Rzecznik Praw Obywatelskich

Rzecznik Praw Obywatelskich to organ ochrony prawnej, który działa na podstawie art. 208 - 212 Konstytucji oraz ustawy z dnia 15 lipca 1987 r. ( jt. Dz.U. z 2001 r. nr 14 poz. 147). Jest powoływany przez Sejm, za zgodą Senatu na okres 5 lat. Pierwszym Rzecznikiem została prof. Ewa Łętowska, obecnie funkcję Rzecznika Praw Obywatelskich sprawuje Pani Prof. Irena Lipowicz(od 21 lipca 2010 r.)

Rzecznik Praw Obywatelskich bada czy na skutek działania lub zaniechania organów, organizacji albo instytucji zobowiązanych doszło do naruszenia wolności człowieka i obywatela. Analizuje też czy  przestrzegano odpowiednich  przepisów  oraz zasad współżycia i sprawiedliwości społecznej. Jeśli zauważy uchybienia podejmuje działania. Rzecznikowi w realizacji jego zadań pomagają jego zastępcy oraz Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich. Rzecznik posiada również pełnomocników terenowych, rozpatrujących sprawy z obszaru oddalonych od Warszawy województw.

Rzecznik Praw Obywatelskich działa:

• na wniosek obywateli lub ich organizacji;
• na wniosek organów samorządów;
• na wniosek Rzecznika Praw Dziecka;
• z własnej inicjatywy.

Czego nie robi rzecznik Praw Obywatelskich:

• nie zastępuje organów administracji lub wymiaru sprawiedliwości w załatwianiu sprawy co do jej istoty (rozstrzygnięcia) należącej do ich kompetencji,
• nie podejmuje sprawy, w której nie wypowiedziały się jeszcze właściwe organy i instytucje,
• nie zajmuje się problemem, gdy np. sprawę rozpatrzono odmownie, a osoba, której sprawa dotyczy nie odwołała się do organu wyższej instancji i od razu zwróciła się z pismem do Rzecznika, pomimo, że służą jej środki ochrony praw,
• nie stosuje prawa łaski,
• nie przydziela mieszkań, leków, pieniędzy,
• nie rozpatruje sporów między obywatelami, podlegających rozpoznaniu przez sądy,
• nie bierze udziału w sporach zbiorowych o interesy, np. w sprawie podwyżki wynagrodzenia dla określonej grupy pracowników,
• nie podejmuje spraw gdy brak dowodów, że zaistniało naruszenie wolności lub prawa,
• nie interweniuje, gdy sprawa toczy się bez opóźnień w sądzie lub organie administracji, ani nie ingeruje w niezawisłość sędziowską, np. w ocenę dowodów przez sąd,
• nie może wszczynać postępowania prawnego, jeżeli przewidziany w ustawie termin do takiego wszczęcia upłynął,
• nie rozpatruje anonimów.

Sejm odwołuje Rzecznika przed upływem okresu, na jaki został powołany, jeśli:

a) zrzekł się wykonywania obowiązków,
b) stał się trwale niezdolny do pełnienia obowiązków na skutek choroby, ułomności lub upadku sił stwierdzonych orzeczeniem lekarskim,
c) złożył niezgodne z prawdą oświadczenie lustracyjne, stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu.

Co roku Rzecznik Praw Obywatelskich przyznaje nagrodę im. Pawła Włodkowica jako wyraz uznania dla występowania w obronie podstawowych wartości i prawd.

Istnieje również Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich. Jest powoływany na okres kadencji Parlamentu Europejskiego, czyli na 5 lat. Przyjmuje skargi od obywateli Unii Europejskiej lub każdej osoby fizycznej bądź prawnej mającej miejsce zamieszkania lub statutową siedzibę w państwie członkowskim, przeciw działaniom instytucji i organów Wspólnot Europejskich, z wyjątkiem Trybunału Sprawiedliwości i Sądu.

Raz w roku przedstawia Parlamentowi Europejskiemu sprawozdanie z wyników kontroli.

Pisma adresowane do Rzecznika Praw Obywatelskich nie zawierające imienia, nazwiska i adresu korespondencyjnego mogą nie zostać zarejestrowane. Podanie wyłącznie adresu e-mail nie jest wystarczające do udzielenia odpowiedzi przez Rzecznika Praw Obywatelskich.

Zobacz serwis: Pomoc prawna