Opieka nad osobą starszą w zamian za mieszkanie
Umowa dożywocia
Osoba starsza może zapewnić sobie opiekuna na podstawie umowy dożywocia. Taką umowę może zawrzeć z opiekunem także inna osoba niż wymagający opieki senior.
Umowa dożywocia uregulowana jest w Kodeksie cywilnym i polega na przeniesieniu własności nieruchomości w zamian za zobowiązanie się przez nabywcę do zapewnienia zbywcy dożywotniego utrzymania. Gdy strony nie postanowią inaczej, nabywca przyjmuje zbywcę jako domownika, dostarcza mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału, zapewnia mu odpowiednią pomoc i pielęgnowanie w chorobie oraz sprawia pogrzeb odpowiadający zwyczajom miejscowym. Robi to na własny koszt. Jeśli dożywotnik zostaje w dotychczas swoim domu, wszelkie opłaty związane z czynszem, opałem itp. pokrywa nowy właściciel (opiekun).
Polecamy: Pomoc społeczna. Komentarz do ustawy
Co istotne, co do zasady opiekun nie musi przyjmować starszej osoby do swojego mieszkania w celu sprawowania opieki nad nią. Senior może pozostać w miejscu, gdzie do tej pory mieszkał. Jednak musi być to zgodne z zapisami zawartymi w umowie dożywocia.
Prawo dożywocia jest niezbywalne. Ma charakter ściśle osobisty i wygasa z chwilą śmierci dożywotnika. Umowa dożywocia zawierana jest pod rygorem nieważności w formie aktu notarialnego, ponieważ związana jest z przeniesieniem własności nieruchomości.
W ramach umowy dożywocia można zastrzec zobowiązanie nabywcy do obciążenia nieruchomości na rzecz zbywcy użytkowaniem ograniczonym do części nieruchomości, służebnością mieszkania lub inną służebnością osobistą albo do spełniania powtarzających się świadczeń w pieniądzach lub w rzeczach oznaczonych co do gatunku.
Umowę dożywocia można zawrzeć także z osobą bliską seniora, np. synem lub córką bądź z kilkoma osobami na raz.
Własność nieruchomości, która przechodzi na właściciela na podstawie umowy o dożywocie łączy się z obciążeniem nieruchomości prawem dożywocia. Oznacza to, że w razie późniejszego zbycia nieruchomości nowy nabywca ponosi także osobistą odpowiedzialność za świadczenia tym prawem objęte, czyli wchodzi w sytuację opiekuna osoby starszej. Co ciekawe, przedmiotem przeniesienia praw własności może być inna nieruchomość niż ta, w której senior mieszka.
Zamiana na dożywotnią rentę
Kodeks cywilny przewiduje możliwość zamiany prawa dożywocia na dożywotnią rentę. Strony umowy mogą skorzystać z takiej ewentualności, gdy z jakichkolwiek powodów powstaną między nimi takie stosunki, że nie można wymagać, aby pozostawały nadal w bezpośredniej ze sobą styczności. Jedna ze stron występuje wówczas do sądu o zamianę wszystkich lub niektórych uprawnień wynikających z prawa dożywocia na dożywotnią rentę, która odpowiada wartości tych uprawnień.
Co więcej, w wyjątkowych przypadkach sąd może na żądanie jednej ze stron, jeżeli dożywotnik jest zbywcą nieruchomości, nawet rozwiązać umowę o dożywocie.
Umowa dożywocia nie jest tożsama z hipotekę odwrócona.
Zmiana właściciela nieruchomości
Jak już wspomniano prawo dożywocia jest związane z własnością nieruchomości. Jeśli nabywca zbywa nieruchomość, prawo to przechodzi na nowego nabywcę, który powinien opiekować się seniorem. Osoba starsza może jednak w takim przypadku zażądać zamiany prawa dożywocia na dożywotnią rentę odpowiadającą wartości tego prawa.
Podatek dochodowy
Dyskusyjna jest kwestia konieczności odprowadzenia podatku dochodowego od nabycia nieruchomości w formie umowy dożywocia. Jak liczyć podstawę opodatkowania? Istnieją trzy stanowiska w tej sprawie. Pierwsze nakazuje liczenie podatku od świadczeń, które osoba starsza otrzymuje od nowego właściciela nieruchomości (czyli zapewnienie wyżywienia, ubrania, umożliwienie dalszego mieszkania w zbytej nieruchomości, dostarczanie światła i opału, odpowiedniej pomocy i pielęgnowanie w chorobie oraz sprawienie pogrzebu na własny koszt). Według drugiej opinii podatek powinno się liczyć od rynkowej wartości zbywanego mieszkania. Trzecie stanowisko podzielił NSA w wyroku z dnia 25 lutego 2014 r. (sygn. II FSK 211/12), zgodnie z którym: „mimo że umowa dożywocia jest odpłatną umową, w której zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a) u.p.d.o.f. dochodzi do zbycia nieruchomości, to z uwagi na niemożliwość zastosowania przesłanek z art. 19 ust. 1-4 u.p.d.o.f. przychód uzyskany z odpłatnego zbycia nieruchomości w wyniku tej umowy nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Chodzi o to, że nie ma możliwości określenia ceny (odpłatności) odpłatnego zbycia nieruchomości przez dożywotnika z uwagi na nieweryfikowalny, zależny od długości życia dożywotnika zakres i czas trwania świadczeń z tej umowy.”
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dziennik Ustaw rok 2019 poz. 1145)
Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dziennik Ustaw rok 2019 poz. 1387)
© Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL S.A.
Komentarze(0)
Pokaż:
NajnowszePopularneNajstarsze