Zasiłek pogrzebowy 2025 r. i 2026 r.

• Zasiłek pogrzebowy: komu przysługuje?
• Zasiłek pogrzebowy: wniosek
• Zasiłek pogrzebowy: obecny stan prawny
• Zasiłek pogrzebowy 2025 r. i 2026 r.: wysokość
• Zasiłek pogrzebowy będzie weryfikowany, a nie waloryzowany
• Koszyk usług funeralnych
• Zasiłek celowy: zasady przyznawania
• Zasiłek pogrzebowy: uwagi resortu sprawiedliwości
• Zasiłek pogrzebowy: uwagi resortu finansów
• Zasiłek pogrzebowy: uwagi RCL
• Zasiłek pogrzebowy: trzy warianty określenia wysokości zasiłku pogrzebowego
• Autopoprawka MRPiPS
• Kolejne uwagi MF do autopoprawki
• Kolejne uwagi MS do autopoprawki

W maju 2024 r. w wykazie prac legislacyjnych ukazał się projekt nowelizacji ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw. Zaproponowano w nim podwyższenie kwoty zasiłku pogrzebowego z 4 000 zł do 7 000 zł, objęcie tego świadczenia mechanizmem waloryzacji oraz zasiłek celowy z pomocy społecznej z tytułu zdarzenia jakim jest pogrzeb w kwocie do 2 tys. zł. Obecnie projekt nowelizacji jest w trakcie ustaleń na Stałym Komitecie Rady Ministrów. 30 grudnia 2024 r. opublikowano najnowszą - trzecią już - wersję projektu nowelizacji ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw. Chodzi o zwiększenie wysokości zasiłku pogrzebowego. Od połowy 2024 r. trwają intensywne prace nad nowelizacją. Do kolejnego już projektu nowelizacji ustawy odniosła się także Polska Izba Branży Pogrzebowej. Niezrozumiałym dla nas jest fakt braku jakiejkolwiek współpracy ze strony rządu z jedyną w kraju izbą gospodarczą reprezentującą branżę pogrzebową jaką jest PIBP - skomentował prezes Izby Robert Czyżak. Cały komentarz w tej sprawie można przeczytać w artykule: Zasiłek pogrzebowy. "Koszyk usług funeralnych mocno niekompletny. To pokazuje brak zaangażowania praktyków". PIBP krytycznie o projekcie nowelizacji zasiłku pogrzebowego. Co należy zmienić?

Zasiłek pogrzebowy: komu przysługuje?

Zasiłek pogrzebowy jest świadczeniem przysługującym w przypadku poniesienia kosztów pogrzebu. Zasiłek przysługuje członkom rodziny, pracodawcy, domowi pomocy społecznej, gminie, powiatowi, osobie prawnej kościoła lub związku wyznaniowego, lub osobie obcej, pod warunkiem, że pokryła koszty pogrzebu. Należy pamiętać, że członkami rodziny są: małżonek (wdowa i wdowiec), także pozostający w separacji orzeczonej wyrokiem sądu, rodzice, ojczym, macocha oraz osoba przysposabiająca, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione, dzieci przyjęte na wychowanie w ramach rodziny zastępczej, inne dzieci przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności, rodzeństwo, dziadkowie, wnuki, osoby, nad którymi została ustanowiona opieka prawna.

Zasiłek pogrzebowy: wniosek

Aby otrzymać zasiłek pogrzebowy, należy złożyć wniosek o zasiłek pogrzebowy Z-12. Wniosek ten dostępny jest na PUE/eZUS. Do wniosku należy dołączyć m.in. odpis skróconego aktu urodzenia, dokumenty potwierdzające poniesienie kosztów związanych z pogrzebem, m.in. oryginały rachunków, które dotyczą poniesionych kosztów pogrzebu. Wniosek należy złożyć maksymalnie w ciągu 12 miesięcy od dnia śmierci osoby, po której zasiłek przysługuje. Po tym terminie następuje przedawnienie roszczeń. ZUS wypłaci zasiłek pogrzebowy niezwłocznie, nie później niż w terminie 30 dni od wyjaśnienia ostatniej niezbędnej okoliczności do stwierdzenia uprawnień do zasiłku.

Zasiłek pogrzebowy: obecny stan prawny

Obecnie wysokość zasiłku pogrzebowego wynosi 4 tys. zł. W razie poniesienia kosztów przez pracodawcę, dom pomocy społecznej, gminę, powiat, osobę prawną kościoła lub związku wyznaniowego, zasiłek pogrzebowy przysługuje w wysokości udokumentowanych kosztów pogrzebu, nie wyższej jednak niż 4 tys. zł. Kwota ta obowiązuje od 1 marca 2011 r. Wysokość zasiłku pogrzebowego obecnie nie podlega waloryzacji. Nie podlega także weryfikacji. Oznacza to, że nie ma narzędzi, dzięki którym można by było podnieść wysokość zasiłku pogrzebowego bez nowelizacji ustawy. Osoby pokrywające koszty pogrzebu mogą także starać się o zasiłek celowy. Obecnie, zasiłek celowy jest przyznawany przez gminy w celu zaspokojenia niezbędnej potrzeby bytowej a także w przypadku poniesienia strat w wyniku zdarzenia losowego.

Zasiłek pogrzebowy 2025 r. i 2026 r.: wysokość

Jak wynika z najnowszego projektu, wysokość zasiłku pogrzebowego wzrośnie dopiero w 2026 r. Oznacza to, że w 2025 r. zasiłek pogrzebowy będzie w dalszym ciągu wynosił 4 tys. zł. Od 1 stycznia 2026 r. wysokość zasiłku pogrzebowego zostanie podniesiona do 7 tys. zł.

Zasiłek pogrzebowy będzie weryfikowany, a nie waloryzowany

Pierwotnie, projekt nowelizacji zakładający podwyższenie kwoty zasiłku pogrzebowego zakładał także coroczną waloryzację tego zasiłku. Projekt nowelizacji z 18 grudnia 2024 r. zakłada jednak zmianę. Od 2027 r. Kwota zasiłku pogrzebowego będzie podlegała weryfikacji co roku. Oznacza to, że zasiłek pogrzebowy będzie mógł zostać zwiększony, ale równie dobrze będzie mógł pozostać na tym samym poziomie co w roku ubiegłym. Weryfikacja ta będzie uwzględniać wyniki badania wzrostu cen realnych wybranych usług pogrzebowych, uwzględnionych w zbiorze cen Głównego Urzędu Statystycznego. Do 1 marca Instytut Pracy i Spraw Socjalnych będzie miał za zadanie zbadanie i przedstawienie wzrostu cen. Następnie, Rada Ministrów będzie miała możliwość, w drodze rozporządzenia, w terminie do dnia 30 czerwca podwyższyć kwotę zasiłku pogrzebowego od dnia 1 lipca, mając na względzie wyniki badania przedstawionego przez Instytut Pracy i Spraw Socjalnych.

Koszyk usług funeralnych

Zgodnie z projektem nowelizacji, Instytut Pracy i Spraw Socjalnych będzie opracowywał koszyk usług funeralnych. W uzasadnieniu do projektu wskazano, że podstawowy zakres usług funeralnych został zdefiniowany jako usługi o charakterze podstawowym, takie jak:

• załatwienie formalności, przygotowanie i wybór trumny,
• odbiór ciała zmarłego do kostnicy,
• dojazd ew. do kościoła/domu pogrzebowego w dniu pogrzebu,
• transport do miejsca pochówku na cmentarzu,
• przygotowanie miejsca pogrzebowego
• złożenie trumny / urny z ciałem do grobu.

W koszyku nie zostały uwzględnione koszty związane z wykupieniem miejsca pochówku, usług kamieniarskich i innych związanych z samą uroczystością pogrzebową. Warto zaznaczyć, że informacje dotyczące tego, co będzie znajdowało się w koszyku usług funeralnych nie zostały uwzględnione w projekcie ustawy. Tak jak wyżej zostało już wspomniane, znajdują się one w uzasadnieniu do ustawy.

Zasiłek celowy: zasady przyznawania

W grudniowym projekcie uwzględniony został także zasiłek celowy. Ma być przyznawany na pokrycie uzasadnionych i udokumentowanych kosztów pogrzebu. W projekcie doprecyzowano zasady przyznawania tego zasiłku. Będzie mógł być przyznawany osobie, która pokryła koszty pogrzebu, jeśli po osobie zmarłej nie przysługuje zasiłek pogrzebowy albo jeśli osoba, która pokryła koszty pogrzebu jest uprawniona do zasiłku pogrzebowego i poniosła w związku z pogrzebem nadzwyczajne, trudne do przewidzenia, niemożliwe do pokrycia z kwoty zasiłku pogrzebowego, koszty. W uzasadnieniu do projektu wskazano, że do takich kosztów można zaliczyć m.in. koszty transportu zwłok z odległego miejsca, czy koszty dłuższego przechowywania zwłok w chłodni. Projektodawcy wprowadzili możliwość nałożenia zwrotu w całości lub w części zasiłku celowego, ­jeśli te nadzwyczajne koszty pogrzebu znajdą pokrycie w spadku lub w innych świadczeniach z tytułu śmierci. Nie zostanie on przyznany jeżeli po osobie zmarłej wypłacono świadczenie od innej instytucji lub osoby, z wyłączeniem zasiłku pogrzebowego. W aktualnym projekcie nowelizacji nie znalazła się jednak wysokość tego zasiłku. We wcześniejszych projektach, wysokość zasiłku celowego na pokrycie kosztów pogrzebu wynosiła 2 tys. zł. Oznacza to, że zasiłek celowy z pomocy społecznej będzie przysługiwał bez ograniczenia wysokości. Zasiłek celowy na pokrycie kosztów pogrzebu ma być przyznawany niezależnie od dochodu. Zasiłek ten nie ma charakteru roszczeniowego.

Zasiłek pogrzebowy: uwagi resortu sprawiedliwości

Resort sprawiedliwości przedstawił swoje uwagi do obecnej wersji projektu ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (UA5). W piśmie wskazano, że zmieniono regulację zasiłku celowego na pokrycie uzasadnionych i udokumentowanych kosztów pogrzebu . W ocenie resortu, "projektowany ust. 1c przytoczonego przepisu stanowi, że zasiłek przyznaje się pod warunkiem zwrotu części lub całości kwoty zasiłku: 1) jeżeli po osobie zmarłej zostanie wypłacone świadczenie od innej instytucji, z wyłączeniem zasiłku pogrzebowego; 2) z masy spadkowej, przy czym osoba ubiegająca się o przyznanie takiego zasiłku składa wraz z wnioskiem o jego przyznanie m.in. zobowiązanie do zwrotu części lub całości kwoty zasiłku: a) jeżeli po osobie zmarłej zostanie wypłacone świadczenie od innej instytucji, z wyłączeniem zasiłku pogrzebowego, b) z masy spadkowej (projektowany art. 40 ust. 1e pkt. 6). Projektowana regulacja budzi wątpliwości w zakresie zgodności z przepisami prawa cywilnego" - wskazano. Dodano także, że wątpliwości budzi także wymóg złożenia przez osobę ubiegającą się o przyznanie zasiłku zobowiązania do zwrotu części lub całości kwoty zasiłku z masy spadkowej (ze spadku). "Z treści projektowanego art. 40 ust. 1a ustawy o pomocy społecznej wynika, że zasiłek może być przyznany osobie, która pokryła koszty pogrzebu, jeśli po osobie zmarłej nie przysługuje zasiłek pogrzebowy albo jeśli osoba, która pokryła koszty pogrzebu jest uprawniona do zasiłku pogrzebowego i poniosła w związku z pogrzebem nadzwyczajne, trudne do przewidzenia, niemożliwe do pokrycia z kwoty zasiłku pogrzebowego, koszty. Osoba organizująca pogrzeb, a zatem uprawniona do ubiegania się o zasiłek, nie musi być w ogóle spadkobiercą osoby zmarłej, a tym bardziej nie musi być jej jedynym spadkobiercą. Ponadto jak wskazano powyżej, osoba ta może nie mieć wiedzy na temat stanu spadku. Wymóg zobowiązania do zwrotu części lub całości kwoty zasiłku z masy spadkowej (spadku) może stać się zatem niemożliwym do zrealizowania przez osobę, której zasiłek przyznano. Osoba wnioskująca o zasiłek może bowiem nigdy nie uzyskać praw do spadku." - napisano w odpowiedzi na pismo z dnia 24 grudnia 2024 r. przekazujące do rozpatrzenia na posiedzeniu Stałego Komitetu Rady Ministrów projekt ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (UA5).

Zasiłek pogrzebowy: uwagi resortu finansów

Resort finansów przedstawił swoje uwagi do obecnej wersji projektu ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (UA5). Pozytywną zmianą jest to, że MF nie zgłasza uwag do podniesienia wysokości zasiłku pogrzebowego do kwoty 7 tys. zł od 1 stycznia 2026 r. Wśród uwag resortu, znalazła się uwaga dotycząca weryfikacji zasiłku pogrzebowego. "Ministerstwo Finansów nadal nie wyraża zgody na coroczny wzrost kwoty zasiłku pogrzebowego. Projektodawca proponuje, aby wysokość zasiłku pogrzebowego podlegała corocznej weryfikacji w oparciu o wzrost cen realnych wybranych usług pogrzebowych, uwzględnionych w zbiorze cen GUS. Informacja ta będzie następnie podstawą do podjęcia przez Radę Ministrów decyzji o podwyższeniu, od 1 lipca, wysokości tego zasiłku. Powyższe budzi wątpliwości w kontekście wytycznych, jakie należy brać pod uwagę przy podejmowaniu decyzji o ewentualnym wzroście, ponieważ opierając się wyłącznie na obecnie projektowanej przesłance na przestrzeni kilku lat może nastąpić gwałtowny wzrost cen usług pogrzebowych, a w konsekwencji wysokość kwoty zasiłku pogrzebowego. Mając na uwadze skutki finansowe ewentualnej waloryzacji/weryfikacji jako główną wytyczną do podjęcia decyzji w tym zakresie należy wskazać stan finansów publicznych" - napisano.

Zasiłek pogrzebowy: uwagi RCL

Rządowe Centrum Legislacji także przedstawiło kolejne uwagi dotyczące nowelizacji wprowadzającej podwyższenie zasiłku pogrzebowego. Wśród uwag znalazły się m.in. uwagi dotyczące koszyka usług funeralnych. RCL wskazało, że podstawowy zakres usług funeralnych nie znalazł odzwierciedlenia w przepisach projektowanej ustawy. Wiceprezes Rządowego Centrum Legislacji Monika Salamończyk przypomniała także, że zgodnie z roboczymi ustaleniami Stałego Komitetu Rady Ministrów z dnia 7 listopada 2024 r. Komitet, zgodnie z dyskusją na posiedzeniu, zobowiązał Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej m.in. do przedstawienia nowego tekstu projektu ustawy wraz z trzema wariantami określania wysokości zasiłku pogrzebowego.

Zasiłek pogrzebowy: trzy warianty określenia wysokości zasiłku pogrzebowego

Z protokołu ustaleń nr 42/2024 posiedzenia Stałego Komitetu Rady Ministrów w dniu 7 listopada 2024 r., wynika, że Stały Komitet Rady Ministrów omówił projekt nowelizacji ustawy na posiedzeniu. Dodatkowo, zobowiązał Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej do przedstawienia nowego tekstu projektu ustawy z trzema wariantami określania wysokości zasiłku pogrzebowego:

1. z uwzględnieniem corocznej waloryzacji o wskaźnik waloryzacji odpowiadający średniorocznemu wskaźnikowi cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem w poprzednim roku kalendarzowym, ogłoszonemu przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”,
2. bez waloryzacji,
3. bez waloryzacji, ale z zastrzeżeniem okresowej weryfikacji wysokości zasiłku.

Dodatkowo, z protokołu wynika, że zobowiązano MRPiPS do roboczego uzgodnienia z Ministrem do spraw Polityki Senioralnej i Ministrem Finansów kwestii określenia w ustawie maksymalnej wysokości zasiłku celowego oraz przedłożenie propozycji stosownych unormowań w tym zakresie. Na dzień 20 stycznia 2025 r. na stronach Rządowego Centrum Legislacji nie ma informacji dotyczących trzech wariantów określania wysokości zasiłku pogrzebowego. Nie zostały dołączone także odpowiedzi resortu rodziny na zastrzeżenia i najnowsze uwagi do projektu.

Autopoprawka MRPiPS

W czwartek, 23 stycznia 2025 r. na stronach RCL opublikowano autopoprawkę resortu rodziny. Wiceminister Sebastian Gajewski odniósł się w niej do uwag RCL. Odnosząc się do koszyka usług funeralnych poinformował, że "wskazane w uzasadnieniu dane dotyczące koszyka usług funeralnych wynikają z rekomendacji Instytutu Pracy i Spraw Socjalnych i dotyczą kwestii technicznych ustalania tych danych, dlatego też niezasadne jest zamieszczanie tak szczegółowych rozwiązań w samej ustawie. Wystarczające dla realizacji zamierzeń projektodawcy jest zaproponowane przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej rozwiązanie zawarte w przepisach proponowanej ustawy" - przekazał. Odnosząc się do uwagi dotyczącej trzech wariantów wyliczania zasiłku pogrzebowego, wskazał, że na posiedzeniu Stałego Komitetu Rady Ministrów 7 listopada 2024 r. ustalono, że zasiłek pogrzebowy ma zostać podniesiony do 7000 zł od 1 stycznia 2026 r. "W związku z przyjęciem tego wariantu, aktualnie niecelowe jest przedstawianie trzech wariantów podwyższania kwoty tego zasiłku" - poinformował. Odnosząc się do uwag resortu finansów, przypomniał, że coroczna weryfikacja zasiłku pogrzebowego nie oznacza jej corocznego wzrostu. "W odróżnieniu od waloryzacji, weryfikacja nie przewiduje automatycznego, następującego z mocy prawa wzrostu wysokości określonego świadczenia po upływie określonego przedziału czasowego. Jej sens sprowadza się bowiem do wyposażenia organu właściwego do rozstrzygania o podwyższeniu świadczenia w związku z możliwą utratą jego siły nabywczej w profesjonalną diagnozę niezbędną do oceny celowości i możliwości podjęcia takiej decyzji" - poinformował. Gajewski odniósł się także do uwag resortu sprawiedliwości. Odpowiadając na uwagi dotyczące masy spadkowej, wskazał, że "osoba niebędąca spadkobiercą nie może zwrócić kwoty zasiłku z masy spadkowej. W celu uniknięcia podobnych wątpliwości interpretacyjnych brzmienie przepisu zostanie doprecyzowane poprzez wskazanie, że zwrot nastąpi, jeśli osoba, która otrzymała zasiłek, została powołana do spadku. Zostanie również uspójnione brzmienie art. 40 ust. 1e pkt 6 lit. a: +świadczenie od innej instytucji+ z ust. 1d +świadczenie od innej instytucji lub osoby+". Odnosząc się do długów spadkowych wskazał, że "zgodnie z intencją przyjętą w projekcie nowowprowadzany zasiłek nie dotyczy kosztów pogrzebu zwyczajowo przyjętych, lecz kosztów ponadwymiarowych, nadzwyczajnych, na co wyraźnie wskazuje przepis".

Kolejne uwagi MF do autopoprawki

W uwagach do autopoprawki, resort Finansów poinformował, że kwota zasiłku pogrzebowego powinna być ustalona w stałej, zaproponowanej wysokości, tj. 7000 zł. W świetle powyższego należałoby zrezygnować z projektowanego art. 80 ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, tj. fakultatywnej możliwości podwyższenie kwoty zasiłku pogrzebowego, na mocy wydania rozporządzenia przez Radę Ministrów. Nie wydaje się również celowe coroczne obciążanie Instytut Pracy i Spraw Socjalnych badaniami wzrostu cen realnych wybranych usług pogrzebowych, uwzględnionych w zbiorze cen Głównego Urzędu Statystycznego. Niezbędne jest zatem wykreślenie projektowanych art. 80 ust. 2 i 3 ww. ustawy - napisano w kolejnych uwagach resortu finansów.

Kolejne uwagi MS do autopoprawki

Resort sprawiedliwości poinformował, że podtrzymuje uprzednio zgłaszane uwagi w zakresie zaliczenia kwoty wprowadzanego zasiłku do długów spadkowych. Zgodnie bowiem z przedstawionymi wyjaśnieniami, zasiłek nie dotyczy kosztów pogrzebu zwyczajowo przyjętych, lecz kosztów ponadwymiarowych, nadzwyczajnych. Takie ujęcie pozostaje w sprzeczności z art. 922 § 3 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny, na co wskazywano pierwotnie zgłaszając uwagę. Celem projektowanego rozwiązania jest ograniczenie zjawiska zaciągania krótkoterminowych pożyczek (tzw. chwilówek) oraz organizacji zbiórek na potrzeby poniesienia nadzwyczajnych kosztów pogrzebu, których nie można pokryć z zasiłku pogrzebowego (np. transportu zwłok z zagranicy). Równocześnie nie kwestionuje się zasadności takiego rozwiązania, jednakże brak jest podstaw do zaliczania kwoty zasiłku do długów spadkowych, a tym bardziej uzależnienia obowiązku zwrotu takiej kwoty (lub jej części) od okoliczności, czy osoba, której przyznano zasiłek będzie spadkobiercą po zmarłym. Rozwiązanie w tym zakresie stoi w sprzeczności z zasadami prawa spadkowego. Z uwagi na powyższe rekomenduje się zmianę projektowanej regulacji w taki sposób, by odpowiedzialność za zwrot kwoty zasiłku nie była skorelowana z dziedziczeniem po zmarłym, którego organizacja pogrzebu uzasadniała przyznanie zasiłku - przekazano.