Upadłość konsumencka - szansa na lepsze jutro
Przyczyną tak drastycznej zmiany są sytuacje losowe które ze swojej istoty są nieprzewidywalne. Przykładem jest utrata pracy, śmierć bliskiej osoby, nagła choroba bądź wzięcie kredytu hipotecznego we frankach. Wspólnym mianownikiem wymienionych faktów jest to, że pogorszenie się stanu finansowego nastąpiło bez winy ponieważ są to okoliczności, na które nie ma się wpływu. Konsekwencją tych zdarzeń jest wszczęcie postępowań sądowych, następnie egzekucyjnych, w celu wyegzekwowania należności. Czy można uniknąć długich procesów sądowych i licytacji której ewentualna nieskuteczność nie oznacza zakończenia ponawianych w kolejnych latach poszukiwań majątku?
Podany scenariusz zdarzeń nie jest jedyny. Należy działać i wykorzystać prawo do zgłoszenia upadłości konsumenckiej. Od stycznia 2015 r. Legislator w końcu urzeczywistnił możliwość oddłużenia polegająca na umorzeniu niespłaconych zobowiązań. Dzięki wprowadzeniu sposobności zawarcia układu dłużnik może zachować mieszkanie, a nawet rozpocząć działalność gospodarczą. Wcześniej jedynym celem postępowania upadłościowego było spieniężenie majątku i zaspokojenie wierzycieli w jak najwyższym stopniu. Obecnie procedura został uproszczona i umożliwia rozpoczęcie „od nowa” bez żadnych zobowiązań. Taka sytuacja nie jest możliwa w postępowaniu egzekucyjnym gdy tzw. pasywa przewyższają aktywa.
Osoby uprawnione do złożenia wniosku
Wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej może złożyć wyłącznie dłużnik. Wystarczające jest posiadanie co najmniej jednego wierzyciela. Jest to istotne novum, które mogą wykorzystać dłużnicy hipoteczni zadłużeni we frankach i posiadający dług wobec tylko jednej osoby.
Zobacz serwis: Konsument i umowy
Wniosek o ogłoszenie upadłości może złożyć nie tylko konsument ale, np. były wspólnik spółki osobowej. Ponadto osoba, która prowadziła działalność gospodarczą i była wpisana do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG) w przypadku kiedy upłynął rok od wykreślenia z rejestru. Należy podkreślić, że podjęcie działalności gospodarczej po jego zgłoszeniu nie wyłącza możliwości pozytywnego jego rozpatrzenia.
Definicja niewypłacalności
Podstawą do złożenia wniosku jest wystąpienie niewypłacalności rozumianej jako niewypełnianie wymagalnych zobowiązań pieniężnych, a więc takich których termin zapłaty już nadszedł. Wskazane zobowiązania (długi) mogą mieć charakter zarówno cywilnoprawny jak i publicznoprawny (podatki, inne daniny publiczne) oraz być opatrzone tytułem egzekucyjnym, wykonawczym. Wszczęcie egzekucji przez komornika nie uniemożliwia złożenia wniosku o upadłość. Złożenie takiego wniosku jest tym bardziej uzasadnione skoro długi przekraczają znacząco cały majątek. Również nie jest ważna wysokość pasywów w stosunku do aktywów, a nawet okres opóźnienia.
Nowa ustawa konsumencka w call center
Zasada niezawinienia
Elementarnym warunkiem wystąpienia z wnioskiem jest niezawinione powstanie stanu niewypłacalności. Oznacza to, że sąd oddali wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli dłużnik sam doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa. Przykładem takiego niezawinionego popadnięcia w długi jest wzięcie kredytu, a następnie, w trakcie jego spłaty, utrata pracy z przyczyn niezawinionych (wypowiedzenie pracodawcy nie nastąpiło z winy pracownika). Następną negatywną przesłanką jest uznanie czynności prawnej za dokonaną z pokrzywdzeniem wierzycieli, np. czynność mająca na celu wyzbycie się majątku (darowanie nieruchomości żonie). Kolejną zasługującą na wymienienie jest podanie danych we wniosku o ogłoszenie upadłości, które są niezgodne z prawdą lub niezupełne, chyba że wskazane braki mają charakter nieistotny. Należy kategorycznie stwierdzić, iż we wniosku trzeba wskazać wszystkie składniki mienia. Pomimo niewypełnienia prawidłowo obowiązku ustawodawca dopuścił uwzględnienie pisma jeżeli przemawiają za tym względy humanitarne, słuszności.
Treść wniosku
Ustawodawca uprościł wniosek o zgłoszenie upadłości konsumenckiej jednakże nie na tyle, aby można go było samodzielnie wypełnić. Konieczne może być skorzystanie z pomocy profesjonalisty. Można by postulować o wprowadzenie tak jak to, obowiązuje w postępowaniu nakazowym, wieczystoksięgowym, urzędowego formularza.
Każdy wniosek musi zawierać:
1) dane wnioskodawcy- imię i nazwisko, miejsce zamieszkania oraz numer PESEL lub inne dane jego identyfikujące,
2) miejsce położenia majątku,
3) okoliczności, które uzasadniają wniosek i ich uprawdopodobnienie- brak winy,
4) aktualny i zupełny wykaz majątku z szacunkową wyceną jego składników;
5) spis wierzycieli z podaniem ich adresów i wysokości wierzytelności każdego z nich oraz terminów zapłaty;
6) spis wierzytelności spornych z zaznaczeniem zakresu w jakim dłużnik kwestionuje istnienie wierzytelności; wskazanie wierzytelności w spisie wierzytelności spornych nie stanowi jej uznania;
7) listę zabezpieczeń ustanowionych na majątku dłużnika wraz z datami ich ustanowienia, w szczególności hipotek, zastawów i zastawów rejestrowych;
8) oświadczenie dłużnika, że w terminie 10 lat przed dniem zgłoszenia wniosku nie:
- ustalono dla dłużnika planu spłaty wierzycieli który został następnie uchylony z powodu jego niewykonania,
- uchybił terminowi do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.
Koszty postępowania
Każde postępowanie sądowe wiąże się z ponoszeniem kosztów jego przeprowadzenia. W przeciwieństwie do upadłości przedsiębiorcy, niewypłacalny konsument nie musi mieć majątku na pokrycie kosztów takiego postępowania. Przed nowelizacją ustawy brak majątku uniemożliwiał uwzględnienie wniosku. W obecnym stanie prawnym opłata sądowa za jego złożenie wynosi 30 zł, jednak możliwe jest również zwolnienie na podstawie wniosku z tej opłaty przez sąd. Należy jeszcze raz podkreślić, że brak majątku potrzebnego na pokrycie kosztów postępowania nie wyklucza pozytywnego rozpatrzenia wniosku. Zatem można ogłosić upadłość nie mając żadnego majątku. W takiej sytuacji koszty powstałe w toku postępowania tymczasowo są pokrywane przez Skarb Państwa, a po jego zakończeniu będą w całości umorzone łącznie z pozostałymi zobowiązaniami.
Upadłość współmałżonka
W sytuacji kiedy pomiędzy małżonkami jest ustawowy ustój majątkowy z dniem ogłoszenia upadłości powstaje z mocy prawa rozdzielność majątkowa. Jednocześnie majątek wspólny w całości wchodzi do masy upadłości. Jest to niekorzystna sytuacja gdyż w postępowaniu egzekucyjnym wierzyciel aby móc egzekwować z majątku wspólnego musi uzyskać odrębną klauzulę wykonalności na małżonka. W upadłości konsumenckiej zaś na równi z innymi wierzycielami współmałżonek musi dochodzić swojej połowy majątku stanowiącej część masy upadłości. Możliwa jest również sytuacja, że dwoje małżonków stało się niewypłacalnymi. W takim przypadku należy złożyć 2 odrębne wnioski o ogłoszenie upadłości oraz wnioskować o ich połączenie w jedno postępowanie. Warto również zaznaczyć, że małżeńska umowa majątkowa zawarta przed upływem 2 lat przed złożeniem wniosku jest bezskuteczna w stosunku do masy (majątku wspólnego małżonków).
Należy pamiętać, że z dniem ogłoszenia upadłości stają się wymagalne wszystkie zobowiązania pieniężne upadłego. Zaś zobowiązania majątkowe niepieniężne zmieniają się z dniem ogłoszenia upadłości na zobowiązania pieniężne i z tym dniem są płatne, chociażby termin ich wykonania jeszcze nie nastąpił. Jednocześnie poręczyciel, lub osoba która zagwarantowała wykonanie zobowiązania ustanowioną na jej nieruchomości hipoteką, odpowiada za spłacenie całej wierzytelność, wobec zwolnienia z odpowiedzialności upadłego. Często się zdarza, że kredyt hipoteczny jest poręczony przez osobę bliską. Upadłość konsumencka oznacza dla niej obowiązek spłaty długu.
Układ, a postępowanie likwidacyjne
Upadłość konsumencka może być przeprowadzona w trybie postępowania układowego albo likwidacyjnego. Celem postępowania likwidacyjnego jest spieniężenie majątku, który zostanie przeznaczony na spłatę zobowiązań. Zamierzeniem zawarcia układu jest ich restrukturyzacja poprzez m.in. odroczenie wykonania zobowiązań, rozłożenie spłaty długów na raty, zmniejszenie ich sumy. Jest to korzystniejsza sytuacja dla dłużnika, albowiem ma on możliwość podjęcia działalności gospodarczej.
Sama okoliczność złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości likwidacyjnej nie wstrzymuje trwającego postępowania egzekucyjnego. Dopiero wydanie przez sąd postanowienia o ogłoszeniu upadłości zawiesza toczące się postępowanie sądowe i egzekucyjne. W przypadku jego uprawomocnienia zostają umorzone postępowania sądowe, a tytuły egzekucyjne tracą moc wykonawczą (nie można na ich podstawie egzekwować wierzytelności). W postępowaniu układowym moment umorzenia jest dużo późniejszy, ponieważ stanowi o nim uprawomocnienie się postanowienia zatwierdzającego układ, czyli po wykonaniu tegoż układu ( zawiera sposób spłaty wierzytelności objętych układem).
Konsekwencją postępowania jest wejście wszystkich składników mienia do masy upadłości, z której będą zaspokajani wierzyciele. Masa upadłości likwidacyjnej obejmuje nie tylko składniki należące do upadłego w dniu ogłoszenia upadłości, ale również nabyte przez niego w toku postępowania upadłościowego (np. spadek). W przypadku układu umorzenie zawężone jest do wierzytelności powstałych przed dniem ogłoszenia upadłości dłużnika.
W obu postępowaniach wyłączony jest z masy majątek osobisty współmałżonka. W przeciwieństwie do układu, w postępowaniu likwidacyjnym zasadą jest utrata prawa do zarządu nad masą upadłości( swoim majątkiem) na rzecz syndyka. W przypadku układu dłużnik może czynnie uczestniczyć w postępowaniu upadłościowym oraz realnie wpływać na jego przebieg. Upadły ma możliwość zmiany warunków zaciągniętego kredytu hipotecznego oraz zachowania mieszkania. Wprowadzenie układu stworzyło realną szansę oddłużenia upadłego.
Kiedy w skład masy wchodzi lokal mieszkalny albo dom jednorodzinny, a zarazem konieczne jest zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu z sumy uzyskanej z jego sprzedaży. W tej sytuacji wydziela się upadłemu kwotę odpowiadającą przeciętnemu czynszowi najmu lokalu mieszkalnego w tej samej lub sąsiedniej miejscowości za okres od 12 do 24 miesięcy.
Wierzytelności nie podlegające umorzeniu
Nie podlegają umorzeniu zobowiązania, np.:
1.o charakterze alimentacyjnym,
2. wynikające z rent z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci,
3. W postępowaniu likwidacyjnym wierzytelności których upadły umyślnie nie ujawnił, a wierzyciel nie brał udziału w postępowaniu.
4.W postępowaniu układowym składki na ubezpieczenie społeczne, oraz wierzytelności zabezpieczone na mieniu upadłego hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską, w części znajdującej pokrycie w wartości przedmiotu zabezpieczenia, chyba że wierzyciel wyraził zgodę na jej objęcie układem.
Wykreślenie
Z momentem umorzenia niespłaconych zobowiązań upadłego sąd z urzędu jest zobowiązany wykreślić jego dane osobowe z rejestru dłużników niewypłacalnych prowadzonego przez Krajowy Rejestr Sądowy.
Postępowanie upadłościowe i likwidacyjne w obu przypadkach kończy się umorzeniem nie spłaconych zobowiązań.
Podstawa prawna:
- Ustawia z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. z 2012 r. poz. 1112, z późn. zm.),
- Ustawa z dnia 29 sierpnia 2014 r. o zmianie ustawy – Prawo upadłościowe i naprawcze, ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym oraz ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U z 2014 r. poz. 1306),
- R.Adamus, A.J. Witosz. A. Witosz, Upadłosć konsumencka.Komentarz praktyczny. Wyd. LexisNexis, Warszawa 2009.
Katarzyna Kujawska
Aplikantka radcowska
Zadaj pytanie na FORUM
Komentarze(0)
Pokaż: