Postępowanie spadkowe ma być szybsze. Co się zmieni i od kiedy?

• Kogo sąd wezwie na rozprawę?
• Zawiadomienie o odrzuceniu spadku
• Sąd spadku z szerszymi kompetencjami
• Od kiedy nowe przepisy?

W połowie listopada wejdzie w życie kilka ważnych zmian w prawie spadkowym.

Pisaliśmy o tym tutaj: W listopadzie ważne zmiany w prawie spadkowym

To jednak nie koniec nowości. Zmiany obejmują też sądowe postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku.

Kogo sąd wezwie na rozprawę?

Zgodnie z przepisem, który wejdzie w życie 15 listopada 2023 r. sąd spadku wydaje postanowienie o stwierdzeniu nabyciu spadku po przeprowadzeniu rozprawy, na którą wzywa wnioskodawcę oraz osoby, które mogą wchodzić w rachubę jako spadkobiercy testamentowi i jako spadkobiercy ustawowi zgodnie z kolejnością dziedziczenia. Spośród spadkobierców ustawowych wzywa się małżonka, zstępnych, osoby pozostające w stosunku przysposobienia, rodziców i rodzeństwo. Pozostałych spadkobierców ustawowych wzywa się, jeżeli są sądowi znani.

Aktualnie krąg uczestników postępowania spadkowego obejmuje wszystkie osoby, które mogłyby wchodzić w rachubę jako spadkobiercy ustawowi i testamentowi.

„Poszukiwanie spadkobierców ustawowych, w przeciwieństwie do obecnego stanu prawnego, będzie można ograniczyć do określonego w przepisie kręgu zainteresowanych, z tym zastrzeżeniem, że uczestnikami postępowania będą tylko te osoby, spośród wymienionych w przepisie, które w okolicznościach sprawy dochodzą lub dochodziłyby do dziedziczenia, gdyby nie został sporządzony testament. Uczestnictwo pozostałych zainteresowanych, spoza kręgu osób wymienionych w przepisie, będzie wymagać albo wiedzy sądu o tych osobach, albo ich samodzielnej inicjatywy” – uzasadniało Ministerstwo Sprawiedliwości na etapie projektowania tych przepisów.

W praktyce zatem obligatoryjnymi uczestnikami postępowania spadkowego nie będą dzieci rodzeństwa, dziadkowie i zstępni dziadków powołani potencjalnie do dziedziczenia z ustawy. 

„Będą więc zobowiązani sami wszcząć postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku lub zgłosić się do sądu spadku w toku trwającego już postępowania. Zakłada to pozostawanie przez nich w określonej relacji bliskości ze spadkodawcą, a więc wiedzę o jego śmierci oraz o braku innych spadkobierców testamentowych i ustawowych, którzy wyprzedzaliby ich w zakresie powołania do  dziedziczenia ustawowego” – wskazano w uzasadnieniu.

Ewentualne wskazanie na niegodność dziedziczenia ma być nadal możliwe na zasadach ogólnych. Ponadto, jak wyjaśnił resort sprawiedliwości, rzeczywisty spadkobierca będzie mógł wykazać że określony podmiot, który uzyskał na swoją rzecz postanowienie o stwierdzeniu nabycia  spadku, nie jest w rzeczywistości spadkobiercą lub że jego udział w spadku jest inny niż stwierdzony w postępowaniu o uchylenie lub zmianę postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku 

Zawiadomienie o odrzuceniu spadku

Aktualnie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku zawiadamia się wszystkie osoby, które według oświadczenia i przedstawionych dokumentów są powołane do dziedziczenia, choćby w dalszej kolejności. 

Po zmianach sąd nie będzie miał takiego obowiązku w odniesieniu do przyjęcia spadku. O odrzuceniu zaś spadku zawiadomi wszystkie znane mu osoby, które zgodnie z treścią oświadczenia i przedstawionych dokumentów są powołane do dziedziczenia.

Sąd spadku z szerszymi kompetencjami

Nowe przepisy przekazują też sądowi spadku kompetencje w zakresie rozpoznawania wniosków o zezwolenie na dokonanie czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem w postaci prostego przyjęcia lub odrzucenia spadku w toku postępowania o stwierdzenie nabycia spadku. Dotychczas sprawy te były rozpoznawane w postępowaniu toczącym się przed właściwym sądem opiekuńczym, poza postępowaniem spadkowym. 

Zmiana ta ma umożliwić rozstrzygnięcie w jednym postępowaniu kompleksowo o dziedziczeniu, bez potrzeby odraczania rozprawy.

Od kiedy nowe przepisy?

Opisane w artykule zmiany wejdą w życie 15 listopada 2023 r. i będą miały zastosowanie do spraw wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie nowelizacji.