w jakim niezbędna jest działalność jego Prezesa.

Prezesa Instytutu Pamięci powołuje i odwołuje Sejm Rzeczypospolitej Polskiej większością 3/5 głosów za zgodą Senatu, na wniosek Kolegium Instytutu Pamięci, które zgłasza kandydata spoza swego grona.

W katastrofie zginął Janusz Kochanowski - Rzecznik Praw Obywatelskich.

Ustawa o Rzeczniku Praw Obywatelskich jest kolejną ustawą, która nie przywidziała w treści regulacji na wypadek śmierci urzędującego Rzecznika. Ustawa milczy w tym zakresie. Oznacza to, że do czasu wyboru nowego Ombudsmana – nikt nie będzie mógł go zastąpić. Należałoby się zastanowić, czy działania będą mogli podejmować zastępcy RPO - jest to jednak kwestia sporna (nieuregulowana).

Rzecznika powołuje Sejm za zgodą Senatu na wniosek Marszałka Sejmu albo grupy 35 posłów.

W katastrofie zginęło 15 posłów i 3 senatorów.

Z uwagi na proporcjonalność wyborów do sejmu, w przypadku wygaśnięcia mandatu posła na sejm RP nie zarządza się wyborów uzupełniających. W sytuacji śmierci posła (stwierdzonym postanowieniem Marszałka Sejmu) jego mandat obejmuje kolejny kandydat z tej samej listy okręgowej, który w wyborach otrzymał kolejno największą liczbę głosów. Przy równej liczbie głosów o pierwszeństwie rozstrzyga kolejność umieszczenia kandydata na tej liście okręgowej. O obsadzeniu mandatu postanawia Marszałek Sejmu. Jeśli w powyższy sposób nie uda się wybrać innego kandydata, mandat pozostaje nieobsadzony.

Wybory do senatu nie są proporcjonalne - decyduje większość głosów uzyskanych przez kandydata - niezależnie od listy na jakiej figuruje i wyniku komitetu wyborczego w skali krajowej (stąd możliwy wybór kandydatów niezrzeszonych). W razie wygaśnięcia mandatu senatora Prezydent Rzeczypospolitej (w obecnej sytuacji Marszałek Sejmu) zarządza wybory uzupełniające do Senatu. Wybory uzupełniające zarządza się i przeprowadza w terminie 3 miesięcy od dnia stwierdzenia wygaśnięcia mandatu senatora.

Zobacz: Lista osób obejmujących mandat po tragicznie zmarłych posłach

W katastrofie śmierć ponieśli:

• gen. broni Bronisław Kwiatkowski (dowódca sił operacyjnych)
• gen. Andrzej Błasik (dowódca sił powietrznych )
• gen. Tadeusz Buk (dowódca sił lądowych)
• gen. Wojciech Potasiński (dowódca sił specjalnych)
• wiceadmirał Andrzej Karweta (dowódca marynarki wojennej)
• gen. Franciszek Gągor- szef Sztabu Generalnego WP.

Zwierzchnikiem polskich sił zbrojnych jest Prezydent RP. Do jego obowiązków należy m.in. powołanie dowódców rodzajów sił zbrojnych - w przypadku w którym kadencja dotychczasowego dowódcy zakończyła się (powołanie następuje na czas określony) lub wygasła. Funkcje zmarłych dowódców objęli z mocy prawa ich bezpośredni zastępcy.

W obecnej, trudnej sytuacji powyższe decyzje spoczywają na Marszałku Sejmu, pełniącym obowiązki Głowy Państwa.