Rzym III bez Polski

W dniu 21.06.2012 roku weszło w Niemczech w życie Rozporządzenie Rady (UE) NR 1259/2010 z dnia 20 grudnia 20120 roku w sprawie wprowadzenia w życie wzmocnionej współpracy w dziedzinie prawa właściwego dla rozwodu i separacji prawnej*, zwane Rzym III.

Znajduje ono zastosowanie tylko w państwach unijnych, które do niego przystąpiły.

Zmieniło ono radykalnie przepisy prawa międzynarodowego prywatnego odnośnie rozwodów i separacji małżonków.  

Małżonkowie mają teraz możliwość wyboru prawa, które ma być zastosowane do ich rozwodu albo separacji.

Zobacz również: Rozwód międzynarodowy - jakie prawo?

Na podstawie art. 5 ust. 1 Rzym III małżonkowie mogą umówić się do wyboru prawa właściwego w przypadku rozwodu albo separacji prawnej pod warunkiem, że jest to:

• prawo państwa, w którym obydwoje małżonkowie mają miejsce zamieszkania, lub
• prawo państwa, w którym obydwoje małżonkowie ostatnio mieli miejsce zamieszkania, o ile w chwili zawierania umowy jedno z nich dalej tam zamieszkuje, lub
• państwa, którego obywatelem jest w chwili zawierania umowy jedno z małżonków, lub
• państwo sądu orzekającego.

W przypadku niedokonania wyboru – a to będzie prawdopodobnie w praktyce regułą - rozwód i separacja podlegają prawu państwa (art. 8) w podanej poniżej kolejności:
a) w którym małżonkowie mają miejsce zamieszkania w momencie wytoczenia powództwa; w przypadku braku takiego
b) w którym małżonkowie mieli ostatnio miejsce zamieszkania pod warunkiem , że okres zamieszkania nie zakończył się wcześniej niż rok przed wytoczeniem powództwa, o ile w momencie wytoczenia powództwa jedno z nich dalej tam zamieszkuje; a przypadku braku takiegoż
c) którego obywatelami są obydwoje małżonkowie w chwili wytoczenia powództwa, a w przypadku braku takiegoż
c) w którym wytoczono powództwo.

Od chwili wejścia w życie powyższego rozporządzenia małżeństwo obywateli polskich mieszkających w Niemczech będzie przeprowadzane na podstawie niemieckiego Kodeksu cywilnego, a nie na jak dotychczas na podstawie polskiego Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.

Zobacz również: Podział przedmiotów urządzenia domowego przy rozwodzie w Niemczech

Miarodajne jest teraz miejsce zamieszkania ( „miejsce zwykłego pobytu”) małżonków a nie ich obywatelstwo.

I to może prowadzić do zaskakujących wyników. Podaje się przy tym następujący przykład:

Obydwoje małżonkowie mają obywatelstwo niemieckie i mieszkają 6 lat we Włoszech. Małżonek wraca do Niemiec i po upływie 10 miesięcy składa wniosek o rozwód w niemieckim sądzie rodzinnym. Ponieważ małżonkowie nie dokonali wyboru prawa stosuje się prawo włoskie, które przewiduje 3-letnią rozłąkę małżonków przed wniesieniem pozwu o rozwód. Sąd musi oddali pozew. Powyższy przykład  zaczerpnięty z literatury nie jest przekonywujący, ponieważ przesłanką rozwodu na prawie niemieckim jest co najmniej jednoroczna rozłąka małżonków.

Rzym III obowiązuje też dla obywateli państw nie należących do UE. Na przykład do rozwodu tureckiego małżeństwa, które mieszka w Niemczech i tutaj wnosi powództwo o rozwód nie stosuje się już prawa tureckiego a prawo niemieckie.

W Niemczech wybór prawa przez małżonków, które ma być stosowane przy rozwodzie, może nastąpić tylko w formie aktu notarialnego.

Rzym III dotyczy tylko rozwodów i separacji. Od  21.06.2012 roku obowiązuje dla Belgii, Bułgarii, Niemiec. Francji, Portugalii, Hiszpanii, Włoch, Malty, Łotwy, Luksemburga, Węgier, Austrii, Rumunii i Słowenii.

Polecamy serwis: Rozwód zagraniczny

* Ogłoszone w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej 343/10 PL