Wspólny testament małżonków i umowa o spadek w prawie niemieckim

Testament wspólny małżonków

Wspólny testament może być sporządzony w ten sposób, że jeden z małżonków napisze go w całości pismem ręcznym i obydwoje go podpiszą. Małżonek, który tylko podpisuje sporządzony testament powinien podać datę i miejsce złożenia podpisu.

Wspólny testament może być też sporządzony w formie aktu notarialnego. Najczęściej sporządzane są wspólne testamenty w formie tzw. berlińskiego testamentu (Berliner Testament). W tym testamencie małżonkowie powołują się wzajemnie do całości ich spadku. Oznacza to, że wdowa albo wdowiec dziedziczą cały spadek i tym samym dzieci i rodzice spadkodawcy są wydziedziczone. Małżonkowie powołują też na wypadek śmierci wdowca albo wdowy dalszych spadkobierców, z reguły ich dzieci. Żeby uniknąć konfrontacji wdowy albo wdowca z roszczeniami dzieci o zachowek,  berlińskie testamenty zawierają zastrzeżenie, że ten zstępny (dziecko), który domaga się od wdowca albo wdowy wypłaty zachowku, otrzyma po śmierci ostatniego rodzica tylko zachowek i nie będzie jego spadkobiercą. Podobnie jak umowa o spadek, wspólny testament może zawierać rozporządzenia na wypadek śmierci obydwu małżonków, które pozostają we wzajemnym stosunku zależności (tzw.Wechselbezüglichkeit). Z takim stosunkiem wzajemnej zależności mamy do czynienia, jeżeli rozporządzenie  jednego z małżonków nie byłoby dokonane bez rozporządzenia drugiego małżonka. Dotyczy to m in. powołania do spadku i zapisu testamentowego ( §§ 2147 i nast. BGB  Vermächtnis ). Ten wzajemny stosunek zależności powoduje, że odwołanie jednego rozporządzenia powoduje nieważność drugiego.

Zobacz również serwis: Spadki

Wspólny testament - w przeciwieństwie do umowy o spadek – może być za życia obydwojga małżonków - przez każdego z nich odwołany i to niezależnie od tego, czy to prawo do odwołania zostało zastrzeżone w testamencie.

Prawo do odwołania wspólnego testamentu jest zatem niezrzekalne. Umowa o spadek może być natomiast odwołana, jeżeli jest to w niej zastrzeżone albo możliwość odwołania przewidziana jest w ustawie.

Po śmierci jednego z małżonków wspólnego testamentu rozporządzenia wzajemnie zależne nie mogą być zmienione. Dotyczy to też umowy o spadek. Dopóki wspólny testament nie został odwołany, żaden z małżonków nie może sporządzić nowego własnego testamentu, który stałby w sprzeczności do wspólnego.

Zobacz również: Spadek w Niemczech - kto ma prawo do zachowku?

Niemieckie prawo spadkowe przewiduje też możliwość zawierania umów o spadek między dowolnymi osobami, a więc nie tylko między małżonkami (Erbvertrag).

Umowa o spadek może być sporządzona pod rygorem nieważności tylko w formie aktu notarialnego.

Ze względu na możliwość wykluczenia odwołania, umowa o spadek jest najbardziej trwałą formą rozporządzania majątkiem na wypadek śmierci. 

W prawie polskim umowa o spadek po osobie żyjącej jest nieważna (art. 1048 Kodeksu cywilnego). Prawo polskie zna umowę spadkową tylko odnośnie zrzeczenia się dziedziczenia po przyszłym spadkodawcy.

W przypadku ustania małżeństwa przez rozwód albo jego unieważnienie wspólny testament lub umowa o spadek tracą ważność  z mocy ustawy (§2268 ust. 1 i §2077 ust. 1 BGB – niem. KC)) , chyba że z jego treści coś innego wynika.

Zobacz również: Jak odrzucić spadek w Niemczech?