Elastyczność prawa kanonicznego w kwestii małżeństwa

Czasami może wydawać się, iż Kodeks Prawa Kanonicznego czegoś nie reguluje, jakiegoś konkretnego przypadku. Ludzie przyzwyczajeni są bowiem do takiej sytuacji prawnej, która niemalże w całości jest uregulowana, nawet w częściach zupełnie prozaicznych czy oczywistych. Pojawiają się zatem pytania: czy rzeczywiście mamy do czynienia z lukami prawnymi, czy jest to jednak złudne wrażenie jest właściwym uregulowaniem. Może też zaistnieć inna sytuacja, a mianowicie chodzi o regulację, od której prawodawca przewiduje pewne wyjątki.

Wiek uprawniający do skutecznego zawarcia małżeństwa

W kan. 1083 KPK ustanowione zostało, iż małżeństwo ważnie zostaje zawarte po skończeniu czternastego roku życia dla kobiet i szesnastego dla mężczyzn. Nie ma od tego wyjątku, ale Konferencje Biskupów danego kraju mają prawo, aby wiek ten zawyżyć do godziwego (nie zaś ważnego) wstąpienia w związek małżeński. Regulacja zatem jest, ale istnieje też wyjątek, który może zostać określony w sposób fakultatywny przez partykularną władzę i na niekorzyść samych zainteresowanych. KPK reguluje sytuacje katolików na całym świecie, stąd odstępstwo od naczelnej zasady. W przeciwnym razie prawodawca zmuszony byłby do dokonania kodyfikacji dla danego państwa, a w najlepszym przypadku dla krajów w określonej szerokości geograficznej czy w zależności od kultury, tak jak to jest w prawie świeckim. Ustanowienie takiego uregulowania powoduje, iż zawarte małżeństwo wbrew któremuś z nich, albo może być nieważne, albo niegodziwe. Nieważnym bowiem małżeństwem będzie to zawarte poniżej wieku określonego w KPK, a niegodziwym poniżej wieku określonego przez władzę partykularną.

Zobacz też: Prawo małżeńskie kościelne i cywilne - różnice

Zastosowanie dyspensy

Innym przykładem wyjątków jest możliwość udzielenia dyspensy od danej przeszkody. Przykładowo dwie z nich to przeszkoda różnej wiary (kan. 1086 KPK) oraz pokrewieństwa (kan. 1091 KPK). Jest to podstawowa regulacja, wg której małżeństwo zawarte z osobą nieochrzczoną czy spokrewnioną w odpowiednim stopniu oraz linii jest nieważne, ale na korzyść zainteresowanych można od tego odstąpić. Możliwość zastosowania dyspensy uwarunkowana jest konkretną sytuacją stron starających się o nią. W przypadku przeszkody wieku, jego podwyższenia dokonuje się po analizie sytuacji w danym kraju, zaś w przy omawianych analizuje się bardziej konkretny przypadek. Przykładem może być sytuacja, gdy jeden z nupturientów nie ukończył wieku zalecanego przez władzę partykularną, ale ma zamiar zawrzeć związane małżeński, wówczas pod uwagę bierze się jego szczególną sytuację.